ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЯСИ ҚУДАЛАУ БОЙЫНША 2022 ЖЫЛҒЫ 1 ҚАРАШАДАН 30 ҚАРАШАҒА ДЕЙІНГІ АХУАЛДЫҢ МОНИТОРИНГІ

1 қараша, Алматы қаласы,«Британдық парламентшілер мен Лорд Макдональд Ривер Глейвен, Эндрю Митчел және Рушанара Али #Qantar2022-ні тергеу, Ж. Мамайды ұстау мен емдеу бойынша үкіметтік емес комиссия құруға бастамашылық жасады» атты баспасөз конференциясы өтті[1] [2].

1 қараша, Алматы қаласы, АҚмЗСЖҚХБ -да Нарымбаев Ермектің бір ай бойы аштық жариялауына байланысты баспасөз конференциясы өтті. Нарымбаев саяси себептермен сотталғандардың барлығын босатуға билікті шақырады және 2022 жылғы 20 қарашадағы президенттік сайлауда сайлаушылардың дауыстары мен келу пайызын адал есептеуді талап етеді[3].

1 қараша, Алматы қаласы, #Qantar2022 кезінде және одан кейін ұсталғандардан түскен азаптау мен қатыгездіктер туралы шағымдар бойынша қылмыстық істер соттарға жетпей жабылады. Адвокаттар тергеу жабық режимде және салғырт жүргізілді деп мәлімдейді. Билік жәбірленушілермен «сауда жасайды» дейді құқық қорғаушылар[4].

1 қараша, Алматы қаласы, ҮЕҰ азаптауға қарсы коалициясының мәліметтері бойынша, #Qantar2022-ден кейін оларға азаптау туралы 188 хабарлама келіп түскен. Алматыдан — 45, Талдықорғаннан — 44, Тараздан — 33, Өскеменнен-12, Қызылордадан -11. Одан басқа, 11 аймақтан азаптау туралы хаттар келген – әрқайсысынан онға жуық хаттан. Құрбандардың 11- і әйелдер, 13-і кәмелетке толмағандар. 11 өңірдегі азаптау туралы өтініштер бойынша қозғалған 72 қылмыстық іс тоқтатылған[5].

1 қараша, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет азаптау туралы шағымдарды тергеумеуге тырысып қана қоймайды, ол тіпті кейбір істерді тізілімге де тіркемейді. Сот та істерді тіркеу туралы міндеттемелерді елемей отыр. Бірнеше адамға: «егер сіз азаптау туралы шағымнан бас тартпасаңыз, біз сізге басқа баптардағы қылмысты іліп қоямыз», — деп те айтылған. «Егер шағымдарды қайтарып алсаңыз, біз сізге қарсы жаппай тәртіпсіздіктерге қатысқаны үшін деген істі тоқтатамыз», — дейді Азаптауға қарсы ҮЕҰ коалициясының мүшесі Қуатбекова Гүлмира.Ол азаптаулар бойынша 20-дан астам істі жүргізіп отыр[6].

1 қараша, Астана қаласы,қала әкімдігі Сембай Асқарға 2022 жылғы 9 қарашада «Қытайдағы этникалық қазақтарға қарсы геноцидті тоқтату» тақырыбында бейбіт митинг өткізуден бас тартты. Бас тартудың себебі хабарламада көрсетілген мәліметтер мен мәліметтердің дұрыс болмауына байланысты [7].

2 қараша, Алматы қаласы, Ла-155/72 мекемесі, Жанболат Мамай, ҚР ҚК 378, 274, 400-баптары, үй қамағына шығарылды. «Сот қаулысымен, істі қарау кезеңінде сотталушыға қатысты бұлтартпау шарасы қамауда ұстаудан үй қамағына ауыстырылды», — делінген сот хабарламасында [8].

2 қараша, Алматы қаласы, «Қазақстанға журналистердің ұлттық қауіпсіздік жоспары қажет. Бұл құжат барлық мүдделі тараптардың – ең алдымен журналистердің және БАҚ-тың проблемасы туралы көзқарасты біріктірген біріктіруші актіге айналуы тиіс», — деп есептейді «Әділ сөз» ҚҚ президенті Тамара Қалеева [9].

2 қараша, Қостанай қаласы, Александра Серғазинова, ҚР ӘҚБтК-нің 73-бабы, әкімшілік құқық бұзушылық бойынша сотта «Тобыл-Инфо» АА журналисін «жала жапты» деген айыптау бойынша істі қарау аяқталды және журналисті ақтады[10].

2 қараша,Семей қаласы, Байсағатов Айдар, ҚР ҚК 380-бабының 1-бөлігі, 1,5 жыл мерзімге сотталған, саяси тұтқын. Қазақстанның Жоғарғы Соты сот алқасының қарауына кассациялық шағым беруден бас тартты[11].

3 қараша, Қонаев қаласы, Ермек Нарымбаев, ҚР ҚК 174-бабы, саяси тұтқын, қамаудағының наразылық білдіруге құқылы екенін және бұл құқықтың сақталуы қажеттігін мойындай отырып сот қаулы шығарды [12].

3 қараша, Жаңаөзен қаласы, Жадыра Досекеева, ҚР ӘҚБтКнің 488-бабының 12-бөлігі, қалалық әкімдік жанында жеке пикет өткізгені үшін 150 087 теңге айыппұл салынды[13].

3 қараша, Алматы қаласы, №72 мекемесі, Қосай Маханбаев, ҚР ҚК 272-бабы, прокуратура адвокаттың 2022 жылғы 4 қарашадан бастап үй қамағына ауыстыру туралы өтінішін қанағаттандырды. Оған ұялы телефон мен интернетті пайдалануға тыйым салынған[14][15].

3 қараша, Алматы қаласы, Алматы гарнизонының әскери сотында #Qantar2022-де Талдықорған қаласының шетінде оқ жарақатынан қаза тапқан шопан Е . Қырықбаевтың өлімі туралы іс бойынша соттың екінші отырысы өтті. Сотталушы сарбаз М. Злуняевтың командирлері «осылай істер едік» деп мәлімдеді [16].

3 қараша, Астана қаласы, Бас прокуратурасының өкілі Әсет Шыңдалиев қаңтар оқиғаларына қатысушыларға рақымшылық жасау туралы Заңның қолданылуын түсіндіре отырып, нақты мерзімге сотталған 102 адам рақымшылыққа түсуі мүмкін екенін мәлімдеді [17].

3 қараша, Алматы қаласы, «Әділ сөз» ҚҚ 2022 жылғы 27 қазан мен 3 қараша аралығындағы ақпаратты білдіру, алу және тарату құқығымен Қазақстандағы жағдайға зерттеу жүргізді[18].

4 қараша, #Qantar2022 кезінде және одан кейін ұсталғандарды азаптау туралы шағымдар бойынша қозғалған қылмыстық істердің көп бөлігі соттарға жеткен жоқ. Мұндай істердің 80 пайызы тоқтатылды. Азаптау жазасыз қалуда, дейді құқық қорғаушылар [19].

4 қараша, Талдықорған қаласы, омбудсмен Э. Асимоваға құқықтарының бұзылуына байланысты жәбірленуші адамдардың өкілдері жүгінді. Атап айтқанда, процеске қатысушылардың көп санының қатысуына сот залының жарамсыздығына, жәбірленушілердің өз өкілдерімен келіссөздерінің құпиялылығын абсолютті қамтамасыз етпеуіне[20].

7 қараша, Астана қаласы, Қазақстанның Жоғарғы Соты Белсенді Ильяшев Альнурдың Орталық сайлау комиссиясы мен Қазақстан Президенті Қ. Тоқаевқа деген талабын қанағаттандырудан бас тартты [21].

7 қараша, Алматы қаласы, Жанболат Мамай, ҚР ҚК 274, 400, 378-баптары, үйқамаққа алу, № 2 Бостандық сотында қылмыстық істі қарау басталды. Оған «көрінеу жалған ақпарат таратқан», «билік өкілін қорлаған» және «бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру мен өткізу тәртібін бұзған» деген айыптар тағылған [22].

7 қараша, Ақтау қаласы, полиция көп балалы аналар тобын ұстады. Маңғыстау облысының «жұртшылығымен» президент Тоқаевтың кездесуі бүгін өткен Достық үйіне бірнеше ондаған әйел кіре алмады. Олар өздерінің проблемалары жөнінде айтқысы келген болатын[23].

7 қараша, Астана қаласы,«Қаңтар оқиғаларына қатысуға күдікті бес адамға қатысты қылмыстық істер рақымшылық бойынша тоқтатылды», — деп хабарлады Бас прокуратураның өкілі Е.Қилымжанов[24].

7 қараша, Астана қаласы«Бүгінгі күні қаңтар оқиғалары туралы істер бойынша 122 адам бас бостандығынан айыруға, 521 адам бас бостандығын шектеуге, 419 адам шартты жазаға кесілді. Тағы 6 адам қоғамдық жұмыстарға, 7 адам айыппұл салуға сотталды. 14 адамға қатысты қылмыстық істер оңалту бойынша тоқтатылды. 431 күдіктімен кінәні мойындау туралы мәмілелер жасалды»,- деп хабарлады Бас прокуратураның өкілі Е.Қилымжанов[25].

7 қараша, Астана қаласы, Қаңтардағы оқиғаларға байланысты азаптау туралы істер бойынша құқық қорғау және арнайы органдардың 29 қызметкері күдікті деп танылды. Талдықорған және Алматы қалаларында полиция органдарының 8 қызметкеріне қатысты 2 іс сотқа жіберілді», — деп хабарлады Бас прокуратураның өкілі Е .Қилымжанов[26].

7 қараша, Орал қаласы, Ескендірова Мәруа, ҚР ҚК 405-бабының 2-бөлігі, үйқамаққа алу, оны қажетті ем алатын ауруханаға жатқызуға қол жеткізді. 11 күн бойы оны ауруханаға жатқызудан бас тартқан болатын: 4 рет жедел жәрдем шақырып, 3 рет ауруханаға өзі келді, бірақ сақтандыру құжатының болмауына байланысты ол көмек ала алмаған[27].

8 қараша, Алматы қаласы, Жанболат Мамай, сотта айыптау актісі оқылды, онда 274-бап бойынша (көрінеу жалған ақпарат тарату), 378-бап (билік өкілдерін қорлау) және ҚР ҚК 400-бабы (бейбіт жиналыс өткізу тәртібін бұзу) бойынша айып тағылды. Барлық эпизодтар көпшілік жиналыстармен байланысты [28].

8 қарашада, Астана қаласы, Президент Тоқаев пен партия төрағасын олармен кездесуге шақыру үшін, қырық шақты азамат «Аманат» партиясы ғимаратының алдына жиналды. Олардың көпшілігі Елордаға Қазақстанның түрлі аймақтарынан келді. Олар өздеріне немесе туыстарына қатысты сот актілерінің дұрыс еместігін мәлімдейді, ал басқалары тұрғын үй мәселелері туралы айтады [29].

8 қараша, Шымкент қаласы, Қайрат Сұлтанбек, ҚР ҚК 269,272,405-баптары, мерзімі 3,5 жыл. Саяси тұтқын. Абай аудандық соты рақымшылыққа байланысты босатты[30].

9 қараша, Ақмола облысы, Бестөбе кенті, Катчиев Николай, қылмыстық іс бойынша жауап алу үшін, тергеуші 10 қарашада Степногорск қаласының полициясына келуді сұрады. «Полицияға жауап алуға шақыру 15 қарашада азаматтар жиынын жоспарлы өткізумен байланысты болуы мүмкін деп ойлаймын», — деп хабарлады Н.Катчиев [31].

9 қараша, Ақтөбе қаласы, #Qantar2022 бойынша 18 айыпталушының ісі бойынша сотта адвокаттар полицейлерге келтірілген залалдың 32 млн. Теңгені құраған көлеміне күмән келтірді. Полиция қызметкерлері 40 оқ өтпейтін сауытты, 2 қалқанды, 2 сойылды, 3 дулығаны және бір оқ өтпейтін дулығаны санға кіргізбеген [32].

9 қараша, Алматы қаласы, Жанболат Мамай, ҚР ҚК 274,380,400-баптары, үйқамаққа алу, № 2 сотта қылмыстық істі қарау сотталушының өтініші бойынша офлайн форматта жалғасты[33].

9 қарашада Алматы қаласы, Жанболат Мамай, байқаушылар сот ғимаратындағы бөлмедегі нашар дыбысқа назар аударды, онда байқаушылар мен белсенділердің бір бөлігі ғана кіргізілген болатын. Мамайдың жақтастары сот залына кіруге тырысты, бірақ оларды сот қауіпсіздігі қызметі ішке өткізбеді[34].

9 қараша, Астана қаласы,#Qantar2022 кезінде жақындарынан айырылған 4 әйел балаларымен бірге Бас прокуратураның кеңсесіне келді. Келген әйелдер материалдық өтемақы төлеуді, тұрғын үймен қамтамасыз етуді сұрады. Олардың біреуінің талабы #Qantar2022-де өлтірілген күйеуін ақтап шығару. Әйелдерді кезекші прокурор қабылдады [35].

9 қараша, Алматы облысы, Заречный кенті, Ермек Нарымбаев, ҚР ҚК 174-бабы, қамауда аштық жариялаған, түрменің медициналық пунктіне ауыстырылды. «Нарымбаевтың аштық жариялаудан басқа жолы жоқ, бұл шын мәнінде Тоқаев әкімшілігінің саяси месседжі», — деп мәлімдеді адвокат Ғалым Нұрпейісов[36].

9 қараша, Орда.кз журналистері «қазақстандық биліктің интернеттегі қажетсіз контентпен позициялық соғысы жалғасуда. Интернет еркіндігі жөніндегі тәуелсіз есептерде Қазақстан жақын арада Суданға жақындауы мүмкін, ал енді шетелдік сайттар контекстік жарнамаға байланысты үкіметтік деңгейде бұғатталатыны белгілі болды» -деп жазды[37].

2022 жылғы 9 қараша, Астана қаласы, «Алға, Қазақстан!» 2022 жылы партияны тіркеуді бастау үшін ҚР Әділет министрлігіне бастамашыл топтың тізімін 6 рет тапсырды. Заңға сәйкес 1000 адамнан тұратын тізім 2331 адамнан тұрады, 1251 адамнан тұратын бейне жазбалар бар, бұл тізімнің заңға сәйкес келетіндігін растайды [38].

9 қараша, Астана қаласы, Әділет министрлігі партияға мүше болу шарттары мен оны тоқтату үшін негіздер жазылған «Саяси партиялар туралы» Заңның 8-бабына сілтеме жасай отырып, құжаттарды белсенділерге 6 рет қайтарды[39].

9 қараша, Жамбыл облысы, Түрксіб кенті, 19 жастағы студент Ошақбай Тоқтар #Qantar2022 кезінде өлтірілді, оны қайтыс болғаннан кейін «жаппай тәртіпсіздіктерге қатысты» деп айыптаған болатын. Рахымбекова Жәмила ұлы қайтыс болғаннан кейін хат жазып, Астанаға барып, наразылық акциясына шықты, ол ұлын ақтап алуға тырысуда[40].

9 қараша, Талдықорған қаласы, 24 жәбірленушіні, оның 4-і кәмелеттік жасқа толмағандар, азаптау туралы іс бойынша криминалдық полицияның 3 қызметкері, 1 жергілікті патрульдік қызметкер және ІІМ академиясының 1 курсанты өтуде [41].

9 қараша, Талдықорған қаласы, «үтікпен тікелей күйдіру немесе бумен күйдіру, зорлау, темекімен күйдіру, электрошокермен соғу, қабырғалардың, саусақтардың, мұрынның, жақтың сынуы, тістерді жұлу, топтасып адамды ұру (аяқпен және заттармен соғуды қоса алғанда), тамақ пен сусыннан айыру, дәретханаға бару мүмкіндігінен айыру» — осының бәрі #Qantar2022 қатысқаны үшін ұсталғандарды ұстау кезінде, Талдықорған қаласындағы полиция басқармасының ғимаратында орын алды[42].

9, 10, 11 қараша, Астана, Шымкент және Петропавл қалалары, әкімдіктер 20 қарашада бейбіт наразылықтар өткізуден бас тартты. Тақырыптар бойынша: «президенттік сайлауды жою, саяси партияларды тіркеу, қаңтардағы оқиғаларды халықаралық тергеу және барлық саяси тұтқындарды босату». Бас тартудың себептері: басқа іс-шараны өткізу, толық емес деректерді ұсыну, бейбіт жиналысты өткізудің толық емес регламенті [43].

10 қараша, Алматы қаласы, «Әділ сөз» ҚҚ 2022 жылғы 03-10 қараша аралығындағы Қазақстандағы ақпаратты білдіру, алу және тарату құқығының жағдайына зерттеу жүргізді[44].

10 қараша, Қызылорда қаласы, Қазбек Құдайбергенов, ҚР ҚК 272-бабының 2-бөлігі, 255-бабының 4-бөлігі, 380-бабының 3-бөлігі, 380-1-бабының 2-бөлігі #Qantar2022, ол «әскери машинамен сарбазды басып өлтірді» және «террористік шабуыл» жасамақшы болды деп айыпталуда.Сотта Құдайбергеновтің адвокаттары эксгумация жүргізуді талап етті [45].

10 қараша, Орал қаласы, Орынбай Охасов, ҚР ҚК 405-бабы, мерзімі 7 ай және 17 күн, саяси тұтқын, босатылды. Ол «тыйым салынған ұйымның қызметіне қатысқаны үшін» кінәлі деп танылған болатын[46].

10 қараша, Ақтөбе қаласы, # Qantar2022 18 айыпталушының ісі бойынша сотта Ақтөбе қаласының әкімі Шахаров Асхат куәгер ретінде айғақ берді. Ол наразылық білдірушілерге өз бетінше келіссөздерге барғанын мәлімдеді. Ол алаңда «халықпен бірге» екенін айтып, нені білдіретінін түсіндірді[47].

10 қараша, басылым «Eurasianet.Org» өз сайтында Президент Қ. Тоқаевтың сайлау науқаны туралы мақаланы қайта қалпына келтірді. Басылым бұған дейін, қазақ билігінің қысымымен бұл мақала алынып тасталғанын хабарлаған болатын[48].

10 қараша, Ақмола облысы, Бестөбе кенті, Катчиев Николай, оған жаңа қылмыстық іс орнатылғанын хабарлады, олҚР ҚК 274-бабының 1-бөлігі «көрінеу жалған ақпарат тарату» бойынша және жергілікті тұрғындардың елордаға кент проблемалары туралы айтып беру үшін Президент Қ .Тоқаевқа жаяу баратындығына байланысты[49].

10 қараша, Алматы облысы, Заречный кенті, Ермек Нарымбаев, ҚР ҚК 174-бабы, мерзімі 3 жыл, белсенді аштық жариялаудың 40-шы күнін түрмеде өткізді. Нарымбаевтың денсаулығының нашарлығына байланысты кездесуге шыға алмағанын, оның адвокаты Ж. Балғабаева хабарлады[50].

10 қараша, Шымкент қаласы, Абай аудандық соты, Әштаев Жанмұрат, ҚР ҚК 405-бабы, 269-бабының 2-бөлігі, 272-бабының 2-бөлігі, мерзімі 3,1 жыл, # Qantar2022-ге байланысты сотталған адамға рақымшылық жасау туралы өтінішті сот қанағаттандырусыз қалдырды [51].

11 қараша, Талдықорған қаласы, Әлиаскаров Бауыржан #Qantar2022-де «жаппай тәртіпсіздіктер ұйымдастырды» деп айыпталған, халықаралық ұйымдарға көмек сұрап жүгінді. Ол түрмеде отырған кезде азапталғанын мәлімдеді [52].

11 қараша, Астана қаласы, Жыланбаев Марат, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 6-бөлігі, 15 тәулікке қамауға алынды. Сот қаулысында М .Жыланбаевтың 2022 жылғы 21 тамызда «Гүл бақшасы» скверінде рұқсат алмай митингке қатысқаны туралы хабарланған[53].

11 қараша, Қызылорда қаласы, № 2 қалалық сотта, Баймағамбетов Мұратбай, ҚР ҚК 272-бабының 1-бөлігі, үйқамаққа алу, офлайн өтуде, #Qantar2022. Тергеу видеожазба ұсынды, онда белсенді халықты тарап кетпеуге шақырады. Белсенді билікті ашық сынға алғандықтан, іс саяси сипат алды[54].

20 ноября 11 қараша, Өскемен қаласы, Марат Байгулин, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 12-бөлігі, 9 қарашада Facebook парақшасында 20 қарашадағы бейбіт наразылыққа қатысуға шақырғаны үшін 15 тәулікке қамауға алу [55].

11 қараша, Алматы қаласы, Талипов Сәкен, ҚР ҚК 272-бабы, 1 жыл шартты түрде сотталған, сот рақымшылық жасау және одан айып тағуды алу туралы шешім шығарды. Бұған дейін ол, #Qantar2022-ге байланысты ҚР ҚК-нің 272-бабы «жаппай тәртіпсіздіктер» бойынша айыпталған болатын [56].

11 қараша, Астана қаласы, Мұсабаев Марат, Нұғманов Мереке, Жанбаева Венера, Кантарбаева Сандуғаш ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 6-бөлігі, 21 тамызда Еуропарламент делегациясының Қазақстанға сапары қарсаңында, «Гүл бағы» скверінде рұқсат етілмеген митингіге қатысқаны үшін, 15 тәулікке қамауға алынды[57].

11 қараша, Астана қласы, Ошақбаева Семигүл, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 6-бөлігі, 21 тамызда Еуропарламент делегациясының Қазақстанға сапары қарсаңында «Гүл бақшасы» скверінде рұқсат етілмеген митингіге қатысқаны үшін, 91 890 теңге айыппұл салынды [58].

13 қараша, Ақтөбе облысы, Қазақстан мен Ресей шекарасындағы «Жайсан» өткізу пунктінде, Қарақалпақ диаспорасының тағы бір белсендісі- Юлдашева Тілеубике ұсталды. Белсенді іздеуде жүрген адамдардың базасында тіркелген[59].

14 қараша, Алматы қаласы, «Oyan, Qazaqstan!» Назарбаев даңғылының атауын қаңтардағы оқиғалар кезінде қаза тапқандарды еске алу үшін «Қантар даңғылы (қаңтар)» деп өзгерту талабымен акция өткізілді [60].

14 қараша, Астана қаласы, Әбжан Махамбет, ҚР ҚК 194-бабының 4-бөлігі, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет тергеушісінің өтініші бойынша қамауға алуды ұзартты, «жәбірленушілер іспен таныспады, ал ол соттан жасырынып қалуы мүмкін», — деп хабарлады журналистің адвокаты Төлеген Шайқов.

15, 16, 17 қараша, Алматы, Тараз және Қостанай қалаларының әкімдіктері 20 қарашада бейбіт наразылықтар өткізуден бас тартты. Тақырыптары: «президенттік сайлауды жою, саяси партияларды тіркеу, қаңтардағы оқиғаларды халықаралық тергеу және барлық саяси тұтқындарды босату». Бас тартудың себептері: басқа іс-шараны өткізу, қате жасалған хабарлама [61].

14 қараша, Талғар қаласы, Қараев Асылбек, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 12-бөлігі, 18 тәулікке қамауға алу, 8 қарашада өзінің Фейсбук парақшасында 14 қарашада Қонаев қаласында рұқсат етілмеген митингке шығу ақпаратты таратқаны үшін[62].

15 қараша, Шығыс Қазақстан облысы, Глубокое ауданы, Бобровка кенті, Серік Идырышев, ҚР ӘҚБтК-нің 480-бабының1-бөлігі, қадағалау жөніндегі уәкілетті органның тиісті рұқсатынсыз 11 қарашада Глубокое ауданынан тыс жерлерге барғаны, осылайша оған жүктелген шектеулерді бұзғаны үшін, 30 630 теңге айыппұл салынды.[63]

15 қараша, Жаңаөзен қаласы, Қарашаев Естай, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 7-бөлігі, 20 қарашада митингке шығуға шақырғаны үшін, 6 тәулікке қамауға алынды [64].

15 қараша, Астана қаласы, Қаңтарбаева Сандуғаш, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы, 2022 жылғы 20 қарашаға белгіленген бейбіт митингілер алдында оны оқшаулау мақсатында 15 тәулікке қамауға алынды. Наразылық ретінде Қаңтарбаева құрғақ аштық жариялады[65].

15 қараша, Алматы қаласы, Әсет Әбішев, ҚР ӘҚБтК — нің 488-бабының 7-бөлігі, 15 тәулікке қамауға алу. Әбішев Алматыдағы Ш. Уәлиханов ескерткішінің жанында 21 тамызда, сағат 11-00-де «рұқсат етілмеген митингке шығуға шақырумен» бейнероликті Facebook-те 16 тамызда жариялаған[66].

15 қараша, Алматы қаласы, Полатова Жұлдыз, Камалданов Рашит ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 6-бөлігі, 21 тамызда Алматыда Ш. Уәлиханов алаңында өткен рұқсат етілмеген митингке қатысқаны үшін, 15 тәулік қамауға алынды[67].

16 қараша, Астана қаласы, Құмекбаев Қуандық, ҚР ӘҚБтКның 488-бабының 7-бөлігі, 2022 жылғы 20 сәуірде Фейсбукте мамырдағы митингке қатысуға үндеумен пост жариялағаны үшін, 15 тәулік қамауға алынды [68].

16 қараша, Көкшетау қаласы, Балташев Бауыржан, Нығметов Уәлихан, Мұхаметжанов Қуат, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 11-бөлігі, 9 қарашада Жасөспірімдер үйінің ғимаратында бейбіт жиналысқа қатысқаны үшін, 7 тәулікке қамауға алынды [69].

16 қараша, Көкшетау қаласы, Жанұзақов Марат, ҚР ӘҚБтК нің 488-бабының 11-бөлігімен 153150 теңге айыппұл, Шакенова Гаухар- 107205 теңге айыппұл; Құдайбергенова Алмагүл, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 6-бөлігімен 91 890 теңге айыппұл, 9 қарашада Жасөспірімдер үйінің ғимаратында бейбіт жиналысқа қатысқаны үшін [70].

16 қарашада, Алматы қаласы, Президент Қ. Тоқаев қатысуы тиіс Байтұрсынов Ахметке ескерткіш ашылған күні, президентпен бір жерде болу ниеті үшін полиция белсенді Маленьких Юрийді жұмыс орнынан ұстады [71].

16 қараша, Атырау қаласы, #Qantar2022 бойынша сотта полицейлердің жәбірленуші ретіндегі айғақтары тыңдалды. Олардың барлығы сотталушыларға ешқандай шағым жоқ деп мәлімдеді. Тергеу 27 адамды айыпталушы, ал 115 адамды жәбірленуші ретінде атады (олардың барлығы полиция мен әскери қызметкерлер) [72].

16 қараша, Алматы қаласы, Алматы гарнизонының әскери соты, Злуняев Марк, ҚР ҚК 451-бабы 2-бөлігінің 1-тармағы, Талдықорған қаласында #Qantar2022-де қаза тапқан бейбіт шопан Ерназар Қырықбаевты өлтіргені үшін 6 жылға бас бостандығынан айыруға үкім шығарды[73].

16 қараша, Өскемен, Сағатбаева Арайлым, #Qantar2022-де қаза тапқан Кабылқанов Қуаныштың анасы әуежайда ұсталды. «Мен Астанаға ұшатын болдым, өйткені мен сот шешімдерімен келіспеймін. Бақылау пунктінде маған сөмкеде күдікті зат бар екенін айтты. Содан кейін олар бұл патрон екенін айтты, алдымен оны ұстап тұруға рұқсат етті, содан кейін оны пакетке салды. Шатасып, мен оны ерін далабы болуы мүмкін деп ойлап қолмен ұстадым» — дейді Сағатбаева [74].

16 қараша, Ақтөбе облысы, Мәртөк аудандық соты, Қазақстан-Ресей шекарасында ұсталған Қарақалпақ белсендісі Юлдашева Тілеубикаға қатысты 40 тәулік қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасына санкция берді. Ол сол күні Ақтөбе қаласының тергеу изоляторына орналастырылды-деп хабарлады Ақтөбе сотының баспасөз қызметі [75].

17 қараша Тараз қаласы, Алпысбаева Индира, марқұм Сейдомаров Бауыржанның әйелі Еуропарламент депутаттарына, АҚШ Мемлекеттік департаментіне, Еуроодақ, Ұлыбритания, Канада және басқа да демократиялық елдердің үкіметтеріне, сондай-ақ БҰҰ, ЕҚЫҰ және ЕКПА-ны #Qantar2022-ге тәуелсіз халықаралық тергеу ұйымдастыруға шақырады[76].

17 қараша, Түркістан облысы, Нұржан Мұхамедов, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабы 1-бөлігі, ҚР ҚК 405-бабымен үкім бойынша қоғамдық және саяси қызметпен айналысуға тыйым салуды және қосымша жазаны бұзғаны үшін 5 тәулікке қамауға алынды. Мұхамедов наразылық ретінде аштық жариялайтынын мәлімдеді [77].

17 қараша, Алматы облысы, ҚР ҰҚК «20 қарашадағы жаппай тәртіпсіздіктерді жоспарлауға және ұйымдастыруға» қатысы бар 7 күдіктінің ұсталғаны туралы мәлімдеді. ҚР ҚК 179 бабының 2-бөлігі, 272 бабының 1-бөлігі бойынша тергеудің басталғаны туралы хабарланды[78].

17 қараша, Алматы облысы, Заречный кенті, ЛА-155/18 мекемесі, Нарымбаев Ермек, ҚР ҚК 174-бабы, мерзімі 3 жыл, аштық жариялаудың 46-шы күні белсенді түрмеде жүрек талмасына шалдығып, аман қалды, — дейді адвокат Ж. Балғабаева[79].

«17 қараша, Құдайберген Қайрат, ҚР ҚК 272-бабы 1/2-бөлігі, сот қаулысымен тергеу органдарының Құдайбергенге қатысты қамауда ұстау мерзімін ұзартуға санкция беру туралы өтініші қанағаттандырылды. Қамауға алу 8 айға дейін, 21 желтоқсанға дейін ұзартылды», — деп хабарлады соттың баспасөз қызметі [80].

17 қараша, ЕО-ның Сыртқы істер және қауіпсіздік саясаты жөніндегі Жоғарғы өкілі Жозеп Боррел мырза қазақстандық ҮЕҰ-мен, АҚмЗСЖҚХБ , Азаптауға қарсы ҮЕҰ Коалициясымен, «Еркіндік қанаты» ҚҚ, Құқық қорғаушылардың жаңа буыны Коалициясымен және «Құқықтық медиа-орталық»ҚҚ-мен кездесті. Талқыланатын тақырыптар #Qantar2022 және ауқымды азаптаулар, сөз бостандығы мәселесі және алдағы президенттік сайлау[81].

17 қараша, Алматы қаласы, Тлеужанова Әйгерім, ҚР ҚК 255-бабы 2-бөлігі, 272-бабы, Алматы қалаалық әуежайына шабуыл жасау туралы іс бойынша күдікті. Сот оны 2 ай мерзімге үй қамағына алу туралы шешім шығарды[82].

17 қараша, Павлодар қаласы, Қалуова Нұргүл, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабы 1-бөлігі, ҚР ҚК 405-бабы үкімі бойынша қосымша жазаны, қоғамдық және саяси қызметпен айналысуға тыйым салуды бұзғаны үшін 5 тәулік қамауға алынды [83].

17 қараша, Алматы қаласы, Иманғалиева Бибігүл, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 6-бөлігі, 21 тамызда Алматыдағы Ш. Уәлиханов гүлзарындағы митингке қатысқаны үшін 15 тәулік қамауға алынды [84].

17 қараша, Павлодар облысы, Ақсу қаласы, Құрманов Емберген, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабының 1-бөлігімен қосымша жазаны, қоғамдық және саяси қызметпен айналысуға тыйым салуды екі жыл ішінде атқарушылық құжаттың талаптарын орындамау түрінде бұзғаны үшін 5 тәулікке қамауға алынды [85].

17 қараша, Екібастұз қаласы, Жамалиев Жанат, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабы 1-бөлігі, ҚР ҚК 405-бабы үкімі бойынша қосымша жазаны, қоғамдық және саяси қызметпен айналысуға тыйым салуды бұзғаны үшін 5 тәулік қамауға алынды [86].

17 қараша, Қарағанды, Нұрмағанов Асқар, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабы, ҚР ҚК 405-бабының үкімі бойынша қосымша жазаны, қоғамдық және саяси қызметпен айналысуға тыйым салуды бұзғаны және әлеуметтік желілерді пайдалануға тыйым салу сот шешімін орындамағаны үшін 5 тәулік қамауға алу [87].

17 қараша, Қарағанды қаласы, Рахимов Ғалымды Астана қаласына баражатқан жолда полиция қызметкерлері ұстады, белсендіні «Алға, Қазақстан!» партиясының мүшелерімен кездесуіне жол бермеу үшін құжаттарды тапсыру және митинг қарсаңында ұсталды. Оның телефоны алынды. Келесі күні оны босатты, телефоны қайтарылды[88].

18 қараша, «Шекарасыз репортерлар» халықаралық ұйымы мәлімдеме жасады: «Қайта сайлау қарсаңында тұрған Қазақстан Президенті Тоқаев баспасөз бостандығына қатысты өз міндеттемелерін сақтауы тиіс. 20 қарашада жексенбіде Қазақстанда мерзімінен бұрын президенттік сайлау өткізуге байланысты «Шекарасыз репортерлар» (RSF) ұйымы осы елдің билігін өзінің халықаралық міндеттемелерін сақтауға және журналистік қызметті еркін жүзеге асыру үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз етуге шақырады»[89].

18 қараша, 26 халықаралық және Ұлттық ҮЕҰ Президент Тоқаевқа және Қазақстан Үкіметінің мүшелеріне Президенттік сайлауға дейін, оның барысында және одан кейін Қазақстанда интернетке тегін, ашық және қауіпсіз қол жеткізуді қолдау туралы жариялауға шұғыл шақырумен жүгінді [90].

18 қараша, Степногорск қаласы, Сәдуақасова Айя, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 7-бөлігі, 20 қарашада ҚР Президентін сайлау күні митингке шығуға шақырғаны үшін, 7 тәулікке қамауға алынды [91].

18 қараша, Қарағанды қаласы, әкімдік 20 қарашада Е.Молчановқа «президенттік сайлаудың күшін жою, саяси партияларды тіркеу, қаңтар оқиғаларын халықаралық тергеу және барлық саяси тұтқындарды босату» тақырыбында бейбіт митинг өткізуден бас тартты. Бас тартудың себебі: хабарламада толық емес деректерді ұсыну [92].

18 қараша, Солтүстік Қазақстан облысы, Бірлік ауылы, Өнерхан Нұрбол, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабы 1-бөлігі, ҚР ҚК 405 бабымен үкім бойынша қосымша жазаны, қоғамдық және саяси қызметпен айналысуға тыйым салуды бұзғаны, әлеуметтік желілерді пайдаланғаны, өзінің Ютуб-каналында жарияланымдар жасағаны үшін 5 тәулікке қамауға алынды [93].

18 қараша, Атырау қаласы, Жаңылсын Жалғасова, әкімдік 20 қарашада «президенттік сайлаудың күшін жою, саяси партияларды тіркеу, қаңтар оқиғаларын халықаралық тергеу және барлық саяси тұтқындарды босату» тақырыбында бейбіт митинг өткізуден бас тартты. Бас тарту себебі: көрсетілген орын «мамандандырылған» тізімге кірмейді [94].

18 қараша, Алматы қаласы, құқық қорғаушы Төреғожина Бақытжан ұсынған 20 қарашадағы президенттік сайлау қарсаңында Қазақстан бойынша ұсталғандар мен айыппұлдардың тізімі [95].

18 қараша, Өскемен қаласы, Сағатбаева Арайлым, осы аптаның басында елордаға ұшуға әрекеттенген кезде тоқтатылды, полицияға жауап алуға шақырылды. Сотқа дейінгі тергеп-тексерулердің бірыңғай тізілімінде ҚР ҚК 287-бабының 3-бөлігі бойынша патронды табу фактісі бойынша іс тіркелген. Сағатбаева «қорғауға құқығы бар куәгер» ретінде шақырылды [96].

18 қараша, Астана қаласы, Қазақстанның бас прокуратурасы 20 қарашада Президент сайлауы күні тұрғындарды «заңсыз митингтерге» шықпауға шақыратын мәлімдеме таратты. Бас прокуратура «мақсаты терроризм немесе зорлық-зомбылық экстремизмі болып табылатын осындай ұйымдардың кез келген қызметіне тыйым салынады»- деп мәлімдейді [97].

18 қараша, Алматы қаласы, Егеубаева Динара, «белгісіз адамнан хабарлама аламын. Менің көлігімді бүлдіргенін жазды. Тазалағыштар желімделіп, дөңгелектің желін түсіргені белгілі болды. Құлыпты желіммен толтырып тастаған. Ертең тежегіштер бас тарта ма?»,- журналист бұл «лас қылықтарды» өзінің қауіпсіздігіне төнген қауіп деп санайды [98].

18 қараша, тәуелсіз бақылаушылар бірлестіктері кезектен тыс президенттік сайлау қарсаңындағы прессингтер туралы хабарлайды: оларға тренингтер өткізуге кедергі келтіреді, оларға қарсы ақпараттық шабуылдар ұйымдастырады. Сарапшылар шектеулер азаматтық қоғамға өсіп келе жатқан қысымның жалпы тенденциясына сәйкес келетінін айтады[99].

19 қараша, Шымкент қаласы, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің студенті оқу орнында оқушыларды сайлауға баруды мәжбүрлеп, фотоесепті талап ететінін хабарлады. Студентпен анонимдік шарттан сөйлескен адамның айтуынша, ол мәжбүрлеумен бірінші рет кезігіп тұрған жоқ, «жоғарыдан» түскен бұйрық бойынша фотоесептің қажеттілігін куратор түсіндірген[100].

Қазақстан Республикасы Әкімшілік кодексінің 608-бабы 1-бөлігі, 15 тәулікке қамауға алынды және «мас күйінде көлік жүргізу» салдарынан дегендей болып, 7 жылға жүргізуші куәлігінен айырды. Ол тест тапсырған болатын және нәтиже нөлді көрсеткен, бірақ дәрігерлер хаттамаға 0,45 промилле «айық емес» деп жазған[101].

20 қараша, Ақтөбе облысы, Қобда кенті, Қарақұлов Әлібек, ҚР ӘҚБтК-нің 434-бабы 1-бөлігі, «ұсақ бұзақылық» деген айыппен 5 тәулікке қамауға алынды. Қаракұлов Президенттің кезектен тыс сайлауын «заңсыз»деп санайтындығына байланысты наразылық акциясын өткізуді жоспарлаған[102].

20 қараша, Ақтөбе қаласы, Төбетова Айнагүл, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы, сот 25 қазандағы WhatsApp қосымшасында шақыру жариялағаны үшін 214 410 теңге айыппұл салынды. «Мен тіркелмеген «Алға, Қазақстан!» партиясын қолдап акция өткізуді ұсынған болатынмын»- деп хабарлады А. Төбетова [103].

20 қараша, Алматы қаласы, «Құқық қорғаушылар азаматтардың құқықтарын бұзу туралы барлық ақпаратты жинайды. Сайлауды бақылаушылар сайлаушылардың құқықтарын бұзу туралы ақпарат жинайды. Егер интернет өшірілсе, онда бәрін түртіп тіркеңіз, жазыңыз», — деп хабарлады құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожина[104].

20 қараша, Астана қаласы, Тамабаева Ғалия, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 7-бөлігі, 26 сәуірде «Фейсбукте» 2022 жылғы 1 мамырдағы «Жастар»сарайының алдындағы митингке шақыру туралы пост жариялағаны үшін 15 тәулікке қамалды[105].

20 қараша,Астана қаласы, Сембай Асқар, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 11-бөлігі, 21 тамызда «Гүл бағы» скверінде рұқсат етілмеген митингке қатысқаны үшін 15 тәулікке қамалды.

20 қараша, Алматы қаласы, журналист Динара Егеубаева түнде оған полиция келіп, оның көлігіне жарылғыш зат қойылғаны туралы анонимді қоңырау түскенін айтты. Журналист түсіндірме жазғанын хабарлады[106].

20 қараша, «Жас сайлаушылар Лигасында»(Misk жобасы) бір күнде 5 бақылаушы алынып тасталды және тағы 4 адам байланыс орнатуды тоқтатты. Лига бақылаушылары, сағат 20 — да басталған дауыстарды санау кезеңін есептемегенде, 77 заң бұзушылықты тапты», — деп хабарлады Ирина Медникова[107].

20 қараша, Астана қаласы, «Еркіндік қанаты» ҚБ 10 бақылаушының алып тасталғаны туралы хабарлады. Швецова Еленаның айтуынша, 8 бақылаушы алынып тасталды, олардың біреуі үш бөлімшеден алынып тасталды. Алматы қаласы мен Түркістан облысында тағы бір адамнан алып тасталды [108].

20 қараша, Түркістан облысы, Ақсукент кенті, тәуелсіз бақылаушыны сайлау учаскесінен шығарып жіберді. «Байқаушы комиссия мүшелерінің үстелінде бүктелген бюллетеньдерді көріп, оларды көрсетуді өтінді, содан кейін оған учаске бойынша жүруге, фото және бейнетүсірілім жүргізуге тыйым салынды. Сондай-ақ, ол заң бұзушылық туралы акт жасады, өйткені қоқыс жәшігіндегі салым байқалды», — деді Е. Швецова[109].

20 қараша, Алматы қаласы, полиция шақырылғаннан кейін біздің 3 бақылаушы учаскелерден шығарылды. Сондай-ақ, басқа бақылаушылар тарапынан арандатушылық болды, көптеген учаскелерде бақылаушыларға дауыстарды санау хаттамалары берілмеді, «оларға ертең келуге болады»,- деп мәлімдеді «Тәуелсіз Бақылаушылар» басшысы Арайлым Назарова[110].

20 қараша, Алматы қаласы, президент сайлауында дауыс беру кезінде сайлаушылар № 253 учаскедегі тізімдегі өз тегі көрсетілген бағанадан басқа адамдардың қолдарын тапты, олар кешке өз учаскелеріне дауыс беруге келгенде олар үшін біреудің қол қойғанын білді[111].

20 қарашада Алматы қаласы, «Тәуелсіз бақылаушылар» ұйымының бақылаушысы Қонай Әбдиев ұсталды, полиция бөлімшесіне жеткізілді. Полиция оны Алматы-2 вокзалы ауданындағы № 336 учаскеге бара жатқанында ұстады. Кейін ол босатылды [112].

20 қараша, Өскемен қаласы, №82 бөлімше, сағат 11 шамасында бөлімше кварцпен тазарту үшін жабылды. Онда болған бақылаушыларды сыртқа шығарылды, сайлаушыларды кіргізбеді. «Жас сайлаушылар Лигасы» хабарлады [113].

20 қарашада, Алматы қаласы, полиция Абай ескерткішінде мерзімінен бұрын Президент сайлауын өткізуді тоқтатуды және Мамай Жанболаттан айып тағуды алып тастауды талап етіп, плакаттармен жиналған тіркелмеген «Қазақстан Демпартиясының» бірнеше өкілін ұстады [114].

20 қараша, Алматы қаласы, полиция Республика алаңында митинг өткізген «Oyan, Qazaqstan» қозғалысының 10 белсендісін ұстады. Акция қатысушылары «Біз әділ сайлауға дейін өмір сүріп жетеміз ба?» деген плакаттар ұстады және олар: «Біз әділ сайлау үшін» деп ұрандады [115].

20 қараша, Петропавл қаласы, тіркелмеген «Алға, Қазақстан!» париясының мүшесі Широбокова Оксана автобус аялдамасында ұсталып, полиция бөліміне жеткізілді. Ол өзінің ұсталуын саяси қудалау деп атайды[116].

20 қараша, Алматы қаласы, «түнде «Елмедиа» редакциясы кеңсесінің кіреберіс есігі тағы да таспен қиратылды, алдыңғы жолы әйнектің бір бөлігі ғана сындырылып, асфальтқа арнаның атауын жазып «білетін болыңдар, бұл оларға ұшып келген» деген жазу қалдырылған еді», — деп хабарлайды редактор Г.Ерғалиева[117].

20 қараша, «Белсенділер экстремистер емес» құқық қорғау мониторингтік тобы 2022 жылғы 20 қарашада жарияланған Бейбіт наразылықтарға байланысты саяси қудалаулар (қылмыстық істерді қоспағанда) бойынша алдын ала деректерді жариялады[118].

21 қарашада Қазақстан Президентінің кезектен тыс сайлауы 20 қарашада «бәсекелестіктен айырылған» саяси жағдайда өтті, деп есептейді ЕҚЫҰ ДИАҚБ бақылаушылары [119].

21 қараша, Астана қаласы, ҚР СІМ ЕҚЫҰ ДИАҚБ-ның алдын ала тұжырымдарына жауап берді және ДИАҚБ-ның мәлімдемесі «объективтіліктің жоқтығынан зардап шегеді және ДИАҚБ-ның осы уақытқа дейін республикамыздың қолдауына ие болған ұйымның маңызды институты ретіндегі тиімділігіне күмән келтіреді» -деп мәлімдеді[120].

21 қараша, Жаңаөзен қаласы, Досекеева Жадра және Құламанова Бақытгүлді полиция қызметкерлері Қ.Тоқаевты заңсыз сайлауға қарсы бейбіт пикетке қатысқаны үшін ұстады. Досекеева Жадраға ҚР ӘҚБтК-нің 488 – бабының 11-бөлігімен (219 000 теңге), 667-баптың 1 -бөлігімен (91 890 теңге), 128-баптың 2-бөлігімен (306 300 теңге) айыппұл тағайындалды. Айыппұлдардың жалпы сомасы 617 190 теңгені құрайды.

ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 11-бөлігі бойынша Құламанова Бақытгүл 7 тәулікке қамауға алынды [121].

21 қараша, Астана қаласы, Жас сайлаушылар лигасы ҚР ҚК 150-бабы бойынша «Сайлау құқықтарын жүзеге асыруға немесе сайлау комиссияларының жұмысына кедергі жасау» бойынша Астана полиция басқармасына талап арыз берді. Бұған полицияның бақылаушы Радионова Ульянаны Астананың медицина университетіндегі № 163 сайлау учаскесінен «негізсіз алып тастауы» себеп болды[122].

21 қараша, Алматы қаласы, «Әділ сөз»ҚҚ 20 қарашада президенттік сайлау күні дауыс беру барысын жариялау кезінде журналистердің құқықтарының бұзылғанын тіркеді [123].

22 қараша, Астана қаласы, Сыздықов Айдар, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 12-бөлігі, 2022 жылғы 19 қаңтардағы Фейсбуктегі постында «заңсыз митинг ұйымдастырды» деген айып бойынша 15 тәулікке қамауға алынды. Сотта белсенді полицейлерге күш қолданғаны үшін шағымданып, жеке ұйғарым шығаруды сұрады[124].

22 қараша, АҚШ 20 қарашада өткен президенттік сайлаудан кейін АҚШ Мемлекеттік департаментінің ресми өкілі Нед Прайстың баспасөзге арналған 22 қарашада жарияланған мәтінінде ЕҚЫҰ ДИАҚБ-ның алдын ала қорытындыларымен келісетінін мәлімдейді [125].

22 қараша, Алматы қаласы, Іліпбаев Айдос пен Қысымбаев Ақылжан «билікті басып алу мақсатындағы тәртіпсіздіктерді» жоспарлаған күдіктілер екі айға тергеу изоляторына жіберілді, -деп хабарлады адвокат Ғ.Нұрпейісов[126].

22 қараша, Алматы қаласы, Бостандық аудандық сотында Радченко Тимурға қатысты азаптау қылмыстық іс бойынша онлайн сот процесі басталды. ҚР ҚК 146-бабы 1/2-бөлігі «азаптау» бойынша сотталушылар Б.Хамит, А.Бимұрзаев, Д.Қалымбай. Сотталушылар қамауға алынбады [127].

23 қараша, Алматы қаласы, «Әділет сөзі» ҚҚ және Қазақстан Журналистер Одағы еліміздің жоғары органдарына әйел журналистерді қуғындау мен қудалау жөнінде үндеу жасады. 25 қарашада сөз бостандығын қорғайтын Халықаралық ұйымдарға да үндеу жіберіледі[128].

23 қараша, Тараз қаласы, № 2 қылмыстық сот ҚР ҚК 272, 287-баптары бойынша #Qantar2022 байланысты айыпталған 9 адамның ісін қарауды бастады. Тоқтар Ошақбай, Рысбеков Райс, Байжанов Ержан, Қуатбаев Нұрсұлтан және Донбаев Исатай өлтірілді. Іс бойынша үш айыпталушы тергеу изоляторынан сот залына сәрсенбіде жеткізілді. Тағы біреуі ешқайда кетпеу туралы жазылым берген[129].

23 қараша, Қызылорда қаласы, БҚ-169/5, Елшібаев Ержан, ҚР ҚК 106-бабы 2-бөлігінің 7-тармағы, 8 жылға сотталған. Облыстық сот апелляцияны қарауға кірісті. Елшібаев оған түрме мерзімін сегіз жылға дейін ұзарту туралы сот шешімін заңсыз деп тануды сұрайды. Елшібаев сот залына жеткізілмеді және қашықтан қосылған жоқ[130].

23 қараша, Астана қаласы, Мәжіліс спикері Е. Қошанов, мәжіліс кулуарларында журналистің Қазақстанда өткен Президент сайлауын Батыстың бағалауы туралы сұрағына эмоционалды түрде жауап берді. Қошанов «алдымен өзіміз үшін, кімнің пікірі біз үшін маңыздырақ екенін анықтайық»-деп мәлімдеді. Ол Қазақстанға «бірінші кезекте тұрақтылық қажет» деп атап өтті[131].

23 қараша, Алматы қаласы, белгісіз біреулер «Елмедиа» редакциясы кеңсесінің әйнегін қайтадан сындырды. «Бұл жолы екінші қатардағы әйнектер зақымдалды», — делінген редакцияның хабарламасында [132].

23 қараша, Атырау қаласы, # Qantar2022 , сотта 27 адам, полицейлердің айғақтары тыңдалуда. Сотта полиция қызметкері Н. (бүркеншік атпен көрсетілген) куәлік беріп, 5 қаңтарда Берекенов Алмазға тиген оқтың, оның қолында болған Калашников автоматынан атылғанын сотта мойындады [133].

24 қараша, «Тәуелсіз бақылаушылар» бірлестігі 20 қарашадағы сайлау қорытындысында баспасөз мәслихатын өткізді. Негізгі бұзушылықтар дауыстарды санау кезінде болды. А. Назарова сотқа 11 талап арыз берілетінін хабарлады. Олардың көпшілігі «хаттамаларды беруден бас тартуға» байланысты[134].

24 қараша, Алматы қаласы, «Әділ сөз»ҚҚ 2022 жылғы 17-24 қараша аралығындағы Қазақстандағы ақпаратты білдіру, алу және тарату құқығының ахуалына зерттеу жүргізді[135].

24 қараша, Алматы қаласы, «Әділ сөз» ҚҚ 2022 жылғы 24 қараша мен 1 желтоқсан аралығындағы Қазақстандағы ақпаратты білдіру, алу және тарату құқығының жағдайына зерттеу жүргізді [136].

24 қараша, Алматы қаласы, Нұрпейісов Қалас, ҚР ҚК 272-бабының 1 — бөлігі, 269-бабы 3-бөлігі, адвокат өзіне-өзі қол жұмсау туралы жазбаның көшірмесін көрсетті, онда белсенді «ол қайтыс болған жағдайда ведомствоаралық жедел-тергеу тобының қызметкерлерін кінәлауды сұрайды және тергеуші Қарақұшықовтың атын атайды», — деп хабарлады адвокат Ж.Сапарханова [137].

24 қараша, Шымкент қаласы, Сұлтанбек Қайрат, ҚР ҚК 272, 269, 405-баптары, мерзімі 3,5 жыл, қаңтар оқиғалары кезінде «жаппай тәртіпсіздіктерге қатысқаны» үшін рақымшылық бойынша босатылды[138].

25 қараша, Астана қаласы, апелляциялық сот тәуелсіз бақылаушы Қизаев Талғатты №372 сайлау учаскесінен шығару туралы шешімді өзгеріссіз қалдырды [139].

25 қараша, Алматы қаласы, Полиция департаменті «Ел медиа» редакциясына қарсы іс-қимыл жасады деген күдікпен жасөспірімдер ұсталғанын хабарлады. Қатысушылардың іс — әрекеттері ҚР ӘҚБтК-нің 434-бабы бойынша «ұсақ бұзақылық»-деп сараланады[140].

25 қараша, Ақтөбе қаласы, апелляция Қарақалпақтық белсенді Юлдашева Тілеубикені 40 күнге қамауға алуды өзгеріссіз қалдырды [141].

26 қараша, Астана қаласы, «Болашақтың сәулетшілері» жобасының негізін қалаушы кәсіпкер Абиев Мараттың жақтастары оншақты адам Астанада ұсталды, осы кезде мобильді және стационарлық интернет қолжетімсіз болды [142].

26 қараша, Түркістан облысы, сот «Сарыағаш-информ» газетінің бас редакторы А. Батырбековты «өлтіруге тапсырыс беру» туралы іс бойынша үкім шығарды. Б. Майрихов- 11,3 жылға, С. Молдаходжаев- 11 жылға, М. Досболов- 12 жылға, Н. Қыдыралиев -12,5 жылға бас бостандығынан айырылды[143].

28 қараша, Атырау қаласы, Жалғасова Жаңылсын, ҚР ҚК 274-бабы 2-бөлігінің 3-тармағы, 1 жылға бас бостандығын шектеуге және 100 сағатқа қоғамдық жұмыстарға сот үкім шығарды, «Қазақстан әскерлері митингілерді басу үшін Қарақалпақстан егеменді Республикасына жіберіліп жатыр» деп мәлімдеген әскери техникасы бар Фейсбукте жарияланған бейне үшін және соны таратуға шақырғаны үшін[144].

28 қараша, Астана қаласы, Әбиев Марат, ҚР ӘҚБтК-нің 488, 667-баптары, Қорғалжын тас жолы ауданында, «Думан» ойын-сауық кешенінің жанында Астана әкімдігінің рұқсатынсыз «митинг ұйымдастыру» және полиция қызметкерлерінің талаптарына «бағынбағаны» үшін, 15 тәулікке қамауға алынды [145].

28 қараша, Өскемен қаласы, Сағатбаева Арайлымның сөмкесінен табылған патрон туралы істі жапты. Патронның өмірге қауіп төндірмейтіні мойындалды. Баллистикалық сараптаманың қорытындысы бойынша картридждің снарядсыз екендігі анықталды[146].

28 қараша, Алматы қаласы, Алмалы аудандық қылмыстық істер соты, судья Е. Қасымбеков ҚР ҚК 405 — бабының 2-бөлігі, 259-бабының 1-бөлігі бойынша Н. Шарекеновке және Н. Тұрсынғалиге-8 жылға бас бостандығынан айыру үкімін шығарды[147].

29 қараша, Астана қаласы, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ ректоры Ж. Түймебаевтың, #Qantar2022 кезінде қаза болған ұлының өліміне күдіктінің ұсталғаны туралы Бас прокуратура хабарлады. «Күдікті ұсталды және қамауда отыр». Бұл әскери қызметкер туралы айтылуы мүмкін [148].

29 қараша, Семей қаласы, Түгелбаев Мұхит, ҚР ҚК 272-бабының 2-бөлігі, сот #Qantar2022-де ұсталғанға 1,1 жылға шартты мерзімге үкім шығарды. Белсенді іс жүргізу келісіміне қол қойды[149].

29 қараша, Астана қаласы, Елшібаев Ержанды босату, БҚ-169/5 мекемесі, ҚР ҚК 106-бабы 2-бөлімін, мерзімі 8 жыл, Жаңаөзен тұрғындарының тобы босатуды талап етті. Олар қылмыстық істі қайта тексеріп, оны дереу босату талабын қойып Бас прокуратура мен президент әкімшілігіне жүгінді[150].

29 қараша, Қызылорда қаласы, Құдайбергенов Қазыбек, ҚР ҚК 272, 380, 380-1-баптары, сот 17 жылға бас бостандығынан айырды, «жаппай тәртіпсіздіктерге қатысқаны», «Билік өкіліне қатысты қорқытқаны немесе зорлық-зомбылық жасағаны » үшін және #Qantar2022 кезінде ІІМ Ұлттық ұланы қызметкерінің қайтыс болуына айыпталды [151].

29 қараша, Ақтөбе қаласы, белсенді Асқар Қаласовты жерледі. Ол, әйеліне полициядан жасырынуға мәжбүр болғанын айтып, қыркүйек айының басында үйден кетіп қалған. Оның өлі күйіндегі денесі Жамбыл облысының Байзақ ауданында табылды. Туыстары мен белсенділер Жамбыл облысы полициясының «Қаласов өз-өзіне қол жұмсады» деген мәлімдемесіне күмәнданады . [152] Бұл Ақтөбе қаласындағы белсенділердің 5 оғаш өлімі.

29 қараша, Әлиев Ринат 02.05 1992 ж. т. және Альпиев Шыңғыс 27.12.1985 ж. т. ҚР ҚК 272-бабының 2-бөлігі, 256-бабы, наразылық ретінде тамақты қабылдаудан уақытша бас тартуға және аузын тігуге мәжбүр. Бұған прокурорлар, судьялар, оның ішінде ҰҚК қызметкерлері тарапынан көрсетілген бірқатар заңсыз әрекеттер себеп болған. 11 ай бойы олар негізсіз қамауда ұсталып отыр[153].

30 қараша, барлығы 2022 жылдың 4 сәуірі мен 9 қарашасы аралығында «Зардап шеккендер» бөліміне 528 сауалнама жиналды, бұл өлтірілген, жараланған және ұсталған адамдар туралы мәліметтер жинауды көздейтін бөлім. Сондай-ақ, #Qantar2022-де болған оқиғалар мен азаптаулар туралы ақпарат жиналуда. Деректерді жинауды ұйымдастыру Қазақстанның құқық қорғау альянсы шеңберінде жүзеге асырылып жатыр[154].

[1]https://bureau.kz/press-czentr/parlamentarii-sozdayut-komissiyu/?fbclid=IwAR1foD38IF7WGEwEt_Syux3UkZ2fwfk36DR1trJA15Bq9BXdjBU8hON4Mjg

[2]https://rus.azattyq.org/a/32110666.html

[3]https://bureau.kz/novosti/v-odnu-reku-dvazhdy/

[4]https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-bloody-january-torture-impunity/32105675.html?fbclid=IwAR1vKzq1cmc_PZfiPY8ryldS8gk8Ukttifu6QeTKbnnr05t5PpORwIWUn1s

[5]https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-bloody-january-torture-impunity/32105675.html?fbclid=IwAR1vKzq1cmc_PZfiPY8ryldS8gk8Ukttifu6QeTKbnnr05t5PpORwIWUn1s

[6]https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-bloody-january-torture-impunity/32105675.html?fbclid=IwAR1vKzq1cmc_PZfiPY8ryldS8gk8Ukttifu6QeTKbnnr05t5PpORwIWUn1s

[7]https://www.facebook.com/groups/ActivistsNotExtremists/posts/3408666056119320/

[8]https://rus.azattyq.org/a/32112137.html

[9]https://kaztag.kz/ru/news/eksperty-prizyvayut-prinyat-v-kazakhstane-natsionalnyy-plan-bezopasnosti-zhurnalistov

[10]http://www.adilsoz.kz/news/show/id/3804

[11]https://rus.azattyq.org/a/32113679.html

[12]https://bureau.kz/goryachee/golodajte-na-zdorove/