ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ САЯСИ ҚУҒЫНДАУДЫҢ 2025 ЖЫЛҒЫ 1-30 ҚАРАША АРАЛЫҒЫНДАҒЫ ЖАҒДАЙЫНА БАҚЫЛАУ

1 қараша, Алматы қаласы, адвокат Г. Жуаспаева берген сұхбатында шартты түрде мерзімінен бұрын босату және мерзімге шектелген бас бостандығынан айыру істерінде әртүрлі қылмыскерлер әртүрлі сот жүйесіне жүгінетінін мәлімдеді. Шенеуніктер, қауіпсіздік қызметкерлері және сыбайлас жемқор шенеуніктер қарапайым қарақшыларға қарағанда тезірек босатылады, ал өлім аузында қалған науқастарды тек өлуге ғана босатады. Түрме колонияларында жасалған қылмыстар қоғамның назарынан тыс қалады — тіпті Арон Атабектің өлімі үшін де ешкім жазаланған жоқ [1].

1 қараша, Алматы қаласы, «қала тұрғындарының Әкімдікпен, Қоғамдық кеңістіктерді дамыту департаментімен және құрылыс салушы «Базис-А»-ң өкілімен, мердігермен кездесуі. Тимур Елеусізов маған қарсы сотқа шағым түсірді», — деп мәлімдеді қоршаған ортаны қорғау белсендісі С. Тәшімова[2].

1 қараша, Вена қаласы (Австрия), өңірлердегі күрделі экологиялық мәселелерді көтеріп жатқан қазақстандық қоршаған ортаны қорғау белсенділеріне қысым жасалғаны туралы ЕҚЫҰ кеңсесі хабарлады. Венадағы кездесуде қоршаған ортаны қорғау белсенділерін қорғау тақырыбы талқыланды. Өкінішке орай, Қазақстанда қоршаған ортаны қорғаушыларға қысым жасау жиілеп тұр[3].

2 қараша, Қарағанды облысы, Шахан ауылында бұрын консервацияланған шахталар орнындағы көмір қабаттарын өңдеуге тартудың мүмкіндігі талқыланды. Дегенмен, тұрғындардың бір бөлігі бұл бастамаға қарсы шығып, көмір өндіруге жол бермеуді және қоршаған ортаны қорғауды сұрап Президент Қ. Тоқаевқа жүгінді[4].

3 қараша, Орал қаласы, М. Ескендірова, ҚР ӘҚБТК-нің 669-бабының 1-бөлігі бойынша, сот оны кінәлі деп танып, сот шешімін орындамағаны үшін 5 тәулікке қамауға алу жазасын шешті [5].

3 қараша, Астана қаласы, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің баспасөз қызметі 2025 жылдың қазан айында Астанада 83 сыбайлас жемқорлық қылмысы тіркелгенін хабарлады [6].

3 қараша, Өскемен қаласы, Л. Карташев өтініш бергеннен кейін бір жыл өткенде, әкімшілік уақытты өзгертуге қарсы митинг өткізуге рұқсат берді. Л. Карташев 5 қарашаға белгіленгеніне ашулы, себебі ол Алматыдағы Польшаның Бас консулдығында болуы қажет, және әкімшілікті бұл туралы хабардар еткен болатын[7].

4 қараша, Қызылорда қаласы, белсенді Қ. Жүсіпов: «Мені қазір ғана ұстады, ешқандай негізсіз мені жаттығуға бара жатқан жолдаұстады. Мені қазір кешкі сағат 8-ден кейін полиция бөлімшесіне әкетеміз деген уәде берді». Кейінірек белсенді босатылды. Палестиналықтарды ату видеосын әлеуметтік желілерде жариялаған эпизод үшін, оған айып тағылмақшы[8].

5 қараша, Алматы облысы, Талғар қаласы, белсенді А.Садырбай президент Қ. Тоқаевқа өтінішпен жүгінді: «Мен бір жылдан бері қамаудамын, және сізден басқа ешкім әділеттіліктің орнауын қамтамасыз ете алмайды. Бұл үндеу кейбір жеке адамдардың заңның бар ережелерін елемегендігіне торығудың нәтижесі» [9].

5 қараша, Алматы қаласы, ЛГБТИК қауымдастығы өкілдерінің баспасөз мәслихаты. Ұйымдастырушылар «ЛГБТ насихаттау» бастамаларына қарсы шықты, олардың ойынша Конституция бұзылуда және азаматтардың базалық бостандықтары шектелуде[10].

6 қараша, АҚШ конгрессмені Сидни Камлагер-Дав Азаттық радиосының Қазақ қызметіне берген сұхбатында Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевпен кездесіп, оған «Азаттық» журналистерін аккредиттеудің маңыздылығын еске салғанын айтты[11].

6 қараша, Алматы қаласы, апелляциялық сот Ж.Қазақбайдың, Н.Жаулыбайдың, Ф.Сыздықовтың, Н.Темірғалиевтің және А.Мүбәрактың шағымын қарады, ҚР ҚК 272-бабының 1-бөлігі және 24-бабының 3-бөлігі бойынша төрт жылға бас бостандығын шектеу, «АЭС бойынша Зейнеткерлер ісі». Сот жаза мерзімін 2,5 жылға дейін қысқартты. Сот қоғамдық және саяси қызметпен айналысуға бес жылға тыйым салуды өзгеріссіз күшінде қалдырды [12].

6 қараша, Алматы қаласы, Қазақстандағы Ұлыбритания елшілігінің қолдауымен жүзеге асырылатын «Шешімдер журналистикасы зертханасы-II» жобасы аясында «Әділ сөз» қорының ұйымдастыруымен «БАҚ назарындағы тұрмыстық зорлық-зомбылық: мәселелер және шешімдер» тақырыбында журналистерге арналған дөңгелек үстел мен шеберлік сыныбы өтті[13].

6 қараша, Орал қаласы, мектеп чаттарынан жаңа Aitu хабар алмасу қосымшасына қатысты көптеген шағымдар келіп түсті. Ата-аналарға WhatsApp арқылы байланыс тоқтатылғаны туралы хабарланды. Мұғалімдерге мектеп чаттарын басқа хабар алмасу қосымшаларында жүргізуге тыйым салынды[14].

6 қараша, Алматы қаласы, Қарақалпақстандық құқық қорғаушы А. Мұратбаев Қазақстаннан кетті, ол 10 жылдан астам уақыт осында тұрып жатқан болатын. Егер ол 10 қарашаға дейін кетпегенде, оның Өзбекстанға экстрадициялану қаупі болды, онда оған «конституциялық құрылымға қол сұғу» бойынша айып тағылатын еді[15].

7 қараша, Астана қаласы, блогер К.Павловқа қатысты, ҚР ӘҚБТ-нің 456-2-бабының 4-бөлігі бойынша әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамаға шағымдану бойынша сот отырысы өтті. Сот бас тартты[16].

7 қараша, «Respublika.kz Media» веб-сайты Қазақстанда қолжетімді болмай қалды, дегенмен Ресей мен Германияда оған қолжетімді. Бұғаттаудың себептері белгісіз[17].

7 қараша, Семей қаласы, қытайлық CITIC Construction құрылыс компаниясы белсенді Р. Машпиевке қарсы сотқа шағым түсірді. Ол CITIC компаниясы Қазақстанда жеті жылдан астам уақыт бойы салып келе жатқан, Алматы-Өскемен тас жолының асфальтына бағалау жүргізгенін және қанағаттанарлықсыз нәтижелер алғанын мәлімдеді. Енді оны жарияланымды алып тастап, теріске шығаруға мәжбүрлеп отыр[18].

8 қараша, Орал қаласы, М. Ескендірова, ҚР ӘҚБТК-нің 669-бабының 1-бөлігі, белсенді бостандыққа шықты. Белсенділердің айтуынша, оны тұтқындаудың басты себебі оның бейбіт митинг өткізу туралы хабарламаны қала әкімшілігіне бұрын беруі[19].

9 қараша, Астана қаласы, А. Сәбитов, ҚР ӘҚБТК-нің 434-бабының 2-бөлігі, 30 тәулікке қамауға алу, шешімнің негізі: 2025 жылдың 25 қазанында қала әкімдігі ғимаратының алдында тұрған кезде А. Сабитов «Tik Tok» әлеуметтік желісінде тікелей эфир жүргізді, балағатты сөздер айтты, қатты айқайлап басқаларға құрметсіздік білдірді, осылайша қоғамдық тәртіпті бұзды[20].

9 қараша, Алматы қаласы, А.Бейсова ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкілге қарсылық білдіріп, Жеке қабылдау ережелерінің 19-тармағы мен ҚР Әкімшілік іс жүргізу кодексінің 4, 33 және 90-баптары арасындағы қайшылыққа қатысты құқықтық ескертпе ұсынды. Заң мемлекеттік органдардың басшыларын азаматтарды айына кемінде бір рет жеке қабылдауға міндеттейді. Алайда, менің өтінішім «бұрын жауап берілген» деген ведомстволық тармаққа сілтеме жасаумен, қабылданбады[21].

10 қараша, Астана қаласы, Министрліктер үйінің 16 кіреберісінің жанында әскерде қызмет ету кезінде қаза тапқан мерзімді әскери қызметшілердің аналарының наразылық акциясы өтті. Президент Қ.Тоқаевқа армияны реформалауды сұрап жүгінген сарбаздардың аналары ұсталды, бірақ кейінірек босатылды, ал оларды қолдауға келгендерді әкімшілік жауапкершілікке тартты[22].

10 қараша, Астана қаласы, «сарбаздардың аналары мен Қорғаныс министрлігінің өкілдері арасындағы кездесу кезінде мен Қорғаныс министрлігі шынымен де сарбаздар тобыры екенін және олар үшін басқа адамдардың балалары ресурс екенін және басқа ештеңе емес екенін анық сезіндім», — деп хабарлады журналист Л. Ахмедьяров[23].

10 қараша, «Республика» аккаунты бұғатталды, ол туралы бейнежазба жарияланғаннан кейін бірден TikTokта respublika.kz.media бұғатталды. Аккаунт белсенді, бірақ ол Қазақстанда көрінбейді, ал басқа елдерде ешқандай қиындықсыз көрініп тұр[24].

10 қараша, Астана қаласы, С. Қаңтарбаева, ҚР ӘҚБТК-нің 488-бабының 6-бөлігі бойынша 15 тәулікке қамауға алу, 10 қарашада С. Қаңтарбаева Министрліктер үйінің аумағында Қорғаныс министрімен кездесуге келген әскерде қаза тапқан сарбаздардың аналарының жиналысы кезінде бейбіт жиналыстар туралы заңды бұзды деген негіз болды[25].

11 қараша, Қазақстан заң шығарушылары «дәстүрлі емес жыныстық бағдарды насихаттауға» тыйым салатын түзетулері бар заң жобасын қабылдамауы керек, деп мәлімдеді жеті халықаралық адам құқықтары тобы: Access Now; Азаматтық құқықтарды қорғаушылар; Денсаулық сақтау, құқықтар, гендер және жыныстық әртүрлілік бойынша Еуразиялық коалиция; Адам құқықтары бойынша Хельсинки қоры; Human Rights Watch; Адам құқықтары бойынша халықаралық серіктестік және Норвегияның Хельсинки комитеті [26].

11 қараша, MediaNet халықаралық журналистика орталығындағы DEMOSCOPE Express қоғамдық пікірді бақылау бюросы сауалнама жүргізіп, қазақстандықтардың 80,7%-ы «Қоғамдық қатысушы бюджеті» бағдарламасы туралы естімегенін, ал 41,5%-ы мемлекеттік сатып алу туралы ақпаратқа қол жеткізу нашар екенін мәлімдеді. «Қоғамдық қатысушы бюджеті» бағдарламасы Қазақстан қалаларының тұрғындарына жергілікті бюджетті бөлуге және қаржыландыруды өз аудандарын жақсартуға бағыттауға мүмкіндік береді [27].

11 қараша, Астана қаласы, төрт мұсылман — А. Рамазанов пен Д. Әбдімановқа ҚР ҚК 174, 256 және 405-баптары бойынша, С. Абдуллаев пен М. Медерқұловқа ҚР ҚК 256, 405 және 259-баптары (террористік немесе экстремистік қызметті ұйымдастыру мақсатында адамдар тарту) бойынша сот басталды. Барлық айыптаулар олардың өзара Ислам бойынша әңгімелеріне, телефондарын жасырын тыңдауға және түсініксіз сараптамалық қортындыға негізделген[28].

11 қараша, Қызылорда қаласы, Бүкілқазақстандық адам құқықтары орталығының президенті Г.Мингалидің экологиялық апат аймағында тұру үшін экологиялық жеңілдіктер сұраған 15 адамның атынан берген талабы бойынша, сот тыңдауды аяқтады. Сот қанағаттандыру туралы шешім шығарды[29].

11 қараша, Алматы қаласы. «Белсенді азаматтық ұстанымы бар адамдар үшін өмір өте қиындап барады. Әлемдік саясаттың да, өз елінің де жалпы үрдісі шектеулер мен тыйымдарға бағытталған… олардың пікірлері мен мәлімдемелері қылмыстық кодексті қозғаудың алдында тұр. Бұл адамдар ашық айтпай да тұра алмайды, сонымен бірге олар өздерін қандай қауіпке ұшырататынын да түсінбейді», — деп хабарлады Б. Төреғожина [30].

12 қараша, Астана қаласы, Бас прокуратура судья А. Досаеваны мас күйінде көлік жүргізгені үшін, Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 873-бабы бойынша, жауапкершілікке тартуға келісім беруді сұраған ұсынысты Президент Қ. Тоқаевқа жіберді [31].

12 қараша, Астана қаласы, Мәжіліс депутаттары «дәстүрлі емес жыныстық бағдарды насихаттауға» тыйым салатын заңнамаға түзетулер қабылдады. Түзетулерге 18 парламентарийден тұратын топ бастамашы болды, олар балалар мен жасөспірімдерді «отбасы мен мораль туралы олардың түсініктеріне теріс әсер етуі мүмкін» ақпараттан қорғауға жаңа ережелер қажеттілігін түсіндіреді[32].

12 қараша, Қызылорда қаласы, ҚР ҚК 194-бабы «Қорқытып алу» бойынша жергілікті белсенділер Д.Дастенова мен А.Ұзақбай ұсталды. Тергеу соты Д.Дастенованы екі айға сотқа дейінгі «қамауға алу» туралы шешім шығарды, ал А.Ұзақбайды екі кішкентай баласына байланысты «үйқамаққа алу» туралы шешім шығарды [33].

12 қараша, Алматы қаласы, «ҚР Минералды шикізатты кешенді өңдеу жөніндегі ұлттық орталығы» республикалық мемлекеттік кәсіпорнының бастауыш кәсіподақ ұйымының төрағасы Д. Литвин компания басшылығының кәсіподақ қызметіне қысым жасауына байланысты баспасөз мәслихатын өткізді. Ол қысым көрсету фактілері және заңды кәсіподақ қызметіне кедергі келтіру әрекеттері, сондай-ақ сот және қылмыстық іс жүргізудің қазіргі жағдайы туралы айтты[34].

12 қараша, Қостанай қаласы, сот әкімшілік соттың 2025 жылғы 23 қыркүйектегі С. Зинченконың Облыстық денсаулық сақтау басқармасы мемлекеттік кәсіпорны «Қостанай облыстық психикалық денсаулық сақтау орталығына» қарсы С. Зинченконы жабық психиатриялық ауруханаға орналастыруға заңды негіздердің болуы туралы талабын қанағаттандырмау туралы шешіміне шағымын қарады. Шешім: Бас тарту [35].

12 қараша, Түркістан облысы, Марат Дүйсембиев, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 256-бабы, Келес аудандық соты кінәлі деп танып, сегіз жылға бас бостандығынан айырды. TikTok-та үш жазбаны қайта жариялағаны үшін осылай болғанын бақылаушылар хабарлайды[36].

13 қараша, Астана қаласы, «Queer.kz» үкіметтік емес ұйымы, ЛГБТИКА+ құқықтарын қорғайтын ұйым «дәстүрлі емес жыныстық бағдарды насихаттауға» тыйым салатын түзетуге қарсы митингті Астанада 10 желтоқсанда өткізу туралы хабарлама берді [37].

12 қараша, Астана қаласы, М. Мұсабаев, Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 434-бабының 1-бөлігі, 15 тәулікке қамауға алу, «Facebook»-те жарияланған бейнежазбада қоғамға құрметсіздік білдірген, азаматтар мен полиция қызметкерлерінің ар-намысы мен қадір-қасиетін қорлаған балағат сөздерді қолданғаны негіз болды[38].

13 қараша, «Freedom House» өзінің «Интернеттегі еркіндік 2025» есебін жариялады: бүкіл әлемде интернет бостандығы деңгейі 15-ші жыл қатарынан төмендеп келеді, ал Орталық Азия елдері әлі де «жартылай еркін» және «еркін емес» санаттар қатарында[39].

13 қараша, Алматы және Ақмола облыстарында тіркелмеген «Атажұрт» партиясының өкілдері 2025 жылдың 13-16 қарашасы аралығында әртүрлі соттарда әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Қазақстан азаматы Әлімнұр Тұрғанбайдың Қытайда ұсталуына қарсы наразылық акциясына қатысу негіз болды[40].

13 қараша, Алматы қаласы, Медеу аудандық №2 соты, Мирболат Бишуинов, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 174-бабының 1-бөлігі бойынша «алауыздық қоздыру» бойынша кінәлі деп танылып, орташа қауіпсіздіктегі түзеу колониясында 4 жылға бас бостандығынан айыру жазасына кесілді[41].

13 қараша, Батыс Қазақстан облысы, сотталып, шартты жазамен бостандықта жүрген ондаған адам Орал қаласындағы түзеу колониясына қайтарылды. «Орал қаласы бойынша биыл 68 адам қайтарылды», — деп хабарлады облыстық прокуратураның баспасөз қызметі[42].

13 қараша, Астана қаласы, К. Павлов: Ukimet Telegram арнасының әкімшісіне қатысты 2025 жылғы 23 қыркүйектегі, қоғамдық тәртіпті немесе азаматтардың құқықтарын бұзуға жағдай туғызған мақалада, Қазақстанның сүт өнімдерімен 100% қамтамасыз етілуі туралы жалған ақпарат таратқаны үшін Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 456-2 бабы бойынша полицияға арыз жазды[43].

14 қараша, Павлодар қаласы, қоғам белсендісі Э. Хабаровқа толық емес ақпарат берілгендіктен митинг өткізуге рұқсат берілмеді, сондай-ақ әкімдік оған қарсы полицияға арыз берді. 14 қарашада №7 полиция бөлімшесінің полиция қызметкері оған қоңырау шалып, профилактикалық әңгіме жүргізу үшін келуді талап етті, бірақ себебі мен негізін айтудан бас тартты[44].

14 қараша, Астана қаласы, әкімшілік сотында ауыл шаруашылығы маманы К. Павловқа қатысты ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 456-2-бабының 4-бөлігі бойынша құқық бұзушылық жасау айыбы бойынша тыңдау басталды. Адвокат А. Чаусова іс материалдарын толық қарау үшін оған жіберу туралы өтініш берді[45].

14 қараша, Алматы облысында Әлімнұр Тұрғанбайдың Қытайда ұсталуына наразылық білдірген 12 адам тұтқындалды. Полиция барлығы 19 адамды ұстады. Сот 12 адамды ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 434-бабы бойынша әкімшілік қамауға алу туралы үкім шығарды, ал алты қатысушыға 20 АЕК (шамамен 150 АҚШ доллары) айыппұл салынды. Полиция сонымен қатар ҚР Қылмыстық кодексінің 174-бабы бойынша «араздықты қоздыру» бойынша қылмыстық іс қозғалғанын хабарлады[46].

14 қараша, Киев қаласы, А. Садықовтың жесірі Н. Садықова тағы да бақылауға алынды. Азиялық текті қара киім киген, кейінірек өзін Украинадағы Қазақстан елшілігінің қызметкері деп таныстырған ер адам оны бақылап, телефонына түсіріп жатқан. Натальяның оны байқағанын көргенде, ол қашып кеткен. Ол қашып құтыла алмады және полициямен ісі болды [47].

14 қараша, Қостанай қаласы, журналист және ауыл шаруашылығы саласының сарапшысы К. Павлов, іссапарда жүрген кезінде ұсталды. «Әділ сөз» қоры журналистің конституциялық және процессуалдық құқықтарын сақтауды талап ететін мәлімдеме жасады[48].

14 қараша, Степногорск қаласы, М. Жыланбаев, ҚР ҚК 258, 407-баптары бойынша 7 жылға бас бостандығынан айырылған, , Маратпен кездесуге Степногорск қаласындағы №4 түзеу мекемесінің жаңа басшысы Қуаныш Медеев рұқсат бермегенін адвокат Д. Малуга хабарлады. Ол жай ғана «Мараттың адвокатпен кездесу туралы қарсы өтініш бермегенін» айтып, бас тартты[49].

17 қараша, Семей қаласы, Абай облысының прокуратурасы оқушылардың зиянды интернет мазмұнына қол жеткізуін шектеу шараларын қабылдады. «Курчатов қаласының прокуратурасы төрт жалпы білім беретін мектеп оқушыларының тыйым салынған интернет ресурстарына еркін қол жеткізу жағдайларын анықтады», — деп хабарлады облыстық прокуратураның баспасөз қызметі[50].

17 қараша, Алматы облысы, Жауғашты ауылы, №10 мекеме, А. Тілеужанова, ҚР Қылмыстық кодексінің 272-бабының 2-бөлігі, 4 жылға бас бостандығынан айырылған, №10 мекеме бастығының орынбасары Қанатұлы Елзаттың бұйрығымен, сотталған А. Тілеужанова жеткізілген ауруханаға өзін кіргізбегенін адвокат А. Айдарханова мәлімдеді [51].

17 қараша, Алматы қаласы, «Жасыл құтқару» экологиялық қоғамы Қазақстан Конституциясына белгілі бір ережелерді енгізуді ұсынды және билік қоршаған ортаға қатысты ақпаратқа қол жеткізуге кедергі келтіріп жатқанын мәлімдеп, Қазақстанның Орхус конвенциясын жүзеге асыруына қатысты өз көзқарасын жариялады[52].

17 қараша, Астана қаласы, Президент Қ.Тоқаев «Жасанды интеллект туралы» заңға қол қойды, ол алғаш рет Қазақстанда жасанды интеллектті пайдаланудың негізгі қағидаттарын белгілейді. Құжат меншік иелердің, иелердің және технологияны пайдаланушылардың міндеттерінн, сондай-ақ жеке деректерді қорғауды нақтылайды [53].

17 қараша, жеңілдетілген тәртіппен қандастар (этникалық қазақтар)сияқты Қазақстан азаматтығын алған ондаған ауған мигранттарының отбасылары көгілдір түсті төлқұжаттарынан айырылды. Қазақстан билігі олардың тегінің қазақ екеніне күмән келтірді [54].

17 қараша, белсенді Ж. Секербаева ЛГБТ насихатына тыйым салу туралы заңның мақұлдануынан кейін президент Қ. Тоқаев пен Сенат спикері М. Әшімбаевқа үндеу тастады. «Біз сіздерден Мәжіліс мақұлдаған депутаттар енгізген конституцияға қайшы және кемсітушілік түзетулерді тоқтатуды сұраймыз. Бұл тоғыз заң біздің құқықтарымызды бұзады, бізді тұншықтырады және БАҚ-та өзімізді көрсетуге және кім екеніміз туралы айтуға тыйым салады», — деді Жанна Секербаева[55].

18 қараша, Көкшетау қаласы, белсенді А. Джахин билікпен ұсталды, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 258-бабының 1-бөлігі және 405-бабының 2-бөлігі. Оның үйі мен ұлының пәтерінде тінту жүргізілді. А. Джахин бұлтартпау шарасы таңдалғанға дейін уақытша ұстау изоляторына қамалды. Оған әлі ресми айып тағылған жоқ[56].

18 қараша, АҚШ, «Әділдік үшін» TrialWatch Клуни қорының бастамасымен Covington & Burling LLP және сарапшы Кэти Анитпен ынтымақтастығында дайындаған есебінде, ҚР Қылмыстық кодекстің 274 және 378-баптары бойынша сотталған, Қазақстандық блогер және мемлекеттік қызметкер Назым Табылдиеваға қатысты қылмыстық істің әділдігі бағаланған [57].

18 қараша, Семей қаласы, Абай аудандық мәслихатының комиссиясы Алматы-Өскемен ірі тас жолындағы асфальттың сапасын тексеру туралы шешім қабылдады. Мемлекеттік органдар тексеру жүргізді, бірақ комиссияның қорытындысы жарияланбады. Бұл елеулі бұзушылықтардың болуы мүмкін деген күдік тудырды. Алдын ала бағалаулар бойынша, мемлекет ондаған миллиард теңгелік шығынға ұшырауы мүмкін[58].

18 қараша, Қарағанды қаласы, Қарағанды облыстық соты К.Маханбаевтың заңды мерзімінен тыс қамауға алынғаны үшін моральдық зиянды өтеу туралы өтінішін қарады. Сот Маханбаев заңды түрде қамауға алынғанын және рақымшылықты қолдану ақтау жағдайын құрамайтынын және оған моральдық зиянды өтеуге құқық бермейтінін алға тартып, апелляциялық шағымды қанағаттандырмай тастады[59].

18 қараша, Астана қаласы, «Республика» басылымының веб-сайтына кіру 2012 жылы қабылданған сот шешімі негізінде шектелді, деп хабарлады Мәдениет және ақпарат министрлігі «Vlast» басылымының сұрауына жауап ретінде. Бұл шешімнен кейін сегіз газет пен 23 онлайн-ресурсқа тыйым салынды, олардың барлығы бірыңғай БАҚ ретінде танылды. Министрлік бұл шаралар «ҚР заңдарының талаптарына толық сәйкес келетінін» мәлімдеді[60].

18 қараша, Алматы қаласы, баспасөз мәслихаты өтті, онда белсенділер мемлекеттік орман қорының құрамына кіретін және табиғи қорық ретінде қорғалатын «Баум тоғайы» аумағында өткізіліп жатқан іс-шараларға алаңдаушылық білдірді. Тоғай – ол орман, саябақ емес [61].

19 қараша, Алматы облысы, Жауғашты кенті, «Әйелдер колониясы» ТМ, Ә. Тілеужанова, ҚР Қылмыстық кодексінің 272-бабының 2-бөлігі, 4 жылға бас бостандығынан айырылған, журналист ауруханаға жатқызылды. Оның бөлмесіне торлы есік орнатылып, төсегінің жанына шынжырлар мен кісен салынған, күзетші үнемі кезекшілікте. Ол ауруханада жатқанда күзетшілер онымен бірге түнеуде[62].

19 қараша, Қазақстандағы «Республика» сайты неліктен бұғатталды? Саясаттанушы А. Әлібаев: Бірінші себеп — біздің биліктің біліксіздігін көрсетеді. Екіншісі — саяси өзгерістер келе жатыр. Қаржыгер О. Ержанов: Қарсылық тудыратын басылымдардың саны күрт өсті, ал билік мұны тоқтатуды шешті, ал бұғаттау — ең оңай жол[63].

19 қараша, Алматы қаласы, жеке сот орындаушысы блогер А.Бударовтан С. Боқаевтың есебіне 1,2 миллиона теңге өндіріп берді. «А. Бударов таратқан мәліметтерді жарамсыз деп тану және оларды теріске шығару жөніндегі негізгі талаптар орындалмай қалды» — деп хабарлады адвокат М.Адам.

19 қараша, Астана қаласы, қоғамдық белсенді А. Джексенова Украинадағы Ресейдің әскери агрессиясын ашық қолдайтын ресейлік әртістерге бойкот жасауға шақырған әлеуметтік желідегі жазбасы үшін полиция бөліміне шақырылды. Белсенді сонымен қатар полиция қызметкерлерінің «жазбаны жоюды жөн» деп сыпайы түрде айтқанын жазды[64].

20 қараша, Астана қаласы, Мәдениет және ақпарат министрі А. Балаева ресейлік әртістерге бойкот жариялауға шақырған белсенді А. Джексенованың полицияға шақырылуына қатысты пікір білдірді. «Менің ойымша, ол өзінің азаматтық ұстанымын білдірді, және мұнда ешқандай жаман нәрсе жоқ. Мен оны көптен бері бақылап келемін; ол өте белсенді блогер және азаматтық белсенді», — деді А. Балаева[65].

20 қараша, Алматы қаласы, Үлкен Алматы каналы арқылы өтетін автомобиль көпірінің астынан 2022 жылдың қаңтарында қару-жарақ дүкенінен ұрланған 12 калибрлі аңшы мылтығы сақталған қойма табылды, деп хабарлады Ішкі істер министрлігінің баспасөз қызметі[66].

20 қараша, Астана қаласы, Мәжіліс депутаты Б. Базарбек парламентте тағы да сөз сөйледі. Ол Ресей Федерациясының жеке компаниясы бенефициары болып табылатын Қазақстан Республикасының құмар ойындар саласындағы ставкаларды есепке алудың бірыңғай жүйесі жөнінде айтты. Бейсенбі күні Б. Базарбектің сөзінің видеосы Facebook-те жарияланды. Алайда, келесі күні ол онда жоқ болды[67].

20 қараша, Семей қаласы, облыстық соты Е.М. Аққожаның талап арызы бойынша Абай облыстық әкімшілік сотының 2025 жылғы 17 маусымдағы шешіміне Семей қаласы әкімдігінің апелляциялық шағымын қарады. Сот шешімі: «Облыстық әкімшілік соттың 2025 жылғы 17 маусымдағы шешімі — өзгеріссіз, жауапкердің апелляциялық шағымы- қанағаттандырусыз қалдырылсын» [68].

20 қараша, Өскемен қаласы, Л. Карташёв, митинг өткізуден бас тартты деп айтылған Карташев кейінірек қала әкімі А. Акишовқа былай деп жүгінді: «Мен сізге жалпы митинг өткізуден бас тартпағанымды, бірақ 5 қарашада митинг өткізуге негізді себеппен келіспегенімді хабарлауға мәжбүрмін» [69].

24 қараша, Өскемен қаласы, «Уақытты өзгерту туралы шешім қабылданды – ол орындалуы тиіс», — деп мәлімдеді қалалық мәслихат төрағасы Александр Светаш 2025 жылдың 24 қарашасында өткен сайлаушылармен жыл сайынғы есеп беру кездесуінде[70].

20 қараша, Көкшетау қаласы, адвокат М. Досқараев тергеуші М. Шакеновпен және оның қорғауындағы А. Джахинмен кездесуге келді, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 258-бабының 1-бөлігі және 405-бабының 2-бөлігі. Тергеуші адвокаттың өзін «экстремистік ұйымды қаржыландырды» дегендей айыптап, оған рұқсат беруден негізсіз бас тартты[71].

20 қараша, Елжан Қабышев, «Еуразиялық сандық қор» ҚҚ заңгерлік тәжірибесінің басшысы Конституциялық сотқа интернетті өшіруге қарсы өтініш берді. Онда ол Ұлттық қауіпсіздік комитетінің қызметкерлеріне байланыс пен интернет ресурстарына қол жеткізуді тоқтата тұруға мүмкіндік беретін «Байланыс туралы» заңның ережелерін конституцияға қайшы деп тануды сұрайды[72].

20 қараша, Алматы қаласы, бұрынғы саяси тұтқын М.Боқай және саяси тұрғыдан сотталған А.Ильяшев, сондай-ақ адвокаттар Ғ.Нүрпейісов пен А.Айдарханова тәжірибелері мен ақпараттарымен бөлісті, ол жаңа ар-ождан тұтқындарына қылмыстық қудалаудың әртүрлі кезеңдерінде белгілі бір дәрежеде көмектесе алады[73].

21 қараша, Алматы облысы, Ұйғыр аудандық сотына келіп түскен материалдарда Атажұрт жақтастарының «ҚХР көсемінің фотосуреті мен туын өртеп, наразылық білдіргені» айтылған. Тергеуші бұл әрекеттерді Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 174-бабының 2-бөлігі бойынша ауыр қылмыс деп таныды. Сот 13 адамды қамауға алу туралы шешім шығарды, ал тағы бесеуі үй қамағында болатын болды[74].

21 қараша, Астана қаласы, Еуропалық Одақ қаржыландыратын жобалар аясында «Қазақстанның қылмыстық-атқару жүйесі – жаңғырту, құқық және құқық қорғау» атты 2025 жылғы Заң үстемдігі форумы өтті[75].

21 қараша, Астана қаласы, Education Community Астанада ЛГБТ- жасөспірімдері мен ересектерінің кемсітушілікке ұшырауы туралы зерттеулерін ұсынған жабық іс-шара өткізді. З. Жұманова есімді әйел іс-шараға қатысып, жанжал шығарып, Аржа Тұрсынқанды балағат сөздер айтты деп айыптады. Аржа Тұрсынқанға Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 434-бабының 1-бөлігі бойынша айып тағылып, 78 640 теңге айыппұл салынып, босатылды[76].

22 қараша, Астана қаласы,Feminita-ның негізін қалаушы Ж.Секербаева да ұсталды. Тұтқындау Желтоқсан көшесі, 32 мекенжайындағы азық-түлік дүкенінде орын алды. Белсендіге ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 434-бабы бойынша «ұсақ бұзақылық» бойынша айып тағылуда[77].

22 қараша, Алматы қаласы, журналистер В.Борейко мен А.Ниязовтың Instagram аккаунттары жойылды. С.Боқаевтың Instagram аккаунты да хакерлік шабуылға ұшырап, барлық актуалды жазбалар жойылды[78].

22 қараша, Астана қаласы, Айбек Абдурахманов, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 174-бабы, «Тарих көзімен» YouTube арнасының авторы, тарихшы және бойынша этникалық араздықты қоздыру бойынша қылмыстық істің қылмыс құрамының болмауына байланысты тоқтатылғанын хабарлады[79].

22 қараша, Қарағанды облысы, Волковское ауылының тұрғындары әділ сұрақ қояды: әлі күнге дейін қарапайым жол жоқ, ал 30 жыл ішінде тек су тарататын будка салынған кезде ауылдың дамуы туралы қалай айтуға болады? Тұрғындар Президент Қ. Тоқаевқа үндеу салады, оларды ақыры естиді деген үмітте[80].

23 қараша, Алматы қаласы, белсенділер М. Тұрымбетов пен А. Ильяшев қала әкімшілігіне 2025 жылдың 30 қарашасында «Біз Ресей Федерациясына кәсіпорындардың бірыңғай мемлекеттік тізілімі арқылы капиталдың кетуін тоқтатуды талап етеміз! Халық депутат Б. Базарбекті қолдайды!» тақырыбында митинг өткізу туралы хабарлама тапсырды[81].

24 қараша, Астана қаласы, тұрмыстық қызмет көрсету саласы бойынша тұтынушылардың құқықтарын қорғауға қатысты азаматтардың шағымдары үш есеге артты. «2020 жылы 21 000 шағым түссе, 2024 жылы бұл сан 62 500-ге дейін өсті. Биылғы жылдың алғашқы 10 айында шамамен 68 000 шағым түсті», — деп хабарлады Сауда министрлігінің Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің төрағасы[82].

24 қараша, Алматы қаласы, Қ. Мұсырманқұлов, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 146-бабының 2-бөлігі, 2 жылға бас бостандығынан айырылған. Қалалық апелляциялық сот, бірінші сатыдағы сотпен 2025 жылдың 19 қыркүйегінде, А. Зуевты азаптауға қатысты сотталған, бұрынғы полиция қызметкерінің жазасын 1 жылға ұзартты. Барлығы 3 жылға қамау [83].

24 қараша, Орал қаласы, мұғалім Айнұр Сабыр әлеуметтік желілерде қала әкімшілігі өткен жылы үйін су басқаннан кейін берілген пәтерді тәркілеуді көздеп отырғанына шағымданды. Президент Қ. Тоқаевтың су тасқынынан зардап шеккендердің барлығын тұрғын үймен қамтамасыз ету туралы жарлығына сәйкес, Орал әкімшілігі тозығы жеткен үйлердің орнына сол кезде тұрғын үйлер берген болатын[84].

24 қараша, Қазақстанда «Кибербақылау» мониторинг жүйесінің арқасында заңсыз мазмұны бар 38 000-нан астам онлайн-ресурс анықталып, бұғатталды. Балалардың цифрлық тәуелділігінің артуы мамандардан да, ата-аналардан да жаңа дағдыларды талап етеді[85].

24 қараша, Алматы қаласы, ҰҚК тергеу изоляторы, сот Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 179, 272-баптары бойынша Нұрмаған Асқар, Тағай Әбдіәлі, Жақашев Дүйсенбек, Өзбек Қайсар, Әшіров Талғатқа қатысты тергеу шараларын 1 айға ұзартты[86].

25 қараша, Алматы қаласы, Халықаралық әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты жою күнінде Адам құқықтары және заңдылықты сақтау жөніндегі Қазақстандық халықаралық бюросы Халықаралық ұйымдар коалициясымен бірлесіп, Қазақстан үкіметіне ауған әйелдерін депортациялаудың алдын алуға шақырды[87].

25 қараша, Алматы қаласы, сотта С. Закированың «№30 қалалық емхана» мемлекеттік кәсіпорнына және Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне медициналық-әлеуметтік сараптама комиссиясының қорытындысын кешіктіріп шығару әрекеттерін заңсыз деп тану туралы өтінішін қанағаттандырмады[88].

25 қараша, Алматы қаласы, полиция «Freedom Finance» компаниясына жала жапты деген айыппен ҚазТАГ-қа қарсы тергеу істерін бастады. ҚазТАГ қызметкерлерінен көрінеу жалған ақпарат тарату факті бойынша жауап алу басталды[89].

25 қараша, Маңғыстау облысы, «Жалғызтөбемұнай» компаниясының қызметкерлері, 2024 жылдың жазында қол қойылған ұжымдық келісімнің толық орындалуын талап етумен, жаппай наразылық білдірді. Жұмысшылар компания келісімді толық орындауға міндетті деп санайды. Олар еңбек инспекциясына, прокуратураға және Еңбек министрлігіне бірнеше рет шағымданған[90].

25 қараша, Ақтөбе қаласы, М. Дауылов, жәрдемақының өсуіне қатысты шағым, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің жауабына қарсы сотқа дейінгі шағым түсірді. Тақырыбы: Мүгедектерге берілетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшеріне қатысты Еңбек министрлігінің жауабына келіспеушілік[91].

26 қараша, Алматы қаласы, журналист Н.Қадырниязов полициямен ұсталып, Әуезов аудандық полиция бөліміне жеткізілді. Ол біреудің оған қарсы шағым түсіргенін хабарлап үлгерді. Қадырниязов бұған дейін Қазақстандағы Қытайдан келген мигранттар тақырыбын қозғаған болатын. Полиция жалған ақпарат жариялаудың салдары туралы талқылағаннан кейін оны босатты[92].

26 қараша, Астана қаласы, Сыртқы істер министрлігі аккредиттеуден бас тартқан және қызметкерлері бірнеше ай бойы жұмыс істеу құқығын сотта қорғауға тырысып келе жатқан «Азаттық» радиосының апелляциялық шағымы бойынша соттың 2026 жылдың 14 қаңтарына дейін кейінге қалдырылғанын, құқық қорғаушылар хабарлайды [93].

26 қараша, Ақтөбе қаласы, Smart Bilim жекеменшік мектебінің мұғалімдері төрт айдан бері жалақыларын ала алмады. Төлемдердің кешіктірілуіне байланысты көпшілігі банктердің қара тізіміне еніп, қазір тіпті бөліп төлеу жоспарларын да ұйымдастыра алмайды. 100-ден астам мұғалім жалақы қарызына байланысты жұмыстан кетті[94].

26 қараша, Жетісу аймағындағы жедел жәрдем қызметкерлері Президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа бейнеүндеу жазып, онда өз жұмыстарының физикалық және психологиялық тұрғыдан өте стрессті, сондай-ақ кадрлардың жетіспеушілігін сипаттады. Олар зейнеткерлік жасты төмендетуді, 101 және 102 жедел жәрдем қызметтерімен тең құқықтарды және міндетті медициналық сақтандыру мәселесін шешуді сұрайды[95].

26 қараша, Тараз қаласы, №2 қалалық соты 2022 жылғы қаңтар оқиғалары кезінде қаза тапқан А. Бегешовке Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 379-бабы бойынша үкім шығарды. Ол «мемлекеттік қызметкерлерге бағынбау» бабы бойынша кінәлі деп танылып, қайтыс болуына байланысты қылмыстық жауапкершіліктен босатылды. Қорғаушы тарап үкімге шағымдануға ниетті[96].

26 қараша, Лондон, «ARTICLE 19 Europe» Халықаралық адам құқықтары ұйымы Қазақстандағы «ЛГБТ насихаты» туралы заң жобасын айыптады. Ұйым мұндай шаралар кемсітушілікті институционалдастыратынын, әлеуметтік стигманы күшейтетінін және ЛГБТ қауымдастығы үшін зорлық-зомбылық пен шеттету қаупін арттыратынын атап өтті[97].

26 қараша, Астана қаласы, Мәжіліс депутаттары Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің жаңа 380-3-бабы бойынша медицина қызметкерлеріне қатысты күш қолдану және қатыгездік үшін жазаны күшейтетін заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады[98].

26 қараша, Алматы қаласы, «Айжан Мәмешоваға бостандық берілсін!» атты баспасөз мәслихаты өтті. Прокуратура немен айналысып жатыр? Жетім балаларға арналған «Жанұя» арнайы кешенінің рөлі қандай? «Жанұя» балалар үйінің директорының айыптаулары және прокуратураның қатысуы – негіздерді және сараптамалық қорытындыларды талдау[99].

26 қараша, Қостанай қаласы, «TobolInfo» ақпарат агенттігіне қала тұрғыны А. Джумагулов хабарласты. Ол мүгедек және мүгедектер арбасын пайдаланады. №6 емханада көтергіш-лифт орнатылған, ал арғы жағында жұмыс істемейтін тағы бір лифт бар. Не үшін оларды орнатып жатыр?» — деп сұрады А.Джумагулов[100].

27 қараша, Ақтау қаласы, №77 мекеме, Ө.Базарқұлов, 3 жылға бас бостандығынан айырылған, сотталған әскери қызметкердің туыстары №77 мекеме қызметкерлерінің қысымына, қорқытуларына және құқықтарының бұзылуына шағымданды. Отбасы сонымен қатар прокуратураға, әскери прокуратураға, Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару жүйесі комитетіне және Президент Қ.Тоқаевқа көмек сұрап жүгінді[101].

27 қараша, Алматы қаласы, жыл сайынғы «Медиа құрылтай» конференциясы өтті. Іс-шара БАҚ нарығына және «Медиа нарығы: өсіп келе жатқан қауіп пе, әлде мүмкіндік кеңістігі ма?» тақырыбына арналды. Баспасөзге қосқан елеулі үлестері үшін екі журналист марапатталды : С. Тойкен («Азаттық») және Т. Ваал («Vlast» сайты) [102].

27 қараша, Алматы қаласы, «Qaznews24» басылымының бұрынғы авторы, ҚР Қылмыстық кодексінің 174-бабы бойынша 5 жылға бас бостандығын шектеуге сотталған Т. Еңсебекті, ҚР Қылмыстық кодексінің 274-бабы «Көрінеу жалған ақпарат тарату» жаңа іс бойынша жауап алу үшін полицияға шақырды [103] , депутат Е. Жаңбыршиннің мәлімдемесі негізінде.

27 қараша, Алматы қаласы: «Неліктен, адамдардың өмірін жақсартудың және жұмыс істемейтін бюрократиялық мемлекеттік аппаратты жауапкершілікке тартудың орнына, олар мәселелерді және сыбайлас жемқорлық туралы ашық айтып, сөйлейтін адамдарды қорқытып, үнсіз қалдыруға тырысып жатыр? Ақорда неге қол жеткізгісі келеді? Толық рұқсат етушілікті және біреулердің кедейленуі мен үнсіздігі есебінен кейбіреулердің байып кетуін ба», — деп жазды құқық қорғаушы Б. Төреғожина [104].

27 қараша, Астана қаласы, белсенді Д.Смағұлов денсаулық сақтау министрі А. Әлназарованың оны денсаулық сақтау жүйесіне деген елдің сенімін төмендетті деп айыптап, сотқа беріп жатқанын хабарлады. Ол бұған дейін әлеуметтік желілерде тиесілі мемлекеттік орган вакциналарды заң бұзушылықпен сатып алып, белгілі фармацевтикалық компанияның мүддесін қорғағаны туралы бірқатар жазбалар жариялаған болатын [105].

27 қараша, Алматы қаласы, С.Боқаев өзі туралы жалған ақпарат таратылып жатқанын хабарлады. Ол, өзінің Facebook аккаунты бұғатталғаны туралы хабарлама алды. 28 қарашада С.Боқаев артына аңду түскенін хабарлады», — деп хабарлады журналист В.Борейко [106].

27 қараша, Астана қаласы, Мемлекеттік хатшы Ерлан Қарин өткен жылғы «қызыл сызықтар» жөнінде тағы еске салды. Ақорда сынға қарсы күрес құралдарын кеңейтуге дайындалып жатыр («әлеуметтік-саяси тұрақтылыққа қауіп төндіретін заңсыз мазмұнды тарату» дегендей[107].

27 қараша, Уральск қаласы, «Уральская Неделя» басылымы @uralsk_week негізгі аккаунтының шабуылдаушы әрекетке байланысты бұғатталғанын хабарлады. Қолжетімділікті қалпына келтіру үшін барлық күш-жігер жұмсалуда. Байланыста болу және ең маңызды тақырыптар бойынша хабарлауды жалғастыру үшін @uralsk_week_media қосалқы аккаунты құрылды[108].

28 қараша, Қостанай облысы, Әулиекөл аудандық сотында Н. Гинятовқа қатысты үшінші тыңдау өтті. Қостанай облысы әкімінің орынбасары Г. Мұсағазинаның шағымымен Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 73-3 бабының 3-бөлігі бойынша. Сот шешімі: «Н. Гинятовқа сот-психологиялық филологиялық сараптама тағайындалсын» [109].

27 қараша, Қарағанды облысы, «SAFE WAY COMPANY» ЖШС үш жыл бойы «Аршалы су» үшін орындалған жұмысқа ақы ала алмай жүр. Компания әділдік іздеумен және бизнесін қорғау үшін президент Қ. Тоқаевқа жүгінуге мәжбүр болды[110].

30 қараша, Женева қаласы, Экология министрлігінің өкілі Д. Есмағамбетов елдегі экологиялық ақпаратқа қолжетімділік «жақсы» екенін және жағдайдың «цифрландырудың арқасында жақсарып келе жатқанын» мәлімдеді. Тәуелсіз экологтар бұл мәлімдемелерді шындыққа жанаспайтын деп санайды және Шығыс Қазақстан облысының Күршім ауданындағы Маралды ауылының тұрғындары цианидті қолданумен алтын өндіретін кәсіпорынның жұмыс бастауына қарсы наразылық білдіргенін хабарлады. «Билік қауіпсіздік күштерін жұмылдырып, олар жиындарды заңсыз деп жариялады, белсенділерді ұстады», — деп хабарлады эколог Л. Маликова [111].

30 қараша, Орал қаласы, балалар үйінің түлегі М. Қызылбасов, «Жаңару» құқық қорғау ұйымының белсендісі басқа жетім балаларға мемлекет қаржыландыратын әлеуметтік тұрғын үйге тіркелуді жеделдетуге көмектесті. Әлеуметтік жағынан осал топтар, соның ішінде жетімдер үшін мемлекет қаржыландыратын тұрғын үй алу қиын екені құпия емес [112].

30 қараша, Астана қаласы, журналист Л. Ахмедьяровтың Facebook-тегі негізгі аккаунты жойылды. «Отан қарызы» фильмі көрсетілімге шығар алдында «Just Journalism» YouTube арнасындағы «Просто журналистика» парақшасындағы оның соңғы жазбасы Лұқпанға Қорғаныс министрлігінен әскердегі сарбаздардың өлімі мәселесін көтермеуді ескертумен оған қалай хабарласуға тырысқаны туралы болған[113].

[1] https://surl.li/zalmgz

[2] https://www.facebook.com/reel/1211111551075165

[3] https://kaztag.kz/ru/news/v-obse-rasskazali-o-davlenii-na-ekoaktivistov-v-kazakhstane

[4] https://www.instagram.com/reel/DQjzm5iiMr7/?igsh=enE0YjU0Njg3dmJt

[5]https://www.facebook.com/uralskweek/posts/pfbid09HCpk2xxhSDT8k4BnKj2BN5bjKFsMMWZizUFpcELGapBCZkXT4UyVnXxAtntVS5wl

[6] https://kaztag.kz/ru/news/83-korruptsionnykh-pravonarusheniya-vyyavili-za-oktyabr-v-kazakhstane

[7] https://www.instagram.com/p/DQjJoIUjeCW/?igsh=em5vbHU1N3lpaWdh&img_index=6,

[8] https://www.facebook.com/reel/708132215065836

[9] https://www.facebook.com/reel/1368543441652665

[10] https://www.the-village-kz.com/village/city/news-city/42357-aktivisty-lgbtik-soobschestva-proveli-press-konferentsiyu-protiv-popravok-ob-lgbt-propagande

[11] https://rus.azattyq.org/a/33584008.html

[12] https://rus.azattyq.org/a/aktivistam-vystupavshih-protiv-aes-sokratili-srok-ogranicheniya-svobody/33583094.html