ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЯСИ ҚУҒЫНДАУ БОЙЫНША 2023 жылғы 1 31 қазанға дейінгі МОНИТОРИНГІ

2 қазан, Павлодар қаласы, Риддер қаласындағы шенеуніктерден мемлекеттік тілде сөйлеуді талап еткені үшін, белсенділер Диас Құзайырға, А.Абдуғалиевқа және А.Юсуповқа қатысты, ҚР ҚК 174-бабы бойынша қылмыстық іс қозғалды. Белсенділер, қаладағы жалғыз қазақ тілінде білім беретін «Шаңырақ» мектебінің жағдайын қозғау үшін Риддер қаласына шыққан болатын[1].

2 қазан, Алматы қаласы, қаңтар оқиғасында 4 жасар Айкөркем Мелдеханды өлтірді деп, ҚР ҚК-нің 451 бабы бойынша айыпталған әскери қызметкер Арман Жұманның қорғаушысы қыздың әкесі -Айдос Мелдеханға қарасты қылмыстық іс қозғауды сұрады. Айыпталушының қорғаушылары А.Мелдеханды қызын қауіпті жерде қалдырды деп санайды[2].

2 қазан, Астана қаласы, Қазақстан Президенті Қ.Тоқаев «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қоғамдық бақылау және әкімшілік рәсімдерді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасына қол қойды. Бұл заң жобасына сәйкес, Қазақстанда 50 мыңнан астам дауыс жинаған петиция республикалық деңгейде үкіметте қаралатын болады[3].

3 қазан, Теміртау қаласы, тұрғындардың бастамашыл тобы бүгін трамвай депосына келіп, оның жұмысының тоқтатылуына келіспейтіндіктерін білдірді. Белсенділер 10 айға жуық уақыт бұрын қала желісіндегі жұмысын тоқтатқан трамвай бағыттарын қалпына келтіруді талап етуде[4].

3 қазан, Астана қаласы, саяси тұтқын Т.Дәнебаев, ҚР ҚК-нің 174-бабы, 3 жылға бас бостандығынан айырылған, Көкшетау қаласындағы тергеу изоляторынан Астана қаласындағы №64 тергеу изоляторына ауыстырылды. Ол Атбасардағы колонияда азап шеккеннен кейін уақытша қамауда отырған болатын[5].

3 қазан, Алматы қаласы, «әуежайды басып алу» ісіне қатысты апелляция №72 мекемеде, онлайн режимде өтіп жатыр. Сотталушы, саяси тұтқын А.Тілеужан отырысқа келмеді. Конъюнктивитке байланысты оған жедел жәрдем шақырылғаны хабарланды. Адвокаттар да осы уақытқа дейін А. Тілеужанның жағдайы туралы өздері де білмегенін атап айтты. Нәтижесінде, адвокаттардың өтініші бойынша сот тыңдауды 6 қазанға қалдыру туралы шешім қабылдады[6].

4 қазан,«Қазақстан үкіметі интернетке қол жеткізуді шектеп, веб-сайттарды бұғаттап, мазмұнды жоюды талап етіп отыр, журналистер шабуылдарға, соның ішінде физикалық шабуылдарға ұшырауда», – делінген Freedom House халықаралық ұйымы жариялаған баяндамада. Баяндама авторлары Қазақстанды интернеттегі еркіндік деңгейі бойынша әлемдік рейтингте 100 елдің ішінде 34-ші орынға орналастырды[7].

4 қазан, Астана қаласы, отырыста Мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи депутаттық сауалдың мәтінін жариялап, онда «исламның артына жасырынған жат ағымдарды» қатаң айыптап, олардың қазақ қоғамының әлеуметтік және тұрмыстық негіздеріне қауіп төндіретінін айтты. Ол өзінің депутаттық сауалын үкімет пен арнайы қызметтерге жолдады[8].

4 қазан, Алматы қаласы, А.Мелдехан, 2022 жылдың қаңтарында қаза тапқан 4 жасар Айкөркем Мелдеханның әкесі, әділ тергеуді және барлық кінәлілерді жазалауды талап еткені үшін Қазақстан билігі қысым көрсетіп, қудалап жатқандықтан, оның отбасына қолдау көрсетуді сұрап, халықаралық құқық қорғау ұйымдары мен БҰҰ-ға жүгінді[9].

4 қазан, Алматы қаласы, қарақалпақ белсендісі Мирманбетова Зиуар Алматы тергеу изоляторынан кешке шықты, онда ол бір жыл бұрын Алматыда қамауға алынғаннан бері қамауда болған. Қарақалпақ белсенділерінің қудалануын, 2022 жылдың шілде айының басындағы Қарақалпақстандағы, жаппай наразылықтармен байланыстырады[10].

4 қазан, Алматы қаласы, АҚЗСЖҚХБ, Астанадағы жаңа «Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Азаматтарды қабылдау орталығында» «Жаңа маска-шоулар» тақырыбында баспасөз мәслихаты өтті. 2023 жылдың 11 қыркүйегінде жаңадан құрылған «Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Азаматтарды қабылдау орталығында» И.Кензин мәжбүрлі түрде ұсталды.Полиция бөлімшесінде адвокатсыз онлайн сот отырысы өткізіліп, Қазақстан Республикасы ӘҚБтК-нің 667-бабында көзделген құқық бұзушылықты жасады деп айыпталып, оған 72 450 теңге айыппұл салынды[11].

5 қазан, Астана қаласы, Қазақстанның Конституциялық соты ҚР Қылмыстық кодексінің 272-бабымен, қаңтар оқиғасы кезінде «жаппай тәртіпсіздіктер ұйымдастырды» деген айыппен 6 жылға бас бостандығын шектеуге сотталған Ж.Мамайдың қорғаушысының шағымын қараудан бас тартты. Конституциялық Сот өз бас тартуында «сот актілерінде Қылмыстық іс жүргізу кодексінің даулы нормаларын соттардың тікелей қолдануына сілтеме жоқ» дегенге сілтеме жасаған[12].

5 қазан, Алматы қаласы, №72 мекемесі, Қазақстандағы тергеу изоляторында жатқан ресейлік Н.Нарскаяны Ресейге экстрадициялау қаупі төніп тұр, ол 25 қазанға дейін экстрадициялануы мүмкін. Қазақстандық адам құқықтары бюросы өкілінің айтуынша, Н. Нарская босқын мәртебесін алу туралы өтініш бермеген, сондықтан «оны экстрадициялауға Бас прокуратурада еш кедергі жоқ»[13].

5 қазан, Павлодар қаласы, блогер Диас Кузаиров өзінің Youtube арнасында Риддер қаласының жұртшылығы мен мемлекеттік қызметшілеріне үндеу жариялады. Онда ол жазылушылардан алаңдамауды және ұлтқа мән бермеуді сұрайды, сонымен қатар ұлтаралық араздықты қоздырғаны үшін кешірім сұрады[14].

5қазан, Алматы қаласы, Қазақстандағы сөз бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығының 2023 жылдың 28 қыркүйегі мен 5 қазаны аралығындағы жағдайына шолу[15].

6 қазан, Адами өлшем жөніндегі Варшава конференциясында, шетелде тұратын, Freedom Kazakhstan құқық қорғау қорының құрылтайшысы-Б. Меңдіғазиев Еуропалық Одақ пен Америка Құрама Штаттарын Қазақстан билігінің «реформалар туралы» «бос уәделеріне» сенбеуге шақырды. Ол президент Қ.Тоқаевқа адамдарды келіспеушілік үшін түрмелерге жібергені үшін, 2022 жылғы қаңтардағы наразылықтар кезінде ескертусіз жеңіліске ату туралы бұйрық бергені үшін жеке санкциялар салуға шақырды[16].

7 қазан, Астана қаласы, «Алға, Қазақстан!» партиясының мүшелері және белсенділер саяси тұтқындарды, М. Жыланбаевты қолдау үшін жүгіруге келді. Қыздыру жаттығулары кезінде әкімдіктің қызметкері келді, ол өзін Дамир деп таныстырып, қыздыру жаттығуларын жасап жатқан адамдар қоғамдық тәртіпті «бұзады» деп мәлімдеді. Егер жүгіруге қатысушылар тарап кетпесе, оларға әкімшілік сипаттағы шаралар қолданылады деп қорқытты[17].

9 қазан, Түркістан облысы, Сарыағаш қаласы, журналист А. Батырбеков, «Сарыағаш-информ» газетінің редакторы ҚР ӘҚБтК-нің 73-3бабымен «жала жабу» бойынша айыпталып, қайтадан 20 тәулікке қамауға алынды. Бас прокуратураның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитеті Шымкент қаласы бойынша басқармасының жетекшісі – А.Сапарғалиевтың талабын сот қанағаттандырды[18].

9 қазан, Алматы қаласы, Якут музыканты және белсендісі Аммосов Айхалды Қазақстанда ұрлап кетті. Саханың «Қарсылық» тәуелсіздік қозғалысының хабарлауынша, азаматтық киім киген адамдар оны көлікке отырғызып, полиция басқармасына алып кетті[19].

9 қазан, «Human Rights Watch» (HRW) Қазақстан билігін әйелдерге қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу жөніндегі жеткіліксіз жігерсіздігі үшін сынға алды. HRW өз мәлімдемесінде Парламент Мәжілісінің депутаты А. Жарқынбектің соңғы мәлімдемелерін еске салды, ол өткен айда зорлық-зомбылық құрбандарын жазалауды ұсынған және депутаттар мен билік өкілдерінің проблема туралы білімінің жоқтығын көрсеткен болатын[20].

9 қазан, Польша, Варшава қаласы, ЕҚЫҰ-ның Адами өлшем жөніндегі конференциясында сөйлеген сөзінде құқық қорғаушы Б.Төреғожина Қазақстанда тәуелсіз сот жүйесі, ал азаматтарда әділ сот құқығы бар ма? Ол бұл сұрақты Қазақстанның Адам құқықтары жөніндегі уәкілі А.Ластаевқа және Қазақстан делегациясына жолдады. Өз сұрағынан басқа, құқық қорғаушы адам құқықтарының бұзылуының бірқатар мысалдарын келтірді[21].

9 қазанда, Орал қаласы, әкімдік Е. Байтемировқа және Б. Өтебаевке 25 қазанда бейбіт наразылық өткізуден бас тартты. Тақырыбы: Жалақыны, зейнетақыны, жәрдемақыны арттыру, кредиттерді есептен шығару, тегін денсаулық сақтау және білім беру, утилсборды жою және саяси тұтқындарға бостандық беру. Бас тартудың себебі: толық емес ақпарат ұсыну[22].

10 қазан, «Transparency International» үкіметтік емес ұйымы өткен айда Қазақстан Қаржы министрлігі ұсынған шетелдік қаржыландыру алушылардың тізімін Қазақстанда жариялауға қатты алаңдаушылық білдірді. «Бұл қадам Қазақстандағы азаматтық қоғам мен тәуелсіз БАҚ үшін онсыз да азайып бара жатқан кеңістікке теріс әсер етуі мүмкін», — делінген «TI» мәлімдемесінде[23].

10 қазан, Астана қаласы, полиция белсенді М.Мұсабаевты ұстады. Ол, саяси тұтқын М. Жыланбаевтың сотына, 12 қазанда бақылаушы ретінде келуге шақырып, жеке пикетке шыққан, оны полиция басқармасына алып кетті[24].

10 қазан, Семей қаласы, 2022 жылғы қаңтар оқиғалары барысында 1-топтағы мүгедекке айналған, Д.Мұхажановтың азаматтық талабын облыстық сот қараудан бас тарту туралы қалалық соттың шешімін өзгеріссіз қалдырды. Бұл шешімге апелляциялық шағым түсті, екінші сатыдағы сот оны қабылдамады[25].

11 қазан, Алматы қаласы, ӘҚААҚ, Лобачевский 10, Аммосов Айхал, 40 тәулікке қамауға алынған, соғысқа қарсы белсенді. АҚмЗСЖҚХБ құқық қорғаушылары мен «InTransit» берлиндік соғысқа қарсы бастамасы, Якутиялық соғысқа қарсы белсендіні Ресейге экстрадициялаудан босатуға ұмтылуда. Ол Ресейдің өтініші бойынша армияның беделін түсіргені үшін ұсталған болатын. Оған мемлекеттік қорғаушы тағайындалды[26].

11 қазан, Астана қаласы, азаматтық істер жөніндегі сот бұрын Алматы әуежайын басып алу туралы іс бойынша сотталған А.Тілеужанованың өтініші бойынша Бас прокурордың әуежайды басып алуға оның өзі емес, оған фамилияластың қатысуы туралы мәлімдемесіне өз шешімінде назар аударды [27].

11 қазан, Астана қаласы, сот М.Мұсабаевқа, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 7-бөлігі бойынша, қылмыстық сот ғимаратының жанында М. Жыланбаевты қолдауға шақырған жеке пикеті мен плакаты үшін, 15 тәулікке қамауға алуды тағайындады[28].

11 қазан, Қарағанды облысы, Ақтас кенті, белсенді Жандос Сәдуақасов, осы айдың басында АҚжЕС-қа, сондай-ақ Қазақстан Президентіне, ІІМ-ге және прокуратура органдарына үндеу жазып, оған полицейлер тарапынан қысым көрсетілгенін, мемлекеттік органдардың бас тартуы айтты және полицияға жаңа шақыру алғаны туралы хабарлады[29].

11 қазан, Орал қаласы, қылмыстық істер жөніндегі сот пробация режимін бұзғаны үшін А.Оразбаевты колонияға жіберуге қаулы шығарды. 2023 жылғы ақпанда сот оған, ҚР ҚК 405-бабы 2-бөлігі бойынша, 1.5 жылға бас бостандығын шектеуге үкім шығарды. Пробация органдары жазаны ауыстыру туралы өтініш білдірді. Судья Г. Гимадутдинова бас бостандығын шектеу түріндегі жазаның өтелмеген бөлігін, 3 ай 15 күн мерзімге бас бостандығынан айыруға ауыстыру туралы қаулы шығарды[30].

11 қазан, Қарағанды облысы, Шахтинск қаласы, «АрселорМиттал Теміртау» компаниясының шахталарында мертіккен регрессия мүгедектерінің тобы осы күзде бейбіт жиналыс өткізу туралы үшінші хабарламадан, жоспарланған жерде абаттандыру жұмыстарының жүргізілуіне байланысты бас тарту алғандарын хабарлады[31].

11 қазан, Алматы қаласы, №72 мекеме, РФ Қылмыстық кодексінің 280-бабы 2-бөлігі, 282-бабының 2-бөлігі,Ресей белсендісі Н.Нарскаяның қорғаушысы ҚР билігінен оны психиатриялық мекемеге ауыстыру үшін сараптама жүргізуді сұрайды. ҚР Бас прокуратурасы Ресей Федерациясына қызды 25 қазанға дейін болжамды экстрадициялау туралы қаулы шығармаған[32].

12 қазан, Алматы қаласы, әкімшілік сот Қазақстан Республикасы ӘҚБтК–нің 456-2 бабының 1-бөлігі («Сенімсіз ақпаратты орналастыру, тарату») бойынша Қазақ қызметі өкілдігінің Еркін Еуропа радиосы/Азаттық радиосына қатысты өтінішті қарауға кірісті. Өкілдіктің басшысы Қасым Аманжол істе жауапкер болып белгіленген. Шымкент қаласының тұрғыны, Әлішер Турабаев өтініш беруші болып табылады[33].

12 қазан, Алматы қаласы, Қазақстандағы ақпаратты білдіру, алу және тарату құқығының 2023 жылғы 05-12 қазан аралығындағы жағдайына шолу[34].

12 қазан, Алматы қаласы, Адам құқықтары бойынша бюроның баспасөз орталығында баспасөз конференциясы өтті, тақырыбы: Мемлекеттік қордан пәтерлерді заңсыз тарату және шенеуніктерге мемлекеттік тұрғын үй бөлу кезіндегі жаппай бұзушылықтар туралы жазған Талдықорғандық журналисті қудалау. Баспасөз конференциясына Pravo.kz желілік басылымның бас редакторы – С.Мақажанов, Дина Балқашқызы және адвокат – Р.Нисанбеков қатысты[35].

12 қазан, Алматы қаласы, АҚмЗСЖҚХБ -да өткен баспасөз конференциясында «Әділдік үшін» азаматтық бастамасының белсенділері Алматы қаласында жекелей пикеттер сериясы басталар алдында ел президентінен деформацияланған сот жүйесін реформалауды және Германияның сот төрелігін іске асыру жүйесіне оралуды және судьяларды сайлауға көшуді тағы да талап етті[36].

13 қазан, Алматы қаласы, Қазақстанда босқын мәртебесін алуға өтініш берген шетел (Өзбекстан) азаматтары биліктің орындалуы мүмкін емес талаптарына шағымданады. Шенеуніктер өтініш берушілерден өз елінде қуғындау мен қудалауға ұшырағандығы туралы құжаттық дәлелдерді талап етеді. Сондай-ақ биліктің ресми органдары заңға сілтеме жасайды[37].

12 қазан, Алматы облысы, Жаңатұрмыс кенті, мектеп мұғалімдері өз кәсіподағының төрағасына мұғалім және белсенді Айман Сағидолланы сайлады, бірақ аудандық басшылық оны бекітпеді. А.Сағидолла мұны өзінің азаматтық белсенділігімен және әріптестерінің құқықтарын қорғау жұмысымен байланыстырады. Облыстық кәсіподақта аудандық бөлімшенің А. Сағидоллаға қойған талаптарын заңсыз деп санайды [38].

16 қазан, Астана қаласы, Қазақстанның Жоғарғы соты Е.Жұмановқа қатысты, ҚР ҚК 99, 287-баптары бойынша, қаңтар оқиғалары кезінде ҰҚК подполковнигі Дастан Әділбайды өлтірді және қаруды заңсыз сақтады деген айыппен 16 жылға колонияға соттау үкімін өзгеріссіз қалдырды [39].

16 қазан, Алматы қаласы, ұзақ тыныштықтан кейін «Әділет үшін» қозғалысы ұйымдастырған сот және құқық қорғау жүйелерін реформалау тақырыбындағы бірден бірнеше жеке пикеттер өтті, олар ай бойы жалғасатын болады[40].

17 қазан, Астана қаласы, «25 қазанға шақыруларға қатысты. ҚДТ мүшелері жасайтын қоңыраулар бар. ҚДТ-бұл экстремистік ұйым, оның ел аумағында қызметі заңсыз болып табылады. Әрине, біз оларға ешқандай митингілер өткізуге жол бермейміз». 25 қазандағы митингілерге шақыруларға ішкі істер министрінің орынбасары И. Лепеха түсініктеме берді[41].

17 қазан, Алматы және Астана қалаларының әкімдіктері «Алға, Қазақстан!» оппозициялық партиясына 25 қазанға жоспарланған митингті өткізуден бас тартты. Митингтің тақырыбы: саяси тұтқындарға бостандық, «Алға,Қазақстан!» партиясын тіркеу, жалақыны, зейнетақыны және жәрдемақыны екі есе көтеру. Билік бас тартуды, осы күнге бұрын келісілген іс-шаралардың жоспарлануымен түсіндірді [42].

18 қазан, Алматы қаласы, №72 мекеме, А.Тілеужанованың денсаулық жағдайы, ҚР ҚК 272-бабы, 4 жылға сотталған, сот үкімінен кейін тергеу изоляторында отыр, дәрігерлер оған қазан айының басында конъюнктивит диагнозын қойғаннан кейін денсаулығы нашарлаған. Мекеменің бастамасы бойынша, тексеру жүргізу үшін №24 қалалық емханаға жататын Алматы қаласының орталығындағы офтальмологиялық клиникаға жеткізілді[43].

18 қазан, Алматы қаласында тұратын Қарақалпақ белсендісі Ақылбек Мұратбай Өзбекстандағы туыстарына полиция қысым көрсетіп отыр деп мәлімдейді. Ол мұны ЕҚЫҰ-ның Варшавадағы Адами өлшем жөніндегі конференциясында сөйлеген сөзімен байланыстырады[44].

18 қазан, Алматы қаласы, ҰҚК-нің бұрынғы төрағасы А.Шабдарбаев қаңтар оқиғалары бойынша қастандық жасаушылардың бірі деп Мәжілістің бұрынғы спикері – Н.Нығматулинді есептейді, деп хабарлайды «Елмедиа»[45].

18 қазан, Астана қаласы, 4 полиция қызметкері белсенді МаратТемірбековты жұмыс орнында ұстады және 25 қазанға тағайындалған бейбіт митинг қарсаңында, Алматы ауданының полиция басқармасына алып кетті [46].

18 қазан, Семей қаласы, полиция белсенді Е.Досановты ұстады және полицияға шақыру қағазын тапсырды. 4 қазанда «Міржақып. Оян,Қазақ!» фильмінің сеансы кезінде, Е. Досанов 25 қазанда бейбіт наразылыққа қатысуға шақырды, – деп белгісіз адам телефон арқылы хабарлаған. Бейнежазбада оның наразылық білдіруге шақырмай, М.Жыланбаевтың тарихы және Қазақстандағы жалғасып жатқан қуғын-сүргін туралы айтқаны көрінеді [47].

18 қазан, Алматы қаласы, Д. Валиев, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы бойынша, 19 қыркүйекте Алматы қалалық сотының ғимаратында «митингке қатысқаны» үшін, 15 тәулікке қамауға алынды [48].

19 қазан, Алматы қаласы, Қазақстандағы ақпаратты білдіру, алу және тарату құқығының 2023 жылғы 12-19 қазан аралығындағы жағдайына шолу [49].

19 қазан, Тараз қаласы, қаңтар айындағы оқиғалардан 1,9 ай өткеннен соң, атылған А.Бегешовтың жесірі, марқұм күйеуіне қарсы қозғалған қылмыстық іс материалдарымен таныстырылды. Істе сәйкессіздіктер көп,- деп санайды А. Темірбаева. Ол күйеуін толық ақтауды талап етіп, прокуратураға жүгінді. Прокурорлар «шағым зерттелуде» деп мәлімдеді [50].

18 қазан, Алматы қаласы, Нұртай Шегебекұлы, Асан Жақыпбеков, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 6-бөлігі бойынша 15 тәулік қамауға алынды, 19 қыркүйекте қалалық сот ғимаратының жанындағы митингке қатысқан сияқты болып [51].

18 қазан, Астана қаласы, әкімшілік сот ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы бойынша, қамауға алынған М.Жыланбаевты қолдауға 7 қазанда жүгіруге қатысқаны үшін, М. Нұғмановты, А. Сыздықовты, М. Темірбековты, С. Түсбековті 15 тәулікке қамауға алды [52].

19 қазан, Алматы қаласы, Марат Мусинді полиция қызметкерлері сот ғимаратының жанында ұстады, онда ол белсенді Н. Табылдиеваның жақтаушысы ретінде келген болатын. Ұстауды полицейлер «алдын алу жұмыстарымен» түсіндіріп, бұл «ұстау емес», митинг қарсаңындағы «әңгімелесу» екенін айтты[53].

19 қазан, 25 қазан бейбіт митинг қарсаңында әкімшілік қамауға алу және айыппұлдар бойынша 2023 жылғы 19 қазандағы сағат 14:00-ге өзекті деректер[54].

19 қазан, Тараз қаласы, Н.Қанатова, ҚР ҚК 419-бабы, сот қамауда ұстау бұлтартпау шарасын үй қамағына ауыстырды [55].

20 қазан, Семей қаласы, Е. Досанов, ҚР ӘҚБтК-нің 667-бабы, «полиция қызметкерінің заңды талабына бағынбағаны үшін» 7 тәулікке қамауға алынды. 18 қазанда оның көлігін жол полициясының қызметкерлері тоқтатып, ер адамнан шығуды талап еткен, Е. Досанов дұрыс құрастырылмаған шақырту бойынша бас тартқан[56].

20 қазан, Орал қаласы, М.Ескендірова, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 7-бөлігі бойынша, әлеуметтік желілердегі жарияланымы үшін, 10 тәулікке қамауға алуға сот санкция берді, полиция одан «митингілерге шақыру» көрген[57].

20 қазан, Алматы қаласы, Марат Мусин және Бесжан Төлеубекұлы, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабымен 15 тәулікке қамауға алынды. Сот оларды 19 қыркүйекте Алматы қалалық сотының алдында «бейбіт жиналыстар өткізу тәртібін бұзғаны үшін» кінәлі деп тапты[58].

20 қазан, Алматы қаласы, Астана қаласы, «митингілер туралы заңды бұзғаны» үшін кем дегенде 7 белсенді қамауға алынды. Жақын арада соттарда тағы бірнеше адамның істері қаралатын болады. Құқық қорғаушылар қамауға алуды 25 қазанға жоспарланған наразылық акцияларымен байланыстырды. Билік бұл күні митингілерге жол бермейтінін ескертті [59].

20 қазан, 14 қаланың әкімдіктері 25 қазанда бейбіт наразылық өткізуден бас тартты. Тақырыбы: Саяси тұтқындардың бостандығы, «Алға,Қазақстан!» партиясын тіркеу, жалақы, зейнетақы және жәрдемақы 2 есе көтерілсін. Бас тартулардың себептері: бұрын келісілген іс-шаралар және толық емес ақпарат беру. Барлығы: 14 саяси дәлелді бас тарту [60].

20 қазан, Астана қаласы, Санжар Боқаев азаматтық істер бойынша сотқа талап арыз берді, онда «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық Заңның 54-бабының 1-тармағының заңдылығына дау айтуды талап етеді, бұл мемлекеттік қызметте бес жылдық өтілі жоқ адамдарға мемлекет басшысы лауазымына үміткер болу құқығын шектейді. Алайда қалалық соттың апелляциялық сатысы С. Боқаевтың шағымын қанағаттандырмады[61].

23 қазан, Ақтөбе қаласы, А. Сәрсенғалиев, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 12-бөлігімен 12 тәулікке қамауға алынды. 25 қазандағы бейбіт митинг қарсаңында, әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін оны сот кінәлі деп тапты [62].

23 қазан, Алматы қаласы, 30-ға жуық белсенді қалалық прокуратура ғимаратына келді. Олар билікті азаматтық белсенділерді босатуға шақырды, оларды өткен аптада Алматы қаласының және Астанадағы соттар «бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібін бұзды» деген айыппен 15 тәулікке қамауға алынған[63].

23 қазан, Атырау қаласы, Азамат Майтанов журналист, оған қатысты ҚР ҚК 274-бабы бойынша 2-ші қылмыстық іс қозғалғанын хабарлады. «Майтанов-онлайн» жеделхат-арнасындағы Мамай Жанболатты қорғау постындағы сөздер себеп болды[64].

23 қазан, Астана қаласы, Қазақстан Ішкі істер министрлігі «Басе» YouTube-арнасының авторлары Айдос пен Наталья Садықовтарды алауыздық тудырды деген айыппен іздестірді. Бұл туралы Құқықтық статистика және арнайы есепке алу органдарының сайтында хабарланады[65].

23 қазан, Орал қаласы, адам құқықтары саласындағы халықаралық міндеттемелерге толық немқұрайлықпен қарайтындығын көрсетіп, Брюссель қаласында Еуроодақ пен Қазақстан арасындағы ынтымақтастық кеңесі шеңберіндегі кездесу күні билік белсенді О. Охасовқа тінту жүргізді. Полиция қызметкерлері адвокатты жібермеді және өздерінің әрекеттерін бейнеге түсіруге жол бермеді[66].

23 қазан, Алматы қаласы, 25 қазанға жарияланған митинг алдында әкімшілік қамауға алынғандар тізімі. Тізім 26 қазанда сағат 15-00-ге қатысты [67].

23 қазан, Алматы қаласы, «#Qantar2022 кезінде интернетті өшіру билікке халықты үрейлендіруге және оның миын улауға мүмкіндік берді. Мұнда белгілі бір орталық азиялық қаладан келген серіктестердің қалаға кіруі үшін, Алматыға шабуыл жасаған (жасамаған) «20 мың террористер», сондай-ақ кесілген бастар мен оңтүстік астананың әуежайын басып алған содырлар»,-деп айтылды, 2022 жылғы қаңтардағы оқиғалар кезіндегі интернет-шатдаунға арналған «Qazaqstan IGF 2023» интернетті басқару жөніндегі бірінші ұлттық форумның сессиясында [68].

23 қазан, Қарағанды қаласы, А. Нұрмағанов, ҚР ҚК 405-бабы, 1,5 жылға бас бостандығын шектеу, 25 қазанда өткізілмеген митингілердің алдында ұсталды және 11 қазанда Астана қаласындағы «Алға, Қазақстан!» партиясын құру тобының жақтастары ұйымдастырған акцияға қатысқаны үшін, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабы бойынша 5 тәулікке қамауға алынды. Ол, бостандықты шектеуден басқа, 3 жыл мерзімге қоғамдық-саяси қызметке тыйым салуды да көздеген, сот үкімін орындамаған[69].

24 қазан, Астана қаласы, Марат Мұсабаев, 15 күндік әкімшілік қамауға алуды өтегеннен кейін көп ұзамай Астана қаласында қамауға алынды. Оның қайта айыпталуына, 7 қазанда Кеңесары хан ескерткішінің жанында, М. Жыланбаевты қолдаған жүгіруге қатысуы себеп болды[70].

24 қазан, Қарағанды қаласы, тергеу сотының судьясы Е. Сексенов ұлтаралық алауыздықты қоздырды деп күдіктелген Мукин Мейірбекке қатысты, ҚР ҚК 174-бабы 1-бөлігі бойынша, екі ай мерзімге қамауға алуға санкция берді [71].

24 қазан, Семей қаласы, Н. Сембаев, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 7-бөлігі, 5 тәулікке қамауға алынды, 11 қазанда 25 қазандағы митинг туралы репост жасағаны үшін. Оның телефоны тәркіленді [72].

24 қазан, Көкшетау қаласы, С. Балташев, Қ. Мұхамеджанов және Ө.Негметов, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабымен 15 тәулікке қамауға алынды. Сот оларды «Көкшетау қаласындағы Ақмола облысының Әділет департаментінің ғимаратында» заңсыз жиналысқа қатысқаны үшін кінәлі деп атады [73].

24 қазан, Астана қаласы, полиция қызметкерлері 25 қазандағы бейбіт наразылыққа қатысуға жол бермеу мақсатында Венера Жанбаеваның жұмыс орнына келді. Олар, Венерамен бірге басқа қызметкерлер жұмыста болғанына қарамастан, оны ұстап, қолдарын бұрады, полицейлер өздерін дөрекі ұстады, сонымен әйелдерді қорқытып, олар көздеріне жас алып қалған. Полицейлер өздерінің әрекеттерін бейнеге түсіруге мүмкіндік бермей, оның телефонын жұлып алған, содан кейін белгісіз бағытта алып кеткен [74].

25 қазан, Алматы қаласы, Орталық демалыс саябағының кіреберісінде полиция көліктері мен шағын автобустар тұраққа қойылған. Полиция көлігін саябақтың аумағынан, дарбазаның артынан көруге болады. Саябақ аймағында сәрсенбі күні түстен кейін мобильді интернет сигналы жоқ. Гоголь көшесінің бойымен саябақтың кіреберісінен бастап әр орам сайын саябақ аумағында полиция күзеті қойылған[75].

25 қазан, «Еліміздің 3 қаласында: Алматы, Астана және Орал қалаларында бейресми деректер бойынша митингілер мен наразылық акциялары жоспарланған жерлерде кемінде он адам ұсталды», – деп хабарлайды Orda.kz[76].

25 қазан, Орал қаласы, алаңда полиция жергілікті тұрғын – Б. Жармұхамедовты ұстады. Ол қала тұрғындарын мерекемен құттықтамақ болған. Полицейлер оны велосипедіне жақындағанда ұстап алды. Қызметкерлер ер адамды жерге құлатып, қолдары мен аяқтарын ұстап, полиция көлігіне қарай алып кетті [77].

25 қазан, Алматы қаласы, Қазақстанның Қарақалпақ диаспорасының өкілі Ақылбек Мұратбайды Өзбекстанның Алматы қаласындағы консулдығына шақырды, онда дипломаттар одан БАҚ «сөздерді көбейтіп, асыра сілтемеуі» үшін, баяндама жасағанда «үнін жұмсартуды» сұрады[78].

25 қазан, Көкшетау қаласы, Гүлбаршин Исмаилова, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы бойынша бейбіт жиналыстар туралы заңды бұзғаны үшін, хабарлама бойынша Б.Момышұлы к-сі, 192 “Б” мекен-жайына УПП 7-ге , оған қатысты әкімшілік хаттама жасау үшін келді[79].

25 қазан, 25 қазандағы бейбіт митинг қарсаңындағы саяси қудалаулар мониторингі. 2023 жылғы 27 қазан, сағат 11:00-дегі өзекті деректер [80].

25 қазан, Алматы қаласы, «Ар.Рух.Хақ» құқық қорғау қоры ұсынған 25 қазандағы келісілмеген митингілерінің қорытындысы және әкімшілік ұстаулардың тізімі [81].

26 қазан, Алматы қаласы, қаңтар оқиғаларына қатысқаны үшін сотталған адвокаттар тобы мен азаматтар баспасөз мәслихатын өткізіп, оларға келіп түскен азаматтық талап туралы айтты. «19.05.23 жылғы үкімге сәйкес, олар кінәлі деп танылып, оларға әртүрлі жазалар тағайындалды. ҰҚК-нің Алматы облысы бойынша Шекара қызметі 24 адамнан 128 миллион қаржы өндіріп алғысы келеді», – деп хабарлады адвокат Ж .Сапарханова [82].

26 қазан, Алматы қаласы, Қазақстандағы ақпаратты білдіру, алу және тарату құқығының 2023 жылғы 19-26 қазан аралығындағы жағдайына шолу [83].

27 қазан, Атырау қаласы, әкімдікке 30-ға жуық әйел келіп, әлеуметтік талаптар қойды. Әйелдер кедейліктен, нашар өмір сүру жағдайынан шаршағанын айтты және тұрғын үй мәселесін шешуді талап етті. Олар жәрдемақыларды көтеру және азық-түлікті төмен бағамен сату қажет екенін атап айтты [84].

28 қазан, Павлодар қаласы, Н. Қалуова, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабымен 3 тәулікке қамауға алынған, сот әлеуметтік желілерде жариялауға соттың тыйым салуын бұзғаны үшін, ҚР ҚК 405-бабы 2-бөлігі бойынша шешім шығарған[85].

27 қазан, Қарағанды облысы, Шахтинск қаласы, сот «ҚазТАГ» меншікті тілшісі Д .Сапаркызының денсаулығына қасақана жеңіл зиян келтіру туралы істі қарады. «АрселорМиттал Теміртау» көмір өндіруші компанияның «Қазақстан» шахтасының күзет қызметінің қызметкері – Б. Тиркин, іс бойынша айыпталушы болып табылады. Судья Е.Үшбаев, әкімшілік құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты, Тиркинге қатысты іс жүргізуді тоқтатты[86].

30 қазан, Астана қаласы, А.Онланбекқызы және Ж.Жүнісов, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 6-бөлімі, 2023 жылғы 7 қазанда М. Жыланбаевты қолдап жүгіруге қатысқаны үшін, 15 тәулікке қамауға алынды. Олар М. Жыланбаевтың алдын ала сот тыңдауынан кейін ұсталды[87].

30 қазан, Астана қаласы, М.Жыланбаев, ҚР ҚК 405, 258-баптары, алдын ала отырыс өтті. Судья Каримов істі жабық түрде қарау туралы өтініштер, «Роза» және «Бариста» бүркеншік есімді екі құпия куәгерден түскенін мәлімдеді. Олар өздеріне және жақын туыстарына белгісіз адамдардан қауіп төніп тұрғанын, оларға қысым жасалған мәлімдеген. Судья өтінішті қанағаттандырды, содан кейін сот жабық режимде өтетін болды[88].

31 қазан, «Адам құқықтарына арналған Халықаралық серіктестік» ұйымы (Адам құқықтары жөніндегі халықаралық серіктестік) Франция президенті Эммануэль Макронды алдағы екі күнде Қазақстан мен Өзбекстанға сапары кезінде адам құқықтары мәселелерін көтеруге шақырады. «IPHR» 31 Қазанда Франция президентіне ашық хат жібергенін хабарлады [89].

31 қазан, Астана қаласы, қылмыстық істер сотында саяси тұтқын, «Ел Тірегі» партиясының жетекшісі Н.Әлтаевқа қатысты іс бойынша алдын ала тыңдау өтті, ҚР ҚК 366-бабының 4-бөлігі. Айыптаудың өтініші бойынша бұл іс бойынша негізгі сот талқылауы жабық режимде өтеді. Н. Әлтаевтың өзі бұл істі саяси деп санайды және оны отырғызғысы келетіндерін айтады[90].

31 қазан, Қарағанды облысы, кеншілер митингілер мен ереуілдерге қатысқаны үшін жауапкершілікке тартылу туралы қауіпсіздік қызметкерлерінен ескерту ала бастады. Кеншілер полицияға шақырулар туралы айтты, кем дегенде 2 адам шақыру қағазынсыз келуден бас тартқан. Кеншілердің айтуынша, олар митингілер мен ереуілдер өткізуді жоспарламаған. Полицияның көңіл аударуының себебі болып, қатысушылары облыс шахталарында болған оқиғаларды және басқаларды талқылаған әлеуметтік желідегі топ табылады [91].

[1] https://t.me/RadioAzattyq/15177

[2] https://orda.kz/ostavlenie-v-opasnosti-advokaty-prosjat-vozbudit-ugolovnoe-delo-v-otnoshenii-otca-4-letnej-ajkorkem-ubitoj-vo-vremja-kantara-377290/

[3] https://rus.azattyq.org/a/32619745.html

[4]https://rus.azattyq.org/a/32621294.html#:~:text=%D0%92%20%D0%A2%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%80%D1%

[5]https://rus.azattyq.org/a/32621385.html

[6] https://ulysmedia.kz/news/21422-dlia-aigerim-tleuzhan-vyzvali-skoruiu-apelliatsiiu-po-delu-o-zakhvate-aeroporta-perenesli/

[7] https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-freedom-of-net/32622687.html

[8] https://rus.azattyq.org/a/32623209.html

[9] https://www.facebook.com/groups/ActivistsNotExtremists/posts/3657948887857701/

[10] https://rus.azattyq.org/a/32623876.html

[11] https://bureau.kz/press-czentr/novye-maski-shou/

[12] https://rus.azattyq.org/a/32624416.html