ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 2025 ЖЫЛҒЫ 1-31 ҚАЗАН АРАСЫНДАҒЫ САЯСИ ҚУҒЫНДАУ ЖАҒДАЙЫНА БАҚЫЛАУ

1 қазан, Ақмола облысы, Степногорск қаласы, №4 мекеме, М.Жыланбаев (ҚР ҚК 405-бабының 2-бөлігі, 258-баптың 2-бөлігі, 7жылға сотталған). Адвокат М.Досқараев М.Жыланбаевтың қамауда ұстау жағдайы және Мараттан сенімхат беру мәселесі бойынша мекеме басшысы Қ.Толақовтың қабылдауында болды. Қ.Толақов 2-3 күн ішінде құқық қорғаушы Б.Төреғожинаға сенімхат беруге уәде берді[1].

1 қазан, Алматы қаласы, белсенді Д.Көшеевтің (ҚР ҚК 194-бабы) мүддесін сотта қорғайтын адвокат Әмір Әкімжановпен сұхбат. Қылмыстық істің ақылы айыптау екенін адвокат хабарлады. 1 қазанда куәгерлерден жауап алу аяқталды, іс материалдары зерделенді, тараптар арасындағы пікірталас алда. Қылмыстық іс сегіз томнан тұрады, айыпталушы орындығында төрт адам отыр[2].

1 қазан, Орал қаласы, Айнұр Өтепованың күйеуі Аслан Өтеповты қорғау мақсатындағы үндеуі, Батыс Қазақстан облысы бойынша ҚАЖД бастығының орынбасары С.Өтешқалиевтың тарапынан оның конституциялық құқықтарына өрескел бұзылуда[3].

1-2 қазан, Астана қаласы, «Конституциялық өзгерістер және төтенше жағдайлар кезеңіндегі Конституциялық соттардың рөлі» атты 2-ші Халықаралық ғылыми конференция өтті. Конституциялық сот төрелігі бойынша АҚмЗСЖКҚБ сарапшысы Е.Нефедьева «Азаматтарды конституциялық-құқықтық қорғаудың тиімділігіне қарсы «Оң шешімдер» феномені» атты баяндамасын оқыды [4].

1 қазан, Ақмола облысы, Зеренді ауылы, жергілікті «Мәдениет үйі» МКҚК директоры А.Темірғалиевке әдепсіз мінез-құлық көрсету, қызметкерлерді қорқыту және ұжымда қолайсыз жұмыс жағдайын жасау бойынша айып тағылды. Соның нәтижесінде оны жұмыстан шеттетті[5].

1-2 қазанда, Көкшетау, Қостанай, Семей және Орал қалаларының әкімдіктері, белсенділердің 2025 жылдың 25 қазанында бейбіт жиындар өткізу туралы хабарламаларына жауап ретінде (11 ) бас тарту берді. Жиындардың тақырыптары: 16% ҚҚС-ны алып тастау, бағаның өсуін тоқтату, саяси қудалауды тоқтату, саяси тұтқындарға бостандық, жалақыны, зейнетақыны және жәрдемақыны көтеру, сондай-ақ абсурдтық айыппұлдар мен көлік құралдарын қайта өңдеу алымдарын алып тастау. Бас тартудың себептері басқа іс-шараларды өткізу[6].

1 қазан, Атырау облысында мүмкіндігі шектеулі жандардың қолжетімділігін қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту бойынша жүйелі жұмыстар жалғасуда. Өңірлік коммуникациялар қызметінің мәліметтері бойынша, 2025 жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша әлеуметтік қызметтер порталы арқылы облыстың 17 150 мүмкіндігі шектеулі тұрғыны әртүрлі әлеуметтік қызметтер мен техникалық көмектер алды[7].

2 қазан, Алматы облысы, Өтеген батыр ауылы, полиция қызметкерлері мен сот орындаушылары 76 жастағы Есбала Сиранованы пәтерінен күш қолданып, итеріп шығарды. Ол оң бүйіріндегі10 қабырғасының артқы бөлігінің жабық сынығы жарақатын алды[8].

2 қазан, Астана қаласы, Черногория Жоғарғы Соты «NeMolchiKZ» қорының құқық қорғаушысы Д. Смайлованы экстрадициялау туралы Қазақстанның өтінішін қанағаттандырмады. Шешім 2025 жылдың 12 қыркүйегінде күшіне енді. Қазақстанның Бас прокуратурасы құқық қорғаушыны экстрадициялау бойынша жұмыстар жалғасатынын хабарлады[9].

2-3 қазан, Қарағанды, Павлодар және Петропавл қаласының әкімдіктері, 2025 жылдың 25 қазанында бейбіт жиындар өткізуге рұқсат беруден бас тартты (9 бас тарту: әр қалада үш хабарлама). Тақырыбы: 16% ҚҚС-ны алып тастау, бағаның көтерілуіне жол жоқ. Бас тартудың себептері: толық емес ақпарат беру және белсенділердің хабарламаларына жауап ретінде басқа да іс-шаралар өткізу[10].

2 қазан, Алматы, Астана және Шымкент қалаларының әкімшілігі 2025 жылдың 25 қазанында бейбіт жиындар өткізуге рұқсат беруден бас тартты (тоғыз бас тарту: әр қалада үш хабарлама). Тақырыбы: 16% ҚҚС-ны алып тастау, бағаны көтеруге жол жоқ. Бас тартудың себептері: толық емес ақпарат беру және белсенділердің хабарламаларына жауап ретінде басқа да іс-шараларды өткізу[11].

3 қазан, Семей қаласы, жергілікті полиция бастығы А. Өтепов 1 қыркүйектен 1 қарашаға дейін 9820 әкімшілік құқық бұзушылықтың алды алынғанын хабарлады, оның ішінде тіркелімсіз тұру дерегі -1241, шетелдік азаматтар тарапынан болған бұзушылықтар- 76 және облыс тұрғындарының шетелдіктерді заңсыз қабылдау дерегі — 16. Есірткіге байланысты граффитидің жиырма тоғыз дерегі анықталды. Осы істердің төртеуі бойынша Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 299-1 бабы бойынша сотқа дейінгі тергеу басталды[12].

3 қазан, Астана қаласы, А.Тоқпаева (ҚР Қылмыстық кодексінің 380-бабы, 2-бөлімі, екі жылға бас бостандығы шектелген) отбасына қысым жасалғаны туралы хабарлады. №1 емхананың оңалту орталығында көп жылдар бойы жұмыс істеген анасы жұмыстан шығарылды. 2024 жылдың мамыр айына дейін әскери госпитальда офтальмолог болып жұмыс істеген офтальмолог әпкесі де жұмыстан шығарылды[13].

3 қазан, Ақтөбе облысы, 28 жастағы мұғалім Ақнұр Шәкір есінен танып қалғаннан кейін психиатриялық ауруханаға жатқызылды. Оны клиникада күштеп ұстап, дәрі ішуге мәжбүрлегенін айтады. Сол ауруханаға жатқызылуы, енді өзінің мансабына әсер етуі мүмкін деп қорқады[14].

3 қазан, Алматы қаласы, судья Дастан Слямқұловтың Алматы қаласының тергеу изоляторындағы өліміне қатысты тергеу басталды. «Өлімнің алдын ала себебі – жедел жүрек жеткіліксіздігі. Өлім факті бейнебақылау камерасына жазылып алынған. Осы факт бойынша тергеу жүргізілуде»[15].

4 қазан,Ақтау қаласы, жекеменшік балабақшада таяқ жеген 1,5 жасар қыздың анасы Камила Қабиева Lada.KZ сайтына қайта хабарласты, ҚР Қылмыстық кодексінің 140-бабы бойынша қылмыстық іс қозғалды. Оның айтуынша, тергеу толық жүріп жатқан жоқ[16].

6 қазан, Астана қаласы, Қазақстанның Мәдениет және ақпарат министрлігі салалық журналистиканы дамыту жөніндегі комиссия құрды. Комиссия елдегі журналистиканы қолдау және дамыту бойынша ұсыныстарды әзірлеу және қадамдарды үйлестіру міндетін атқаруы тиіс. Бірақ, комиссияның құрамында бірде-бір тәжірибелі журналист немесе БАҚ өкілі жоқ[17].

7 қазан, Атырау қаласы, блогер Құралай Болатовнаны ұрлау және соққыға жығу факті бойынша қылмыстық іс қозғалды. Инцидентке қатысқандардың барлығы анықталып, полиция бөліміне жеткізілді. Тергеу әрекеттерінің кешені жүргізіліп жатыр[18].

7 қазан, Атырау қаласы, «Саяси тұтқындарға арналған практикалық кеңестер. Қазақстандағы түрмелер мен түзету орындарында қалай өмір сүру керек». Норвегия Хельсинки комитетінің (Norwegian Helsinki Committee) гранттық қолдау көрсетуінде құрастырылған, құрастырған бұрынғы саяси тұтқын Макс Боқай[19].

7 қазан, Көкшетау қаласы, белсенді Б.Балташевті экстремизм мен терроризмге қарсы күрес бөліміне шықырды. Жауап алуға өте ұқсас сөйлесуге үш полиция қызметкері, сонының ішінде бастықтың орынбасары подполковник К.Бейсенбин қатысты. Полиция қызметкерлері тіркелмеген «Алға, Қазақстан!» партиясына қызығушылық танытты, Б.Балташев оның мүшесі болып табылады[20].

8 қазан, Астана қаласы, сот Ж.Е.Сүлейменовтің «Астана қаласының жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарлама»ММ және «Әлеуметтік қорғау департаменті»ММ-ге қатысты бөлмеаралық арбаны беруден бас тарту және белгіленген мерзімде оны беруге мәжбүрлеуді заңсыз деп тану туралы талап арызын қарады.Талап ішінара қанағаттандырылды[21].

8 қазан, Астана қаласы, журналист және ауыл шаруашылығы саласындағы талдаушы К. Павлов Ауыл шаруашылығы министрлігінің дрондарды сатып алуына қатысты жарияланымына байланысты болып жатқан жаңа әкімшілік қудалаулар туралы хабарлады. ҚР ӘҚБтК-нің 456-2 бабы 3-бөлігі бойынша хаттама толтырылған[22].

8 қазан, Қызылорда қаласы, № 198 орта мектебінің дәретханасында оқушы Олег Кимге шабуыл жасалды. Анасының арызы ІІББ-е электронды түрде қабылданды, бірақ мәтін өңделген [23].

8 қазан, Алматы қаласы, Қазақстанда бейбіт жиындар өткізуге арналған хабарландыру рәсімінің бұрынғы рұқсатқа негізделген рәсімінен еш айырмашылығы жоқ. Бейбіт жиындар бостандығы бойынша бақылауға сәйкес, 2025 жылы бас тартулардың жалпы саны 27 болды. 2020 жылдың 30 маусымынан 2025 жылдың 8 қазанына дейінгі кезеңдегі бас тартулардың жалпы саны 713-ке жетті[24].

9 қазан, Алматы қаласы, «Әділ сөз» қоры журналист О. Гусевтің ҚР Қылмыстық кодексінің 174-бабының 4-бөлігі бойынша қылмыстық жауапкершілікке тартылуына алаңдаушылық білдірді, бұл Қазақстандағы сөз бостандығы мен әлеуметтік маңызды ақпаратқа қол жеткізу үшін қауіпті прецедент жасайды және Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасын О.Гусевке тағылған айыптарды қайтарып алуға шақырады[25].

9 қазан, Франция, журналист А. Садықовтың есімі Францияның солтүстігіндегі Байё қаласында қаза тапқан журналистерге арналған ескерткішке мәңгілікке жазылды. Айдос Киевте Қазақстанның құпия қызметінің қастандығынан қаза тапты. Ол шындықты айтқаны үшін өмірін қиды, енді оның есімі, сөз бостандығы үшін қаза тапқан әлем журналистерінің есімдерімен бір тақтада жазылды[26].

9 қазан, Алматы облысы, Жауғашты кенті, «Әйелдер колониясы»ТМ. А. Тілеужанова (ҚР Қылмыстық кодексінің 272-бабы, 2-бөлімі, 4 жылға бас бостандығынан айырылған). Айгерім мекемеде суық болғанын, жылыту қосылмағанын және ауырып қалғанын хабарлады. Мекемедегі осындай жағдайлар азаптаумен тең[27].

9 қазан, Варшава қаласы, журналист Л. Ахмедьяров ЕҚЫҰ ДИАҚБ сессиясында Қазақстан мен Орталық Азиядағы журналистерді қудалау мәселесі туралы сөз сөйледі. Ол журналистер А. Тілеужанова мен Д. Мұхаммедкәрімнің қазіргі уақытта түрмеде отырғанын, ал журналист А. Садықовтың Киевте өлтірілгенін айтты[28].

9 қазан, Варшава қаласы, өткен ЕҚЫҰ ДИАҚБ конференциясында тау-кен өндірісі тұрғысынан адам құқықтарын қорғау құралдары талқыланды. «Жергілікті қауымдастықтардың тау-кен секторында шешім қабылдауға міндетті түрде қатысуын көздейтін көптеген аббревиатуралар болды — ӨӨАБ (EITI) (Өндіруші өнеркәсіптің ашықтығы бастамасы), АЖҚҚӘЖТ(FATF)(Ақшаны жылыстатуға қарсы қаржылық әрекет жөніндегі жұмыс тобы) және басқалары. Бірақ бұл, іс жүзінде жұмыс істемейді», — деді журналист Л.Ахмедьяров[29].

Варшава қаласы, құқық қорғаушы Б.Төреғожина Қазақстан билігін журналисті өлтіргендерді жасырды деп ашық айыптады. Ол А.Садықовтың қазақстандық құпия қызметтердің кісі өлтірушілерімен Киевте атып өлтірілгенін және билік әзірге тергеуден және күдіктілерді экстрадициялаудан жалтарып келе жатқанын еске түсірді. Халықаралық қауымдастық Тоқаев режимінен бұл саяси өлтіруге қатысы барлардың барлығын жазалауды талап етуге шақырады[30].

9 қазан, Варшава қаласы, «БҰҰ, ЕКПА және ЕҚЫҰ сияқты халықаралық ұйымдар заң үстемдігі бұзылып, демократияға қарсы үрдістер басым болып жатқан елдердегі адам құқықтары жағдайына әсер ету тиімділігі мен тиімділігі тұрғысынан күрделі дағдарысты бастан кешіріп жатыр» деп хабарлады Е. Жовтис[31].

9 қазан, Алматы қаласы, Алатау аудандық соты, журналист О. Гусев (ҚР Қылмыстық кодексінің 147-бабының 5-бөлігі) «жеке немесе отбасылық құпияны құрайтын адамның жеке өмірі туралы ақпаратты тарату». Журналиске қарсы маңызды сот процесі басталды. Мақаласында ашық деректерді пайдаланғаны үшін, ол үш жылдан жеті жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін[32].

10 қазан, Варшава қаласы, «MediaQoldau» жетекшісі Г.Біржанова Қазақстандағы журналистер құқықтарының бұзылуы және сөз бостандығы мәселелері туралы сөз сөйледі. Ол өз баяндамасында «Азаттық» радиосының журналистерінің жағдайы туралы егжей-тегжейлі баяндады, биыл оларға аккредиттеуден бас тартқан[33].

10 қазан, Варшава қаласы, «Құқықтық медиа-орталық» директоры Д.Окремова Қазақстанның БАҚ саласындағы мәселелер және журналистер мен редакцияларды бақылауды күшейтуге негізделген «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» заң туралы айтты[34].

10 қазан, Варшава қаласы, Б.Төреғожина 2025 жылы ҚР Сыртқы істер министрлігі аккредитациясын жаңартудан бас тартқан «Азаттық» радиосының 16 журналисінің құқықтарының бұзылуы туралы хабарлады. Ол сондай-ақ ЕҚЫҰ-нан: 1. Қазақстанды сөз бостандығы мен адам құқықтарын қорғаудың негізгі шарты ретінде сот жүйесінің шынайы тәуелсіздігін қамтамасыз етуге шақыру. 2. «Азаттық» радиосының 16 журналисіне аккредитация беруден бас тарту туралы шешімдерді қайта қарауды және олардың кәсіби құқықтарын қалпына келтіруді сұрады[35].

10 қазан, Алматы қаласы, «Сыбайлас жемқорлықты тергеу қоры–бюросы» медиа жобасының негізін қалаушы К.Павловқа ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 456-2-бабы бойынша, жалған ақпарат таратқаны үшін айып тағылды. Бұл іс өзінің логикалық еместігі мен абсурдтығына қарамастан, БАҚ үшін қауіпті прецедент болуы мүмкін[36].

12 қазан, Ақмола облысы, Степногорск қаласы, №4 мекеме, Мәжіліс депутаты Е.Бапи түрмедегі М.Жыланбаевқа (ҚР Қылмыстық кодексінің 258 және 405-баптары бойынша 7 жылға бас бостандығынан айырылған) барды. Ол: «Ол жақсы көрінеді. Оның көңіл-күйі және келбеті жақсы. Дәрігерге көрінудің қажеті жоқ дейді», — деп хабарлады[37].

12 қазан, Семей қаласы, көру қабілеті нашар сайлаушылар алғаш рет Брайль қарпімен шақыру қағаздарын алды. Дауыс беру учаскелері мүмкіндігі шектеулі сайлаушыларды орналастыру үшін толық жабдықталған және алғаш рет Брайль қарпімен басылған жекелендірілген хабарландырулар дайындалды. Бұл жұмыс жақында Семейде ашылған көру қабілеті нашар адамдарға арналған кітапханамен бірлесіп жүзеге асырылды[38].

13 қазан, Ақмола облысы, Степногорск қаласы, №4 мекеме, М.Жыланбаев (ҚР Қылмыстық кодексінің 405-бабы, 2-бөлігі, 258-бабы, 2-бөлігі, 7 жылға бостандығынан айырылған). «Мен заңсыз қамауда болуыма, сондай-ақ №4 мекеме әкімшілігінің арандатушылығына қарсы тағы бір наразылық ретінде мерзімсіз аштық жариялаймын. Менің құқықтарым бұзылып жатыр: олар маған ҚҚС-дағы достарыммен кездесуге рұқсат бермейді, басқа тұтқындарды маған қарсы қоздырады және маған жүгіруге немесе шығармашылықпен айналысуға рұқсат бермейді», — деп мәлімдеді Марат[39].

13 қазан, Семей қаласы, «Қала әкімін сайлау бойынша №95 сайлау учаскесінде дауыс беру нәтижелері. Заң бұзушылықтар болды, бірақ олар маған Сайлау туралы заңның 43-бабына сәйкес хаттаманы қарауға рұқсат бермеді. Полиция шақырылып, прокуратураға шағым түсірілді», — деп хабарлады белсенді Қ. Сұлтанбеков[40].

13 қазан, Астана қаласы, депутат Р. Зайтов Ішкі істер министрі Е. Саденовтен сотталған тұтқын Д. Мұхаммедкәрімнің денсаулығы туралы сұрады (ҚР Қылмыстық кодексінің 258 және 405-баптары, 7 жылға сотталған). «Менің сізге қояр өтінішім де, сұрағым да бар: Д. Мұхаммедкәрімнің денсаулығын тиісті жабдықталған ауруханада тексеру үшін не істеу керек?» — деп сұрады депутат[41].

13 қазан, Ақтау қаласы, 20-дан астам жұмыссыз тұрғын тұрақты жұмыс таба алмайтындықтарын білдіріп, Президент Қ.Тоқаевқа бейнежазба жазды. «Біз Жұмыспен қамту орталығында айлар, тіпті жылдар бойы тұрмыз. Ұсынылған лауазымдар — жалақысы төмен немесе біздің салаға сәйкес келмейді», — дейді олар[42].

14 қазан, Қостанай қаласы, Шарбан Сәрсенбаеваның Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 194-бабы бойынша айыпталған күйеуі, блогер М.Сәрсенбаевқа қатысты Қостанай облысының құқық қорғау органдарының жасаған озбырлығы туралы Президент Қ.Тоқаевқа бейнеүндеуі[43].

14 қазан, Алматы облысы, Жауғашты кенті, «Әйелдер колониясы»ТМ, А. Тілеужанова (ҚР Қылмыстық кодексінің 272-бабы, 2-бөлімі, 4 жылға бас бостандығынан айырылған). «Анашым, мені түрмеде өлтіргілері келеді!» — деді А.Тілеужанова. Бір ай бұрын оған фурункулды алу үшін ота жасалған, бірақ іріңді қабыну қайта пайда болған. Дәрігерлер оны ауруханаға жатқызуды шешкен, бірақ күзетшілер оны сол жерде қалдырудан бас тартып, колонияға қайта апарған[44].

14 қазан, Ақмола облысы, Гранитный кенті, №7 мекеме, А. Сыздықов (ҚР Қылмыстық кодексінің 297-бабы, 5 жылға бас бостандығынан айырылған). А.Сыздықовтың соты оның жазасын жеңілдетілген жаза түрімен – бас бостандығын шектеумен ауыстыру мәселесін қарастыру үшін өтті. Сот өтінішті қанағаттандырмау туралы шешім шығарды[45].

14 қазан, Астана қаласы, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің жаңа 125-1 бабы бойынша алғашқы екі қылмыстық іс қозғалды. Мәжбүрлеп некеге тұру бойынша алғашқы қылмыстық істер Шымкент қаласы мен Қызылорда облысында тіркелген. Бас прокуратураның баспасөз қызметінің хабарлауынша, екі іс бойынша да жәбірленушілер- кәмелетке толмағандар[46].

15 қазан, Астана қаласы, Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі «Азаттық» радиосының 12 тілшісінің аккредитациясын үш айға ұзартты. Дегенмен, «Азаттық» радиосы жаздан бері күресіп келе жатқан 16 журналистің аккредитация мәселесі әлі шешілмеген. Аккредитациясы ұзартылғандардың арасында «Азаттық» радиосының Қазақ қызметінің және «Ағымдағы уақыт» телеарнасының тілшілері бар[47].

15 қазан, Алматы қаласы, Мирболат Бишуинов, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 174-бабының 1-бөлігі, «ұлттық араздықты қоздыру» бойынша айыпталған блогер және белсендіге қатысты қылмыстық іс сотқа жолданды, алдын ала тыңдау 2025 жылдың 17 қазанына белгіленді[48].

15 қазан, Семей қаласы, Абай облыстық соты Е. Аққожаның Семей қалалық әкімдігіне қарсы 2025 жылғы 22 мамырдағы және 2025 жылғы 28 мамырдағы пикет өткізуден бас тарту туралы қаулыларды жарамсыз деп тану туралы әкімшілік шағымын қарауды аяқтады. Сот Е. Аққождың әкімшілік шағымын қанағаттандырды[49].

15 қазан, Алматы қаласы, Д. Кушеев, Р. Каримов, К. Айтмұқанов және А. Белянский, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 194-бабы. Қазылар алқасының қатысуымен өткен сот отырысында судья Б. Бәкірбаев жаңа алқа билердің таңдалатынына байланысты, өткен сот отырысының жарамсыз деп танылғанын хабарлады. Жаңа сот отырысы 2025 жылдың 28 қазанына сағат 10:00-ге белгіленді[50].

15 қазан, Тараз қаласы, Ш.Мұртаза және Ақша батыр көшелерінің тұрғындары екі айдан бері сусыз отыр. Тұрғындар қалалық және облыстық билік органдарына көмек сұрап бейнежазба жазды: «Біз кір жуа алмаймыз, шомыла алмаймыз, тіпті шәйнек қайната алмаймыз. Бұрын су тамшылап ағып тұрды, ал қазір тамшы да жоқ», — деп хабарлады тұрғындар[51].

15 қазан, Степногорск қаласы, №4 мекеме, М. Жыланбаев (ҚР Қылмыстық кодексінің 405-бабының 2-бөлігі, 258-бабының 2-бөлігі, 7 жылға жазаланған). Адвокат Д. Малюга және оның серіктестері онымен кездесу үшін Степногорскіге барды. Құқық қорғаушылар түрме қызметкерлерінің Марат пен оның адвокатының құқықтарын бұзуды жалғастырып жатқанын, адвокат Маратпен кездесуден шыққан кезде өзімен бірге алып кеткен жұмыс құжаттарын тәркілегенін анықтады[52].

16 қазан, Алматы қаласы, АҚжЗСҚХБ журналисі А. Гришин Қазақстанда саяси бассауға алудың неліктен соншалықты қиын екендігі туралы хабарлады, себебі Жергілікті билік органдарының комиссиялары (Еңбек министрлігі, әкімдік, және көші-қон полициясы қызметкерлерінен тұратын) соңғы шешімді қабылдайды. Сондықтан, Қазақстаннан бассауға алуға үлкен үміт арту қажет емес[53].

16 қазан, Ақтөбе қаласы, сот М.Дауыловтың Ақтөбе әкіміне қарсы 2024 жылғы 29 наурыздағы «жергілікті көлемдегі табиғи сипаттағы төтенше жағдай туралы» шешімді бұзу туралы талап арызын қарауды аяқтады. Сот шешімі: талап арызды қанағаттандырудан бас тарту. Қазіргі уақытта Ақтөбе әкімінің төтенше жағдай туралы шешімі талапкердің құқықтары мен заңды мүдделерін бұзбайды[54][55].

17 қазан, Қазақстанда Салық кодексінің 286-бабының 16-тармағына қарсы петиция басталды. Петиция авторлары бұл ереже салық төлеушілерді жеңілдетілген салық жүйесі бойынша жұмыс істейтін кәсіпкерлермен жасалған мәмілелердегі шығындарды шегеру құқығынан нақты түрде айырады деп санайды[56].

17 қазан, Ақмола облысы, Степногорск қаласы, №4 мекеме, М. Жыланбаев (ҚР Қылмыстық кодексінің 405-баптарының 2-бөлігі, 258-баптарының 2-бөлігі бойынша 7 жылға сотталған). М. Жыланбаевтан Б. Төреғжинаға «Қ.Толақов сенімхат беруден бас тартады» деген №4 мекеме басшысының дастаны жалғасуда[57].

17 қазан, Ақмола облысы, Степногорск қаласы, №4 мекеме, М. Жыланбаев (ҚР Қылмыстық кодексінің 405-бабы, 2-бөлігі, 258-бабы, 2-бөлігі, 7 жылға сотталған). Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті сотталған М. Жыланбаевтың аштық жариялағанын растады[58].

17 қазан, Тараз қаласы, «Жамбыл облысындағы мектептерге барып тексеруден кейін елеулі бұзушылықтар анықталды. Мектеп оқушыларына жүргізілген жасырын сауалнамалар бірқатар білім беру мекемелерінің әкімшілігі психологиялық сауалнамалардың нәтижелерін бұрмалап, қорқыту мен зорлық-зомбылық бойынша нөлдік көрсеткіштерді көрсетіп отырғанын көрсетті», — деп хабарлады Балалар құқықтары жөніндегі уәкіл Д. Закиева[59].

17 қазан, Алматы қаласы, Медеу аудандық №2 қылмыстық сотында Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 174-бабының 1-бөлігі бойынша жауапқа тартылып отырған М. Бишуиновтың ісі бойынша алдын ала тыңдау өтті. Негізгі сот отырысы 22 қазанға сағат 10:00-ге белгіленді [60].

17 қазан, Варшава қаласы, Р. Жантасов жиналыс бостандығы мен бірлестік құқығының жағдайы туралы баяндады. «2025 жылдың алғашқы тоғыз айында Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабы бойынша істердің 97%-дан астамы айыптау шешімімен аяқталды. Айыппұлдардың жалпы сомасы 26 183 240 теңгеге жетті, ал 208-і әкімшілік қамауға алынды»[61].

17 қазан, Түркістан облысы, 2025 жылдың 25 қыркүйегінде Өзбекстан азаматы Д.Тұрсынбаевқа Полиция басқармасында азаптауды қолдану факті бойынша қылмыстық іс қозғауға Кентау қалалық прокуратурасын көндіру мүмкін болды. «Иегова куәгерлері» христиан қауымдастығы әзірге ешқандай ілгерілеушілік болмағанын мәлімдеді [62].

17 қазан, Қостанай қаласы, Қостанайлық учаскелік полиция қызметкері С. Төлегенов Қостанай облысы әкімінің орынбасары Г. Мұсағазинаның жалған жариялау туралы мәлімдемесіне сүйене отырып, «Қостанай облысының құқық қорғау орталығы» төрағасы Н.Гинятовқа қатысты Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 73-3 бабының 3-бөлігі «Жала жабу» бойынша хаттама толтырды[63].

19 қазан, Алматы қаласы, Әл-Фараби көшесінде орналасқан Академгородок тұрғындары Президент Қ.Тоқаевқа көмек сұрап, үміт артты: «Әл-Фараби бизнес орталығының жобасы біздің үйлерімізге жақын жерде, күн сәулесі мен таза тау ауасының біздің үйлерге қол жетімділігін жабумен жоспарланған»[64].

20 қазан, Астана қаласы, үкімет ұлттық бейнебақылау жүйесін енгізуді жоспарлап отыр. Жасанды интеллект және цифрлық даму министрі Ж.Мәдиев Сенатта жариялағандай, ол барлық қоғамдық орындардағы бет-әлпетті ел бойынша танитын болады [65].

20 қазан, Астана қаласы, «тәуелділік төлемдерін тоқтату» мақсатында азаматтарды сот арқылы саяси қуғын-сүргін құрбандары ретінде тану тәжірибесі тоқтатылды, деп хабарлады Астана прокуратурасының баспасөз қызметі [66].

20 қазан, Астана қаласы, бастамашыл топтың өкілдері «Алға, Қазақстан!» саяси партиясын тіркеу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне құжаттарды тағы тапсырды. Бұл тіркеудің 26-шы әрекеті. Бұған дейін Әділет министрлігі партияны ешқандай заңды негізсіз 25 рет тіркеуден бас тартқан болатын [67].

20 қазан, Астана қаласы, Л.Анафина (ҚР Қылмыстық кодексінің 379 және 380-баптары, 1,5 жылға бас бостандығынан айырылған). Саяси тұтқын Л.Анафина жазасының қалған мерзімінің орнына айыппұл төлеумен, мерзімінен бұрын босатылды.

20 қазан, Алматы облысы, Жауғашты кенті, А. Тілеужанова (ҚР Қылмыстық кодексінің 272-бабы, 2-бөлігі, 4 жылға бас бостандығынан айырылған). «Нашар сезіну, жалпы әлсіздік, қатты бас айналу, естен тану», — деп хабарлады адвокат А. Айдарханова белсендінің әрі журналистің денсаулығына қатысты[68].

20 қазан, Тараз қаласы, «Жасыл Ел-Тараз» коммуналдық кәсіпорнының жұмысшылары ереуілге шығып, жұмыс жағдайларын жақсартуды және кәсіпорынның өміріне қатысты басқа да мәселелерді анықтауды талап етті[69].

20 қазан, Ақмола облысы, Бұланды ауданы, Тастыөзек ауылының тұрғындары жергілікті билік органдарының қолдауына енді сене алмайтындықтарын айтып, президент Қ. Тоқаевқа мемлекеттің тікелей міндеттерін орындауды, яғни лайықты өмір сүру, денсаулық сақтауға, суға, жолға және электр қуатына қол жеткізу құқығын қамтамасыз етуді сұрап жүгінуге мәжбүр болғандарын мәлімдеді[70].

21 қазан, Астана қаласы, журналист Л.Ахмедьяров YouTube-тегі «Просто журналистика» арнасының жойылғанын хабарлады. YouTube әкімшілігі ресми жауабында бұл белгілі бір бейнежазбадағы құпиялылықтың бұзылуына байланысты болғанын мәлімдеген[71].

21 қазан, Астана қаласы, сот Д. Өкремованың «Астана қаласының Ішкі саясат басқармасы»ММ қарсы 2025 жылдың наурыз айынан шілде айына дейін жоспарланған іс-шаралар туралы ақпарат беруден бас тарту әрекетін жарамсыз деп тану туралы әкімшілік шағымы бойынша өткен сот отырысында, Д. Өкремованың талабын қайтару туралы шешім шығарды. Сот алдымен Мәдениет министрлігіне шағым түсіруді талап етті[72][73].

21 қазан, Семей қаласы, сот белсенді Н.Сембайды, ҚР ӘҚБТК -нің 488-бабының 7-бөлігі бойынша алты тәулікке қамауға алу туралы үкім шығарды. Қамауға алудың негізі: 2025 жылдың 22 мамырында Facebook парақшасында М.Әбіләзовтың «Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні», 2025 жылдың 31 мамырында сағат 12:00-де рұқсат етілмеген митинг өткізуге шақырған жазбасын қайта жариялағаны үшін[74].

21 қазан, Астана қаласы, адам құқықтары бастамасы Queer.kz ЛГБТ белсендісі А. Агишевтің әскери тіркеу және әскерге шақыру бөлімінен босатылғанын хабарлады. Бұған дейін Агишевтің заңсыз ұсталып, әскери тіркеу және әскерге шақыру бөлімінің ғимаратында 24 сағаттан астам уақыт бойы ұсталғаны туралы хабарланған болатын. Олардың мәліметінше, оны ұстау кезінде оған қарсы физикалық күш қолданылған, отбасымен байланысу және заңгерлік көмек алу құқықтары бұзылған[75].

21 қазан, құқық қорғаушылар үндеу жариялады: «Біз Украинадағы Қазақстандық әскери атташенің көмекшісі, қазақстандық азамат А.Бәкібайдың тұтқындалуына байланысты Еуропалық Одақ пен ЕКПА институттарына үндеу тастаймыз. Біз сіздердің Ақорда режиміне өз офицерін құтқаруға көмектеспеулеріңіз керек деп санаймыз. Біз А.Бәкібай ісіндегі кез келген көмекті тікелей қазақстандық саяси тұтқындарды босатумен байланыстыру керек деп санаймыз»[76].

21 қазан, Астана қаласы, журналист А. Ниязовқа ұлтаралық араздықты қоздыру деген айып тағылды. Блогер Д. Құзайыров Ниязовқа қарсы тақия (бас киім) туралы әзілі үшін Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 174-бабы бойынша шағым түсірді. Шағымға YouTube-тегі «Прожарка» (Қуыру) шоуы себеп болды[77].

21 қазан, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 274-бабының 2-бөлігімен «көрінеу жалған ақпарат тарату» бойынша айыпталған белсенді А. Мәмешованың адвокаты Ғ. Нұрпейісов және оның жақтастары қылмыстық дәлелдердің болмауына байланысты қылмыстық қудалауды тоқтатуды талап етті. Құқық қорғаушылар қудалауда саяси астар барын байқады[78].

22 қазан, 2025 жылдың 25 қазанына жарияланған жалпыреспубликалық митингілер қарсаңында ұстаулар, тұтқындау және айыппұлдар туралы ақпарат. Ақпаратты «Ар.Рух.Хақ» адам құқықтары қоры ұсынған және интернеттегі ашық дереккөздерден алынған[79].

22 қазан, Семей қаласы, Е. Досанов, Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабы, 6-бөлімі, 10 күндік қамауға алу, қамауға алудың негіздері: 2025 жылдың 17 тамызындағы TikTok-тағы жарияланым, онда Е. Досанов М. Жыланбаевтың суреті бар футболкамен жүгіруге шыққан[80].

22 қазан, Павлодар облысы, Байет ауылы, Ж. Жамалиев, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабының 12-бөлігі бойынша 15 тәулікке қамауға алынды, 2025 жылғы 17 қазанда Facebook-те 2025 жылдың 25 қазанында митинг өткізуге шақырғаны үшін. Бұған дейін, 21 қазанда Ж. Жамалиев әкімдікке бейбіт митинг өткізу туралы ресми түрде хабарлама жіберген болатын. Жанат заңсыз тұтқындалуына және прокурордың әрекетсіздігіне наразылық білдіріп, аштық жариялады[81].

22 қазан, Алматы облысы, Қарасай ауданы, Лев Толстой атындағы мектептің мұғалімдері президент Қ. Тоқаевқа директордың әрекеттерінен қорғауды сұрап жүгінді. Мұғалімдердің айтуынша, директор Қ. Әбдімүтәліпов қызметкерлерге дөрекілік танытып, құрметсіздік танытады, ал білім беру бөлімі оның жұмысынан ешқандай бұзушылық көрмей отыр[82].

22 қазан, бұрынғы парламент мүшесі және Қазақстан парламентаризмін дамыту қорының президенті З.Батталова азаматтарды Парламенттік реформа жөніндегі қоғамдық жұмыс тобына қатысуға шақырып, батыл мәлімдеме жасады[83].

22 қазан, Астана қаласы, Е.Есхожин, саяси тұтқын М. Жыланбаевты қолдау мақсатында жүгіруге қатысқаны үшін ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабы бойынша 15 тәулікке қамауға алынды. Е. Есхожин заңсыз тұтқындалуына байланысты аштық жариялады[84].

23 қазан, Астана қаласы, Полиция департаменті министр А. Сапаровқа қарсы ауыл шаруашылығы саласындағы сарапшы К. Павловтың шағымы негізінде қылмыстық іс қозғаудан бас тартты. Сарапшы министрді Қазақстанның сүт өнімдерімен өзін-өзі 100% қамтамасыз ететіні туралы жалған ақпарат таратты деп айыптады. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері берілген статистикалық деректер мен министрлік қызметкерлерінің мойындауларына қарамастан, ешқандай қылмыстық айып таппады[85].

23 қазан, Атырау қаласы, З. Қабдолов атындағы №40 орта мектепте, мұғалім Әсет Әнуарбекұлы сабақ үстінде баланы сыныптасына қарай бұрылғаны үшін Айбат есімді ұрып жіберді. Баланың ата-анасы полицияға хабарласып, ҚР Қылмыстық кодексінің 140-бабы бойынша: «Кәмелетке толмаған баланы тәрбиелеу жөніндегі міндеттерді орындамау, оған қатыгездікпен қарау» бойынша шағым түсірді[86].

23 қазан, Алматы қаласы, баспасөз мәслихаты өтті: «Саяси тұтқындардың денсаулық жағдайы алаңдатарлық». Қоғам Д. Мұхаммедкәрім мен А. Тілеужанның ісі бойынша парламенттік тыңдаулар өткізуді талап етуде. Олардың денсаулық жағдайы күрт нашарлады, бірақ оларға тиісті медициналық көмек көрсетілмейді[87].

23 қазан, Астана қаласы, белсенділер бейбіт жиындар өткізуге рұқсат беруден жаппай бас тарту алуда. Қала әкімшілігі әртүрлі себептермен рұқсат беруден бас тартады, өтірік сылтаулар анықталды, алаңдар мен саябақтар бос тұр. Неліктен қала әкімшілігі митингілерге тыйым салып, Конституциялық Сот шешімін елемейді ?[88].

23 қазан, Алматы облысы, Талғар қаласы, адвокат А.Құсайынова Алмасбек Садырбаевпен уақытша ұстау изоляторында кездесті. Онда ол көптеген заң бұзушылықтарды анықтады: 7 шаршы метрлік камерада төрт адам отыр. Адвокаттың хабарлауынша, қамауда болған 15 күн ішінде Садырбаевты тек екі рет серуендеуге шығарған, және тек оның өтінішімен ғана [89].

24 қазан, Орал қаласы, Б.Шамбулов, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабының 7-бөлігі, 2025 жылдың 22 қазанында Facebook-те жарияланған «2025 жылдың 25 қазанында сағат 12:00-де Орал қаласында М. Мәметова алаңында республикалық митинг өткізу туралы» жазбасы үшін 10 тәулікке қамауға алынды[90].

24 қазан, Орал қаласы, М. Ескендірова, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабы, 7-бөлімі, 10 күндік қамауға алу, қамауға алу негіздері: 2025 жылдың 20 қыркүйегінде қала алаңында М. Ескендірова саяси тұтқындарды босатуды, зейнетақыларды, жәрдемақыларды көбейтуді және азық-түлік бағасын төмендетуді талап етіп сөз сойлеген[91].

25 қазан, Астана қаласы, А. Сәбитов, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабының 7-бөлігі бойынша 15 тәулікке қамау, 2025 жылдың 17 тамызында Кенесары хан ескерткішінің жанындағы Есіл өзенінің жағалауында «Марат Жыланбаевқа бостандық!» ұранымен өткен наразылық акциясына қатысқаны үшін. Ол бағаның өсуіне, ҚҚС-тың өсуіне және тұрмыс деңгейінің нашарлауына қарсы наразылық білдірді[92].

26 қазан, Астана қаласы, Қазақстан Республикасының Оқу — ағарту министрлігі еліміздің барлық аймақтарында психологиялық қолдау орталықтары жұмыс істейтінін хабарлады. 2025 жылдың алғашқы тоғыз айында олар 23 мыңнан астам адамға көмектесті. Олардың ішінде шамамен 14 мың бала мен 9 мыңнан астам ата-аналар жеке консультациялар мен психологиялық қолдау алды[93].

26 қазан, Алматы қаласы, Б.Төреғожина: Біздің ақпаратымыз бойынша, бүгін ел бойынша 70-тен астам адам ұсталды. Біз барлығын тауып, олардың аты-жөндерін, қалаларын және айыптауларын растаймыз деп үміттенеміз. Белсенділерден басқа, кездейсоқ адамдар, өтіп бара жатқандар және наразылық акцияларына қатысы жоқ адамдар ұсталды, олардың ашуы мен наразылығын түсінуге болады[94].

27 қазан, Ақтау қаласы, блогер А. Сәрсенбаев былай деп хабарлады: «Тергеуші маған қарсы айтылған мәлімдемеге байланысты судья Досетовты «қорғану құқығы бар куәгер» ретінде шақырды, ол мені ҚР Қылмыстық кодексінің 411-бабы бойынша жала жапты және көрінеу жалған ақпарат таратты деп айыптады»[95].

28 қазан, Астана қаласы, сот «СпецТрейдТМ» ЖШС -ң Sotreport.kz онлайн басылымына қарсы 2025 жылдың 27 қаңтарында шыққан «Жол инфрақұрылымы байыту құралы ретінде: Бір компанияның тарихы» басылымына қатысты берген іскерлік беделді қорғау туралы іс бойынша шешімін жариялады. Шешім: Сот басылымды жалған немесе іскерлік беделге нұқсан келтіретін деп табуға негіз таппады[96].

28 қазан, Алматы қаласы, Д. Кушеев, Р. Каримов, К. Айтмұқанов және А. Белянский, ҚР Қылмыстық кодексінің 194-бабы, судья Г.Шалабаеваның қатысуымен алдын ала сот отырысы жаңадан өтті. Айыптаулар бұрынғыдай қалды: аса ірі көлемде бопсалау. Судья алқабилер құрамын таңдауға тырысуда[97].

28 қазан, Астана қаласы, Мәдениет министрлігі мені және басқа да құқық қорғаушыларды соңғы сәтте Мәжіліс жұмыс тобының отырысына шақырды, онда «дәстүрлі емес жыныстық бағдар мен педофилияны насихаттауға» тыйым салатын мұрағат мәселелері туралы заңға түзетулер талқыланды. Біздің ешқайсымызда да түзетулердің мәтіні болған жоқ», — деп хабарлады Т. Чернобиль[98].

29 қазан, Астана қаласы, Қазақстан парламентін бір палаталы жүйеге айналдырғаннан кейін оның өкілеттіктері кеңейтіледі, бірақ президенттік басқару формасын сақтайды. Оның депутаттық құрамы пропорционалды сайлау жүйесімен анықталады, бірақ жергілікті деңгейде мажоритарлық жүйе де қолданылады, деп хабарлады Мемлекеттік кеңесші Е. Қарин[99].

29 қазан, Астана қаласы, Мәжіліс Қазақстанда ЛГБТ насихатына тыйым салу туралы заңды тағы да қарай бастады. «Кеше түзетулер қайта қаралып, қабылданды. Насихатқа тыйым салатын бұл ережелер мұндай бағыттағы адамдарға тыйым салмайды», — деді депутат И. Смирнова[100].

29 қазан, Қонаев қаласы, Алматы облысының Жамбыл ауданындағы «Ақ Бим» баспанасының директоры Наталья Сульжик бетперде киген белгісіз адамдардың үйсіз жануарлар баспанасына тағы шабуыл жасап, бір қызметкерді ұрып-соққаны туралы хабарлады. Полиция оқиғаны мұқият тергеп жатқанын және кейінірек түсініктеме беретінін мәлімдеді[101].

29 қазан, Абай ауданында әлеуметтік және медициналық көмекке мұқтаж жүкті әйелдерге арналған пансионат ашылды. Пансионатты тұрғызудың мақсаты — шалғай және жету қиын елді мекендердегі әйелдердің қауіпсіз жүктілігін және босануын қамтамасыз ету[102].

29 қазан, Астана қаласы, Мәжіліс депутаты Сергей Пономарев: «Дипфейктер Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігіне қауіп төндіруде», — деп мәлімдеді. «Жалған файлдардың сапасы артып келеді, онымен бірге қоғамдық пікірді манипуляциялау, мемлекеттік органдардың беделін түсіру және әлеуметтік-саяси жағдайды тұрақсыздандыру қаупі де артып келеді»[103].

29 қазан, Астана қаласы, Қазақстан бір палаталы парламентке көшуге дайындалып жатыр. Мемлекеттік кеңесші Е. Карин бұл туралы журналистермен кездесуде мәлімдеді. Дегенмен, кездесу камералы форматта өтті. Тек қажет деп танылғандар ғана шақырылды. Мемлекеттік кеңесшіге сұрақтарды Qazaqstan, Tizgin.kz, Abay Life, «Власть» және Jibek Joly қойды[104].

29 қазан, Павлодар облысы, Ж. Жамалиев, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабының 12-бөлігі бойынша 15 тәулікке қамауға алынған, Жанат өзін тұтқындаудың заңсыздығына шағым түсірмек болғандықтан, оған прокурор келуі керек еді. Алайда, прокурор келмеді, белсенді мұны оның құқықтарын елемеу және қадағалау органдарының жауабын әдейі кешіктіру деп санайды[105].

30 қазан, Орал қаласы, Б. Өтебаев, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 488-бабының 7-бөлігі бойынша 137 620 теңге айыппұл салынды. Полиция 62 жастағы белсендіні күштеп ұстады, ол 29 қазанда сағат 11:00-ден бастап қала әкімшілігі ғимаратының алдында жеке наразылық акциясын жариялап, «Аштық жариялаймыз. Біз бейбіт жиын құқығын талап етеміз» деген жазуы бар баннермен тұрды[106].

30 қазан, Алматы қаласы: «Кеше, ЕО-ның жоғары басшыларына арналған «САЯСИ ТҰТҚЫНДАРДЫ ТЫҢШЫҒА АЙЫРБАСТАУ» атты үндеуіміз жарияланғаннан кейін, мен әлеуметтік желілерде белсенді түрде таратылып жатқан жалған ақпарат құралдарынан кезекті дезинформация легін ала бастадым. Мұны барлау қызметтері ұйымдастырды деп ойлаймын», — деді Б.Төреғожина[107].

30 қазан, Степногорск қаласы, №4 мекеме, адвокат Д. Малюга былай деп хабарлады: «М. Жыланбаев әділетсіздікке және құқықтарының бұзылуына наразылық ретінде аштық жариялауды жалғастыруда. Оның денсаулығы алаңдатарлық, Қоғамдық бақылау комиссиясы оған барған жоқ, Б. Төреғожинаға сенімхат берілген жоқ және әлі күнге дейін бейне қоңыраулар жоқ. Маратпен кездесуге бара жатқанымда кассациялық шағымым мен Жоғарғы Соттың шешімі тәркіленді. Стандартты тұжырымдама — цензура»[108].

30 қазан, Астана қаласы, Бас прокуратура «NeMolchiKZ» қорының негізін қалаушы Д. Смайлованы Қазақстанға экстрадициялауды сұрап отыр, деп хабарлады Бас прокурордың орынбасары Г. Қойгелдиев. «Біз оны экстрадициялауды сұрап отырмыз. Оған қарсы қылмыстық істер қозғалды, соның ішінде жеке мүддесі үшін жасалған қылмыстар да бар», — деді Қойгелдиев[109].

30 қазан, Алматы қаласы, өткен «Қазақстандағы үкіметтік емес ұйымдардағы жеке деректердің қауіпсіздігін жақсарту» атты дөңгелек үстелде «Еркіндік қанаты» қоры қазақстандық үкіметтік емес ұйымдардағы жеке деректерді қорғау бойынша зерттеуін ұсынды. Сарапшылар заң көбінесе қысым құралына айналады деп ескертеді. Қазақстанда шенеуніктер тәуелсіз үкіметтік емес ұйымдардың заңдылығына күмән келтіру үшін деректерді қорғауды жиі сылтау ретінде пайдаланады[110].

30 қазан, Абай облысы, түрме колониясында заманауи бейнетаксофондар орнатылды. Сотталған әйелдер жақындарымен бейнебайланыс арқылы байланыса алады, бұл қарым-қатынасты жанды және эмоционалды етеді. Әрбір сотталғанға жеке сәйкестендіру ID-коды беріледі, ал қоңыраулар тек олардың жеке ісіне алдын ала енгізілген нөмірлерге ғана рұқсат етіледі[111].

30 қазан, Атырау қаласы, тергеу соты блогер К. Идрисоваға қатысты бұлтартпау шарасын өзгертіп, оны ҚР Қылмыстық кодексінің 194-бабы бойынша қамаудан үйқамаққа босатты. Шешім оның жүктілігі және денсаулығына байланысты қабылданды. Енді ол үйде, тергеу аяқталғанға дейін тергеу органдарының бақылауында болады[112].

31 қазан, Қарағанды облысы, Волковское ауылының тұрғындары Президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа бейнеүндеу жазды. Олар балалар күн сайын пайдаланатын тозығы жеткен жолға назар аударды. Күн сайын мектеп автобусы шақырымға созылған шұңқырлар мен кедір-бұдыр жолдармен жүріп, оқушыларды мектеп орналасқан көрші ауылға жеткізеді. Тұрғындар әкімдікке және басқа да органдарға бірнеше рет жүгінгенін, бірақ жол жөндеу жұмыстары әлі басталмағанын айтады[113].

31 қазан, Алматы қаласы, «Біз үш айдан бері болашақ құқық қорғаушыларға арналған вебинарлар өткізіп келеміз және бұл құқық, адам құқықтары және азаматтық белсенділік әлеміне қатысушыларымызбен бірге енуге шыдамдылық пен күш-жігерді қажет ететін орасан зор іс және шынайы саяхат болды. Жобаны Ұлыбритания үкіметінің Халықаралық даму қоры (IDF) қолдайды және адам құқықтарын түсініп, өз аймақтарында қорғағысы келетін әрбір адамға көмек береді», — деді Б. Төреғожина[114].

31 қазан, Алматы қаласы, MediaNet халықаралық журналистика орталығының ұйымдастыруымен «InternetCA» халықаралық форумы өтті. Форумның тақырыбы «Еркін қоғамдар үшін тегін интернет: идеялар мен шешімдер» болғанымен, аймақ контексінде еркін қоғамдар туралы айтуға келмейді. Екі панельдік талқылау Орталық Азиядағы сөз бостандығының болмауына және керісінше, агрессивті ресейлік үгіт-насихаттың болуына бағытталды[115].

[1] https://www.facebook.com/reel/1684320802265284

[2] https://www.facebook.com/reel/1097144375925340

[3]https://www.facebook.com/toregozhina/posts/pfbid02qphFVopNaV4toWjPJv5m4cLsKk7APU73wGgLWKhgegULirWTjCS5cgqrTXFW37Gel

[4] https://bureau.kz/novosti/resheniya-bez-posledstvij/

[5] https://kz.kursiv.media/2025-10-01/dnrm-rassledovaniye-nachali-v-selskom-dome-kultury-posle-zhalob-sotrudnikov/?utm_source=kursiv&utm_campaign=read_more

[6] https://surl.li/zsvzyc

[7] https://www.instagram.com/p/DQZBMCODD7u/?img_index=1&igsh=MWsyaWQzZW1mYWw1dQ%3D%3D

[8]https://www.facebook.com/groups/2613737598955074/?multi_permalinks=4049169398745213&hoisted_section_header_type=recently_seen

[9] https://www.the-village-kz.com/village/city/news-city/41945-kazahstan-prodolzhit-dobivatsya-ekstraditsii-pravozaschitnitsy-diny-tansari

[10] https://www.facebook.com/groups/ActivistsNotExtremists/posts/4330320317287218/

[11] https://www.facebook.com/groups/ActivistsNotExtremists/posts/4328807160771867/

[12] https://semeyainasy.media/2025/10/03/v-oblasti-abaj-za-dva-mesyacza-vyyavleno-pochti-10-tysyach-pravonarushenij-v-hode-opm-uchastok/