2 қыркүйек, Алматы қаласы, журналист Мирболат Мырзатайұлы ҚР Қылмыстық кодексінің 174-бабы бойынша әлеуметтік, ұлттық немесе діни араздықты қоздырды деген айыппен қамауға алынды. Тергеу соты оны екі айға уақытша қамауға алу туралы үкім шығарды[1].
2 қыркүйек, Петропавл қаласы, «Палестинаға қолдау көрсету» жазбасы үшін ҚР ҚК 174-бабы бойынша алты жылға бас бостандығынан айырылған жаттықтырушы А.Қонқаевтың жұбайы мен қорғаушысы Г.Бейсембаева айыптауды заңсыз деп мәлімдеп, президент Қ.К.Тоқаевқа және жұртшылыққа жүгінді[2].
2 қыркүйек, Астана қаласы, өткен брифингте Қорғаныс министрлігінің өкілдері әскери қызметтен жалтаруға әрекеттенгендерге қандай жаза қолданылатынын айтып жеткізді. Әкімшілік және қылмыстық жазалар да қарастырылған[3].
2 қыркүйек, Ақмола облысы, Гранитный кенті, №7 мекеме, А.Сыздықов (ҚР ҚК 297-бабы, 5 жыл бас бостандығынан айырылған). Айдар құқық қорғаушыға телефон соққан. Маңызды жаңалықтарды хабарламақшы болды, бірақ онымен байланыс үзіліп қалды,- деп хабарлады құқық қорғаушы С.Измайлов[4].
2 қыркүйек, Қарағанды облысы, Қушоқы ауылы. Онда өрт шығып, сегіз пәтер жанып кетті. Аудан әкімі «болған оқиғаға жауапты емеспін» деп жауапкершіліктен бас тартты. Ауыл тұрғындары әрекетсіздігі үшін әкімнен орнын босатуды талап етіп, тікелей Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтан көмек сұрауда[5].
2 қыркүйек, Жетісу облысы, Талдықорғанның бұрынғы әкімдері өздерінің қызметіне қатысты БАҚ басылымдарына жауап беруге тырысты, бірақ екі жыл бұрын қала әкімі болып тағайындалған Ернат Бәзіл Pravo.kz тілшілерін ашық түрде әлі де елемейді және ешқандай түсініктеме бермейді[6].
2 қыркүйек, Астана қаласы, Т.Дәнебаев, құқық қорғаушылармен «саяси тұтқын» деп танылған, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 174-бабы бойынша 3 жылға бас бостандығынан айырылған, сот тағайындаған жазасын толық өтеуіне байланысты босатандыққа шықты[7].
2 қыркүйек, Ақмола облысы, Степногорск қаласы, №4 мекеме, адвокат М.Досқараев М.Жыланбаевқа (ҚР ҚК 405-бабының 2-бөлігі, 258-бабының 2-бөлігі, 7жылға бас бостандығынан айырылған) барды. Адвокат Мараттың көп күндік аштық жариялауын аяқтағаннан кейін денсаулығындағы проблемалар, оның ішінде асқазаны, белінің ауыруы және аяғының ісінуі барын хабарлады. Сондай-ақ, ол жердегі дүкеннің тұрақты жұмыс істемейтінін, тұтқындар кешкі ас кезінде асханада жүрген тышқанды байқағанын, гигиеналық нормалардың бұзылуын хабарлады [8].
2 қыркүйек, Астана қаласы, Мәжіліс депутаты Б.Базарбек «Айту» мессенджерін орнатпайтынын, өйткені үкіметтің парламент депутаттарын мәжбүрлеуге құқығы жоқ екенін мәлімдеді. «Бұл қолданбаны пайдалануға ешкім ешкімді мәжбүрлей алмайды. Біз, депутаттар, халықпен сайланғанбыз, халық пен Мәжіліс төрағасынан басқа ешкім бізді ештеңеге мәжбүрлей алмайды», — деп мәлімдеді Б.Базарбек[9].
3 қыркүйек, Астана қаласы, журналист А.Коскина Ішкі істер министрі Евгений Сәденовтен Қазақстан мемлекеттік органдармен интеграцияланған деректер базасы бар шекаралық бақылау жүйесін құру Ресейдің мұндай жүйені іске қосуына жауап ретінде жоспарланып отыр ма деген сұрақ қойды. Журналист өзінің сұрағын ашып жеткізгенше, Ішкі істер министрі оның сөзін бөліп тастады. «Айқайламаңдар. Мен сізге жауап бермеймін»,- деген министр Евгений Сәденов, баспасөз мәслихатының ортасында, ол аяқталмастан шығып кетті[10].
3 қыркүйек, Астана қаласы, «eGov Mobile» арқылы ePetition петицияға қол қою мүмкіндігі қазақстандықтар үшін тағы бір жылға қолжетімді болмайтыны хабарланды. «Мобильді петицияға қол қою мүмкіндігі бюджет қаражаты бөлінуге қарасты жүргізіледі. Биыл бұл функционалды енгізуге бюджеттен қаражат бөлу қарастырылмаған», — деп хабарлады «Ұлттық ақпараттық технологиялар»АҚ [11].
3 қыркүйек, Алматы қаласы, баспасөз мәслихаты алдында, белсенді Айжан Мәмешованы күш көрсетумен полиция бөліміне алып кетті, ол №12 мектеп басшылығы мен мемлекеттік органдардың өрескел заң бұзушылықтарын баспасөз маслихатында жарияламақ болған [12].
3 қыркүйек, Алматы қаласы, өткен «Алматы қаласының мемлекеттік мектептеріндегі сыбайлас жемқорлық, Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңның нақты күші және сот жүйесінің мұндағы рөлі туралы» атты баспасөз мәслихатында құқық қорғаушы Е.Қалиев «жүйелі түрдегі алымдар мен жарналар қазына мен салық органдарын айналып өтіп мектептерде барлық мемлекеттік органдарды маңына біріктіреді» деп хабарлады[13].
3 қыркүйек, Қарағанды қаласы, журналист М.Нұрғалімов ашық сот отырысын видеоға түсіріп тұрды. Сот отырысын видеоға түсіруге сот хатшысы қарсылық танытып, журналиске қатысты әкімшілік хаттама толтырылып, оған 78 мың теңге айыппұл салынды[14].
3 қыркүйек, Астана қаласы, депутат Б.Базарбек өзіне қарсы «Салауатты Астана» ЖШС-нің ар-намысты, абырой мен беделді қорғау туралы арызы негізсіз деп танылғанын хабарлады[15].
3 қыркүйек, Атырау қаласы, Полиция департаменті тұрмыстық зорлық-зомбылықпен күрес туралы есеп берді, 2025 жылдың басынан бері ҚР ӘҚБтК-нің 73-бабы бойынша 3232 әкімшілік құқық бұзушылық тіркелгенін хабарлады. Тұрмыстық зорлық-зомбылық көбінесе әйелдер мен балаларға бағытталған. Ол төрт түрде көрініс береді: психологиялық, физикалық, экономикалық және жыныстық[16].
3 қыркүйек, Қостанай қаласы, соты белсенді С.Зинченкоға 2023 жылдың 31 тамызынан 2023 жылдың 3 қарашасына дейін заңсыз психиатриялық стационарға жатқызылуына байланысты моральдық шығынды өтеуден бас тартты, мемлекеттік органдардың кінәсі табылмағанына түсініктеме берді[17].
3 қыркүйек, Талдықорған қаласы, «Қызыл тас» саяжай үйінің тұрғындары ауыз судың лас, иісі шығып, ішуге жарамсыздығы туралы шағымдарымен Талдықорған қалалық қоғамдық кеңесіне жүгінді[18].
3 қыркүйек, Алматы қаласы, белсенді Бағдат Бақтыбаев, ҚР ӘҚБтК-нің 434-бабының 1-бөлігі тәртіп ережелерін бұзғаны үшін 15 тәулікке қамауға алынды[19].
4 қыркүйек, Алматы қаласы, белсенді А.Ілияшев Ішкі істер министрлігі мен Қылмыстық атқару жүйесі комитетіне «Саяси қуғын-сүргін тоқтатылсын» деген өтініш білдірді. Бүгінде лагерьлерде ондаған саяси тұтқындар отыр, олардың ішінде кем дегенде төртеуі менің достарым мен жолдастарым бар: А.Тілеужанова, Д.Намазбаев, Д.Мұхаммедкәрім, Н.Әлтаев[20].
4 қыркүйек, Ақмола облысы, Гранитный кенті, адвокат Д.Малюга А.Сыздықовпен (ҚР ҚК-нің 297-бабы , 5 жылға бас бостандығынан айырылған) кездесіп, іс материалдарымен танысқаннан кейін Айдардың құқықтары өрескел бұзылып жатқанын хабарлады: құжаттарды жасыру, арыздарды боямалау[21].
5 қыркүйек, Алматы облысы, тәртіп сақшылары 2022 жылғы қаңтар оқиғасы кезінде ұрланған қаруды сақтағаны үшін бес тұрғынды ұстады. Алты бірлік қару-жарақ, сондай-ақ полиция киімдері, қызметтік кеудешелер мен дулығалар заңсыз айналымда болған[22].
5 қыркүйек, Астана қаласы, әкімшілік журналист Д.Окремоваға «жиналыс тақырыптары -бұл сезімтал құпиялы ақпарат» деп жеке деректердің қорғалуын алға тартумен митингтердің тақырыптары мен ұйымдастырушылары туралы ақпаратты беруден бас тартты[23].
5 қыркүйек, Алматы қаласы, ресейлік белсенді Юлия Емельянова әуежайында ұсталды, ол Қазақстан арқылы ұшып бара жатқан кезінде паспорттық бақылауда ұсталды. Ресей Қылмыстық кодексінің 158-бабы бойынша «ұрлық жасағаны үшін» Ресей тарапынан ол іздеуде тұрған. Құқық қорғаушылар бұл іс қолдан жасалған деп есептейді, себебі ол бұған дейін Санкт-Петербургтегі А.Навальныйдың штабында еріктілер қатарында қызмет жасаған[24].
5 қыркүйек, Алматы қаласы, Айжан Мәмешова, ҚР ҚК 274-бабы 2-бөлігі, белсенді үйқамаққа алынды; тергеу соты «көрінеу жалған ақпарат тарату» бойынша қылмыстық іс бойынша оны күдікті мәртебесіне ауыстырды[25].
5 қыркүйек, Қонаев қаласы, А.Садырбай, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 189-бабы, тергеу соты қамауда ұстау мерзімін 2025 жылдың 5 қарашасына дейін екі айға ұзартты. Тергеушілердің мәліметінше, ол 2021 жылдан 2024 жыл кезеңінде мемлекеттен заңсыз түрде жалпы сомасы 1,2 миллиард теңге субсидия алған [26].
5 қыркүйек, Астана қаласы, әкімдік жануарлар құқығын қорғаушыларға «Жануарларға жауапкершілікпен қарау туралы» заңға, үйсіз жануарларға эвтаназияны қалпына келтіруді ұсынатын түзетулерге қарсы митинг өткізуге рұқсат бермеді. Хабарландыру мерзімінің бұзылуына байланысты наразылық шарасынан бас тартылғанын, Inucobo жануарларын қорғау қауымдастығы хабарлады[27].
5 қыркүйек, Ақтау қаласы, Әділет Сағандықұлы, ҚР ӘҚБтК-нің 667-бабының 2-бөлігі, «Саяси тұтқындарға бостандық» деп жазылған плакатпен рұқсат етілмеген пикетке қатысқаны үшін 15 тәулікке қамауға алынды. 10 қыркүйекте жазаға тағы 5 тәулікке қамау, ҚР ӘҚБтК-нің 653-бабының 1-бөлігі бойынша, сотқа құрмет білдірмегені үшін қосылды[28].
5 қыркүйек, Алматы қаласы, құқық қорғау қауымдастығы А.Мәмешованы аяусыз ұстауға қатысты қадағалау органдарынан жауап талап етті. Желіде оны ұстаудың видеосы тарап кетіп, резонанс тудырған болатын. Ол Алматыдағы жетім балаларға қатысты сыбайлас жемқорлық және қорлау мәселелерін көтеріп жүр, оған ҚР Қылмыстық кодексінің 274-бабы бойынша айып тағылды[29].
8 қыркүйек, Ақылбек Мұратбай, қарақалпақ белсендісі Орталық Азия елдерінің азаматтары Қазақстандағы тергеу изоляторлары мен түрмелерде қандай қиындықтарға тап болғанын айтты. Бұл елдердің консулдықтары мен елшіліктері қамаудағы азаматтарына бармайды және олардың құқықтарының бұзылғаны туралы хаттарына жауап бермейді[30].
8 қыркүйек, Тараз қаласы, №2 сотында белсенді және блогер А.Жүндібаевқа қатысты ҚР Қылмыстық кодексінің 194-бабы 2-бөлігі бойынша бопсалау бойынша сот процесі басталды. Тергеу нұсқасы бойынша сотталушылар Ж.Үшкемпіров атындағы «Тараз-Арена» мемлекеттік кәсіпорны директоры- азамат Б-дан 2,5 млн.теңге көлеміндегі ақша талап еткен [31].
8 қыркүйек, Қостанай қаласы, Қостанай облыстық адвокаттар алқасының төралқасы оның мүшесі, заңгер және «Республика» партиясының Рудный мәслихатының депутаты И.Шишовтың Қарабалықтан келген блогер М.Сәрсенбаевпен, жағымсыз контентті ақшаға алып тастау үшін келіссөздер жүргізіп және блогерге бір пакет ақшаны дарбаза арқылы лақтырғанынан еш кінә таппаған[32].
8 қыркүйек, Алматы қаласы, белсенді Р.Амангелді, ҚР ӘҚБтК-нің 669-бабының 1-бөлігі, 5 тәулікке қамауға алынды. Сот шешімін орындамау мән-жайларын сот анықтады; ол қаулымен таныстырылды және оған шағымданбады. Ол атқарушылық іс жүргізу бойынша борышкер болып табылады, онымен келіспейді және орындамайды[33].
9-10 қыркүйек, Астана қаласы, Нидерланд Корольдігі Елшілігінің, БҰҰ-ның құқық қорғаушылардың жағдайы жөніндегі арнайы баяндамашысы командасының және Сигрид Раузинг қорының қолдауымен «Адам құқықтарын қорғаушылар мен азаматтық қоғам белсенділерінің қауіпсіздігі мен қорғалуы» 13-ші платформасы өтті. Қазақстандағы құқық қорғаушылар мен белсенділердің қауіпсіздік индексін салыстыру барысы жалпы қауіпсіздік деңгейінің төмендегенін көрсетті[34].
9 қыркүйек, Алматы қаласы, Ақтау қаласының прокуроры Е.Әбдіров әуежайында «мас күйінде тәртіп бұзғаны үшін» ұсталды және ҚР ӘҚБтК-нің 440-бабының 1-бөлігі, 434-бабының 1-бөлігі бойынша әкімшілік хаттамалар толтырылды. Маңғыстау облыстық прокуратурасы қызметтік тексеріс жүріп жатқанын хабарлады[35].
9 қыркүйек, Көкшетау қаласы, сотқа ҚР ІІМ ҚАЖ «№ 65 мекемесі» РММ-і тарапынан Т.Дәнебаевқа қатысты әкімшілік қадағалауды белгілеу туралы ұсыныс түсті, ҚР ҚК-нің 174-бабы бойынша 3 жылға бас бостандығынан айыру мерзімінің өтуіне байланысты босатылған, сот оны қабылдады[36].
9 қыркүйек, Маңғыстау облысы, Жаңаөзен қаласы, Мемлекеттік кірістер департаменті қызметкерінің құмар ойын ойнағаны анықталды. Мемлекеттік қызметші мемлекеттік қызмет заңнамасын және сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді бұзғаны үшін қызметінен босатылды[37].
9 қыркүйек, Ресей Федерациясының кіру және шығу тәртібі туралы федералдық заңына сәйкес, шетелдік азаматтың Ресейге кіруіне үш жылға дейін тыйым салынуы мүмкін. Бұл ереже, әсіресе, Ресейге жиі баратын және жұмыс істейтін қазақстандықтар үшін маңызды. Бұл тыйым салуға негізі болып қайталанған әкімшілік жазалар, оның ішінде жол қозғалысы ережелерін бұзу фактілері бар. Көші-қон органдарына кіруді шектеу үшін үш жыл ішіндегі осындай екі жағдай жеткілікті[38].
9 қыркүйек, Астана қаласы, Бас прокуратура Google деректерінің ағып кетуіне қатысты ескерту жасады: «Жаһандық интернет кеңістігін бақылау барысында Google деректер базасын бұзу және Gmail пайдаланушы деректерінің сыртқа шығуына байланысты киберқауіп анықталды»[39].
9 қыркүйек, Қостанай қаласы, 9 қабатты тұрғын үйдің тұрғындары құрылыс салушысы «Ирина и К» ЖШС-і және Есергепов пен Ержановқа тиесілі көршілес жеке құрылыс ғимаратының иелері арасындағы даудың кепіліне айналды. Жоспарлы жоба құжатында ғимарат бұзуға жататын болып көрсетілген — онда саябақ жоспарланған болатын[40].
10 қыркүйек, Степногорск қаласы, №4 түзеу мекемесі, М.Жыланбаев, ҚР ҚК 258, 405-баптары бойынша 7 жылға бас бостандығынан айырылған. Адвокат Д.Малюга денсаулығының нашарлығын, дүкен жұмысындағы, Skype-қа кіру мүмкіндігіндегі және шағымдарды беруге арналған терминалдардың жұмысындағы проблемаларды хабарлады. Марат сонымен қатар кассациялық шағымды өз қолымен жазып, Жоғарғы сотқа жолдауға уәде берді [41].
10 қыркүйек, Брюссель қаласы(Бельгия), Еуропалық Одақ Ресейге белгілі бір тауарларды жеткізуге байланысты Қазақстанға қарсы санкциялар енгізу идеясын алғаш рет қарастырып жатыр. Бұл, Ресейге көп мөлшерде жіберу жалғасып жатқан қару-жарақ жасау үшін пайдаланылатын белгілі бір жабдықтар жинағын Қазақстанның импортқа шығаруына тыйым салынуы мүмкін дегенді білдіреді[42].
10 қыркүйек, Шымкент қаласы, Судья әдебі жөніндегі комиссия журналистерге тіл көрсеткен судья Әбинұр Қарабаевқа қатысты: «Судья Ә.Қарабаевқа қатысты тергеу материалдарын мәні бойынша ҚР Жоғарғы Сот Кеңесі жанындағы сот алқасына қарау үшін жіберу туралы шешім қабылданды» деген шешім шығарды [43].
10 қыркүйек, Алматы қаласы, қалалық сот апеляциялық шағымды қанағаттандырусыз қалдырып, бірінші сатыдағы соттың адвокат Д.Жұбатоваға ӘҚБтК-нің 73-3 бабы бойынша (жала жабу) 495 432 теңге айыппұл салу туралы 2025 жылғы 14 тамыздағы қаулысын өзгеріссіз қалдырды[44].
9 қыркүйек, Арқалық қаласы, Қайырбеков көшесі, 58-үйдегі проблемалы ғимараттың тұрғындары Қазақстан президенті Қ.Тоқаевқа жөндеу жұмыстарына көмек сұрап жүгінді. Тұрғындар бұған дейін Арқалық қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасына және облыс әкімі Қ.Ақсақаловқа хат жазған, бірақ нәтиже болмаған[45].
10 қыркүйек, Тараз қаласы, әлеуметтік желіде Тараздағы мектеп-интернаттан видео тарап кетті. Кадрда бірнеше ұлдың қызды дәретхана кабинкасына сүйреп апарып, есікті ішінен құлыптап жатқанын көруге болады. Басқа балалар бөлмеге қарап тұрғанда, қыздың шалбарын киюге әрекеттеніп жатқаны, ал ұл балалар жанында жиналып тұрғаны камераға түсіп қалған[46].
11 қыркүйек, Атырау қаласы, Атыраудағы ЖШС кеңсесінде Ұлттық қауіпсіздік комитеті (ҰҚК) тінту жүргізді, бірақ ұсынған құжаттарына қарамастан адвокатты қорғаушысымен кездесуге жібермеген. Тергеу бөлімінің бастығы Н.Бисенғалиев пен тергеуші Д.Кашым кіруге рұқсат бермегенін және «кеңсеге кірмек болған жағдайда қару қолданылатынын ашық айтқанын», адвокат Тілек Хамитов хабарлады[47].
10 қыркүйек, Алматы қаласы, аутизммен ауыратын балаларға қатысты дұшпандық сөздер айту туралы қылмыстық іс блогер Райхан Жұмамұратоваға қозғалды, ол аутизммен ауыратын балаларға қатысты дұшпандық сөздер айтуға жол берген болатын [48].
10 қыркүйек Алматы қаласы, Д.Көшеев, Р.Кәрімов, Қ.Айтмұқанов, А.Белянский, ҚР Қылмыстық кодексінің 194-бабының 4-бөлігі, блогерлердің атышулы ісі бойынша сот процесі басталды. Олар 2025 жылдың қаңтарында сотталған кәсіпкер Бақтияр Блаевтан ірі көлемде ақша бопсалады деп айыпталуда. Барлығы кінәні мойындамайды[49].
11 қыркүйек, Көкшетау қаласы, Денсаулық сақтау басқармасы хабарлады: «М.Жыланбаев, ҚР ҚК 258 және 405-бабтары, 7 жылға бас бостандығынан айырылған, «Степногорск қалалық ауруханасы» тізіміне бекітілген және күнделікті медициналық бақылауда тұр. Зертханалық және аспаптық тексерулер 2020 жылғы 12 тамызда жүргізілді» [50].
11 қыркүйек, интернетті басқару жүйесіне мамандандырылған қытайлық Geedge Networks компаниясының он мыңдаған құжаттары халықаралық деңгейде жарияланды. InterSecLab зерттеуіне сәйкес, «Қытайдың Ұлы файрволына» ұқсас технологияны жеткізуге келісім-шартқа отырған Қазақстан, компанияның алғашқы клиенттерінің бірі болды[51].
12 қыркүйек, Ақмола облысы, Зеренді ауылы, Н.Жүсіпова, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы, 15 тәулікке қамауға алынған, 2025 жылғы 20 ақпанда Зеренді ауылындағы алаңда «Тоқаев кет» деген жазуы бар плакат ұстап, наразылық акциясына қатысу, оған негіз болған. Н.Жүсіпованың айтуынша, 2025 жылдың 20 ақпанындағы наразылығы үшін ол жазаны өтеген[52].
12 қыркүйек, Алматы қаласы, Алматы қаласының прокуроры Ақтау мамандандырылған сотының Ақтау қаласының прокуроры Е.Әбдіровке қатысты, ҚР ӘҚБтК-нің 440-бабының 1-бөлігі және 434-бабының 1-бөлігі «Мас күйде қоғамдық тәртіпті бұзу» бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы қаулысына шағым түсірді. Сот шешімінің заңдылығын және шағымның дәлелдерін Маңғыстау облыстық соты қарайтын болады», — деп хабарлады прокуратураның баспасөз қызметі[53].
12 қыркүйек, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметі жанынан «Жалған ақпаратқа қарсы күрес орталығы» құрылды. «Бұл әкімшілік-құқықтық шаралар арқылы балама пікірлердің таралуын басу әрекеті. Ал бұл авторитаризмнің тағы бір белгісі. Қайталап айтамын, ашықтық бар жерде жалғандық болмайды», — деп мәлімдеді Е.Жовтис[54].
12 қыркүйек, Алматы облысы, Жамбыл ауданындағы «ДОС», «Белый Бим» және «Домик в деревне» ит қораларының иелері әкімдік пен тұрғындар тарапынан қысым көрсетіліп жатқанын хабарлады. Тұрғындардың арыз-шағымдары бойынша аудандық ветеринария қызметі тексеріс жүргізіп, заңбұзушылықтар тіркелді. Баспана иелері бұл шешімдермен келіспейді, олар заң аясында және өз қаражаттарымен жұмыс істейтіндерін айтады[55].
12 қыркүйек, Черногория, Жоғарғы соты Қазақстанның NeMolchi.kz қорының жетекшісі Д.Смаилованы экстрадициялау туралы өтінішін түпкілікті қанағаттандырмады. Қыркүйектің 4-і күні Жоғарғы сот Қазақстан Бас прокуратурасының экстрадициялау туралы өтінішін қанағаттандырудан бас тарту туралы шешім шығарды. Апелляциялық сатыдағы сотпен қаралғаннан кейін 2025 жылдың 12 қыркүйегінде шешім заңды күшіне енді[56].
12 қыркүйек, Түркістан облысы, әкімшілік соты Абзал Тоғаевтың арызын қанағаттандырып, «Төтенше жағдайлар департаменті» мемлекеттік мекемесінің офицерді жұмыстан босату туралы бұйрығының күшін жойып, оны қызметіне қалпына келтіру туралы қаулы шығарды. Мәжбүрлі түрде жұмысқа келмеген уақыты үшін 1 046 091 теңге және моральдық шығынды өтеу үшін 100 000 теңге өндірілді[57].
12 қыркүйек, Семей қаласы, азаматтық істер жөніндегі соты Әділет министрлігінің адвокат Т-ның лицензиясынан айыру туралы талап арызын қарады. Әділет министрлігі өз талаптарын адвокат Т.-ның қылмыстық іс бойынша күдіктіні қорғағанын негізге алды, онда полиция қызметкерлері қатарында оның ұлының қатысы болған. Заңды және кәсіби этиканы өрескел немесе бірнеше рет бұзған жағдайда ғана, лицензияны қайтарып алуға рұқсат етілетінін сот атап айтты[58].
13 қыркүйек, президентті қазақстандық әйелдер қоғамда ашық жанжал тудыратын әйелдер туралы айтқаны үшін сынға алды. Әйелдер өз наразылықтарын ашық айтып, мемлекет басшысын әйелдерге жеккөрушілік деп айыптады. Президенттің бұл мәлімдемесі қазақстандық әйелдердің наразылығын тудырды[59].
13 қыркүйек, Ақмейір Көшеева, көп балалы ана және ҚР ҚК 194-бабының 4-бөлігі бойынша қамауға алынған блогер Д.Көшеевтың әйелі, Қазақстан президенті Қ.Тоқаевқа жүгінді: «Менің күйеуім тоғыз ай бойы темір тордың ар жағында отыр. Ол қылмыс жасағаны үшін емес, шындықты айтқаны үшін қамалды. Ол үнемі шындықты айтып, халықты қорғады, күрделенген мәселелерді көтеріп, Қазақстанды дәріптеді» [60].
15 қыркүйек, Алматы қаласы, президент Қ.Тоқаевтан Алматы таулы аймақтарын дамыту жобаларын тоқтатуды және табиғи аймақтарда қоршаған ортаға зиян келтірмей туризмді дамыту мәселесін талқылауға кешенді түрде қарауды сұрады. Хатта тау кластерінің құрылысы табиғи аумақтарға зиянын тигізіп, Алматының экологиясына әсер ететініне алаңдаушылық білдірілген[61].
15 қыркүйек, Павлодар қаласы, Песчаное (Құмды)ауылы, балаларды қолдау орталығының балалары көмек сұрап, орталық әкімшілігі мен мұғалімдердің қорлауы мен балағат сөздеріне шағымданған. Қызметкерге сөгіс жарияланды. Тереңкөл аудандық полиция бөлімі бұрынғы мұғалімге қатысты ҚР Қылмыстық кодексінің 140-бабының 2-бөлігі бойынша іс қозғады[62].
15 қыркүйек, Шығыс Қазақстан облысы, Бобровка ауылы, №22 мекеме, О.Айдарханов, А.Шойбеков, Н.Хамитов және С.Тұрпанбаев, ҚР ҚК 146-бабы (азаптау) бойынша 2022 жылдың қаңтарындағы азаптаулар үшін үш жылға бас бостандығынан айырылғандар. Бұрынғы полицейлер жазаларының өтелмеген бөлігін мерзімінен бұрын босатуға мүмкіндік беретін неғұрлым жеңіл жазаға ауыстыру туралы өтініштер жазған. Сот алқасы жәбірленушілердің мекен-жайы болмағандықтан үкімді қараусыз қайтару туралы шешім шығарды[63].
15 қыркүйек, Ақтау қаласы, Маңғыстау облыстық сотының алқасы прокурор Е.Әбдіровке қатысты Алматы әуежайында бұзақылық жасағаны үшін ҚР ӘҚБтК-нің 434-бабының 1-бөлігімен бірінші сатыдағы соттың 2025 жылғы 12 қыркүйектегі ақтау үкімінің күшін жойды және 78640 теңге айыппұл салды [64].
16 қыркүйек, Алматы қаласы, журналист Мирболат Мырзатайұлының қамауға алынғанына қатысты баспасөз мәслихаты өтті, ҚР Қылмыстық кодексінің 174-бабы бойынша, ол 2 қыркүйекте қамауға алынды. Спикерлер істің шынайы жай-күйін, заңсыздық пен журналистке жасалған қысымды талқылады. Баяндамашылар бұл бір адамның ісі емес, сөз бостандығына, баршамыздың азаматтық құқығымызға қауіп төндіретінін айтты[65].
16 қыркүйек, Өскемен қаласы, бірнеше Kazakh Telegram арналары қала прокуроры Тимур Чакпантаевтың қол астындағы қызметкерлерін ұрды деген күдікке ілінгенін хабарлады. Облыстық департаменттің мәліметінше, прокурорға қатысты қызметтік тергеу жүріп жатыр[66].
16 қыркүйек, Астана қаласы, ҚР Қылмыстық кодексінің 125-1-бабы «Неке қиюға мәжбүрлеу» бойынша қылмыстық заңға енгізілген өзгерістер күшіне енеді. Жазаға айыппұл салу, түзеу немесе қоғамдық жұмыстарға тарту, шектеу немесе бас бостандығынан айыру кіреді[67].
17 қыркүйек, Қызылорда қаласы, № 60 мекеме, адвокат Ғ.Нұрпейісов ҚР ҚК 258 және 405 баптары бойынша жеті жылға сотталған Д.Мұхаммедкәрімге барды. Ол 2025 жылдың 29 тамызында аштық жариялап, содан бері 12 келіге арықтаған, ол денсаулығының нашарлығына шағымданады, емдеуді қажет етеді. Думан жазған өтінімдерді мекемеден шығармайды. Адвокаттың құқықтары бұзылды, оған тінту жүргізілді және одан кейбір құжаттар және құқық қорғаушы Б.Төреғожинаның атына жазылған арыз тәркіленді[68].
17 қыркүйек, Орал қаласы, әкімшілік соты «Жария» қоғамдық ұйымының тәуелсіз бақылаушыларының қалалық қоғамдық кеңес төрағасы Ж. Жапбарқұловқа қарсы арызын қабылдамады. Қазталов ауданындағы №222 сайлау учаскесінде сайлау кезінде орын алған заңбұзушылықтар туралы «Жария»ҮЕҰ жетекшісі Б.Сражанның Facebook әлеуметтік желісіндегі жазбасынан кейінгі оның Facebook желісіндегі мәлімдемелерін қорлау және ар-намысқа тиетін сөздер деп санауға негіз жоқ деп шешті судья[69].
17 қыркүйек, Астана қаласы, Мамандандырылған төрелік сотында «Азат Еуропа радиосы/Азаттық-Қазақстан радиосы» тоғыз журналисінің Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігіне қатысты аккредиттеуден бас тарту туралы, заң бұзушылықтарды түзету талапарызы бойынша екінші алдын ала тыңдау өтті. Сот «Азаттық Еуропа радиосы/ Азаттық-Қазақстан радиосы» тарапы Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігіне қарсы берген журналистерді аккредиттеуден бас тартуын заңсыз деп тану туралы талапарызы шешілгенге дейін, әкімшілік іс жүргізуді тоқтата тұруды бұйырды[70].
17 қыркүйек, Жамбыл облысы, өз әріптесін қасқырша ұлып, билеуге қалай мәжбүрлеп жатқанын, ол көнбеген кезде – оның қолғабын өртеп жібергенін ҰҚК шекарашы- әскерлері видеоға түсірген. Бұл бейнеролик Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 440-бабының 3-бөлігі (Әскери қызметшілер арасындағы қатынастарды реттейтін заңнамалық нормаларды бұзу) бойынша қылмыстық іс қозғауға негіз болды[71].
17 қыркүйек, Қызылорда қаласы, № 60 мекеме, Д.Мұхаммедкәрім, ҚР ҚК-нің 258, 405-баптары, 7 жылға сотталған. 2025 жылғы 6 тамызда Думанның камерасына белгісіз зат лақтырылған, қатты дауысты жарылыс болған. Заттың іші металл элементтермен, атап айтқанда шегелермен толтырылған. Думан тергеу жүргізілмегендіктен 29 тамызда наразылық ретінде тағы да аштық жариялады[72].
18 қыркүйек, Алматы облысы, Жауғашты елді мекені, №10 мекемесі, ҚР Қылмыстық кодексінің 272-бабы бойынша А.Тілеужанова төрт жыл жазасын өтеп жатқан мекеме сыртқы дәретхананың құрылысы туралы хабарлады. Сыртқа жағдайы жеңіл әжетхана салу мәселесін Әйгерім көтерген болатын[73].
18 қыркүйек, Астана қаласы, Гвардиялық гарнизонның № 01098 әскери бөлімінде әскери қызметші Д.Шынарбектің өліміне қатысты қылмыстық іс қозғалды. Қажетті сот-медициналық сараптамалар тағайындалды. Тергеу барысы Бас әскери прокуратураның бақылауында[74].
18 қыркүйек, Атырау қаласы, Азиза Аркенова сотты әділетсіз деп айыптап, жедел жәрдем фельдшері күйеуінің өліміне араласуды талап етті. «3 қыркүйекте судья күдіктіні қамауға алу туралы қаулы шығарады, бірақ 12 қыркүйекте ол үйқамаққа шығады. Бұл әділетті ме?»,- деп мәлімдеді Аркенова [75].
18 қыркүйек, Шығыс Қазақстан облысы, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың үкімімен девиантты мінез-құлықты балаларға арналған арнайы мектептен сегіз бала мерзімінен бұрын шығарылды. Шығарылған жетеудің — төртеуі қыздар[76].
18 қыркүйек, Семей қаласы, сот Б.Байбуровтың талапкерге қатысты шығарылған 2025 жылғы 12 қыркүйектегі шешімнің күшін жою және оны Семей қаласының әкімі лауазымына сай емес деп тану туралы Аумақтық сайлау комиссиясына қарсы талапарызын қарады. Сот талапкердің «еңбек өтілі бойынша біліктілік талаптарына сәйкес келмеуі» себепті талапарызды қанағаттандырусыз қалдырды[77].
19 қыркүйек, Шығыс Қазақстан облысы, Маралды ауылында ірі қара мал қырыла бастады. Тұрғындардың айтуынша, сиырлар алтын өңдеу зауытының маңындағы өзеннен су ішіп өлген. «VSAM Production» компаниясы зауытты дәл таудың басына, Маралды тұрғындарының үйлерінен жоғары жерде салған[78].
19 қыркүйек, Астана қаласы, «2025 жылдың ағымдағы кезеңінде ұлтаралық және діни араздықты қоздырғаны үшін 11 тұлға сотталды. Елорда тұрғыны TikTok желісінде басқа ұлт туралы орынсыз пікір білдіріп, сол арқылы этникалық негізде жанжал шығарған», — деп хабарлады прокуратура[79].
19 қыркүйек, Алматы қаласы, судья Б.Бәкірбаев Алмалы аудандық полиция бөлімінің қызметкері Қ.Мұсырманқұловқа (ҚР ҚК 146-бабы, азаптау, 2 жылға бас бостандығынан айыру) үкімін шығарды, ол екі әріптесімен алматылық тұрғын А.Зуевке қатысты физикалық күш қолданған[80].
19 қыркүйек, Атырау қаласы, адвокат Нұрлан Жолболовтың Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетіне видеоүндеуі шықты: «Ұсталғандардың құқықтарының бұзылуына қатысты тек Ұлттық қауіпсіздік комитеті департаментін ғана емес, облыстық прокуратураның да жұмысын толық тексеру қажет» [81] .
19 қыркүйек, Атырау облысындағы тергеу изоляторлары мен түрмелердің нақты жағдайы анықталды: 340 орындық тергеу изоляторында 308 сотталушы; Сыйымдылығы 725 ерлер түрмесінде 721 сотталушы; Әйелдер түрмесінің жағдайы мүшкіл: онда 300 орындық түрмеде 351 әйел отыр[82].
19 қыркүйекте «Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау халықаралық қоры 2025 жылдың тамыз айындағы оқиғаларға шолу ұсынады. Бұл шолу Қазақстандағы пікір білдіру, ақпарат алу және тарату еркіндігінің жағдайын көрсетеді[83].
20 қыркүйек, Астана қаласы, «Заңсыз активтерді қайтару комитеті» «Инвесторлардың құқықтарын қорғау комитеті» болып қайта құрылады. Негізгі мақсат — экономикаға инвестиция тартуды ынталандыратын жүйені құру, оның ішінде бұрын елден заңсыз шығарылған қаражаттан», — деп хабарлады Бас прокурор Асылов өзінің «X» парақшасында[84].
21 қыркүйек, Өскемен қаласы, «Он мыңдаған адам түрмеде отырған Қазақстанда бұл тақырып өте өзекті болып қала береді. Сотталғандар қандай проблемалармен бетпе-бет келіп отыр, олардың құқықтары қандай және қандай реформалар қажет?». Бұл туралы АҚЗСЖҚХБ-ң Шығыс Қазақстан облысы бойынша филиалының директоры Қ.Рахымбердин мәлімдеді[85].
21 қыркүйек, Алматы қаласы, белсенді Т.Құсайынов Парламент спикері Е.Қошановқа жазған хатында: «Қазақстан Республикасы Мәжілісінің депутаты Е.Жаңбыршин «Бүкіл әлемде бір дін болуы керек, ол – Ислам» деп ашық мәлімдеме жасады. Бұл мәлімдеме дінаралық толеранттылық, плюрализм қағидаттарына және мемлекеттің зайырлы сипатына қайшы келеді». Сондай-ақ Е.Жаңбыршинді депутаттық мандатынан айыру мәселесін қарауды сұрады[86].
22 қыркүйек, Алматы қаласы, әлеуметтік желіде құқық қорғаушы Б.Төреғожинаның жұмысы үшін ақша сұрап жатқаны туралы видео тараған болатын. «Осындай арандатушылықтарға бой алдырмауларыңызды сұраймын! Құқық қорғау органдарынан әлеуметтік желіде мен туралы жалған, жала жабу ақпараттарын таратқандарды жауапкершілікке тартуды сұраймын!»,- деп мәлімдеді құқық қорғаушы. Ол саяси тұтқын ҚР Қылмыстық кодексінің 258 және 405-баптары бойынша 7 жылға бас бостандығынан айырылған М.Жыланбаевтың жағдайы туралы жазба жариялағаннан кейін арандатушылық басталған [87].
22 қыркүйек, Түркістан облысы, Кентау қаласы, тәртіп сақшылары «Иегова куәгерлері» ғибадатханасына рейд жасап, шараға кедергі келтірді. Нәтижесінде үш сенуші ұсталды, ал төртіншісі полиция бөлімшесінде аяусыз соққыға жығылды[88].
23 қыркүйек, Қарағанды облысы, Ақтау қаласының тұрғындары Қазақстан президенті Қ.Тоқаевқа жүгінді, араласып, халықты негізсіз баға өсімінен қорғауды сұрады. Ақтау тұрғындарына электр энергиясы тарифінің күрт көтерілгені туралы хабарланған [89].
23 қыркүйек, Астана қаласы, Конституциялық сот Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 50-бабының 2-бөлігін Конституцияға сәйкестігін тексеру туралы азаматтың өтінішін қарауға қабылдады. «Арыз берушінің пікірінше, даулы норма 14 жасқа дейінгі балалары бар әйелдерге ғана әкімшілік қамаққа алуды қолдануға тыйым салу бөлігінде Конституцияның 14-бабына қайшы келеді» [90].
23 қыркүйек, Ақтөбе қаласы, әскери прокуратура ғимаратының алдында пикет өтті. Әуе қорғанысы күштері институтының офицері мен сержантының жұбайлары курсант Б.Асарбаевтың өліміне қатысты тергеудің барысына наразы. Әйелдер тергеуге сенімсіздік танытып, барлық кінәлілердің жауапқа тартылуын талап етті[91].
23 қыркүйек, Орал қаласы, М.Ескендірова, Б.Өтебаев және т.б. «Қазақстанның даңқты қыздары» алаңында 25 қазанда митинг өткізу туралы мәлімдеме жасаған. Тақырыбы: «Азық-түлік, коммуналдық қызметтер, бензин бағасының өсуін тоқтату, сонымен қатар жалақыны, зейнетақыны, жәрдемақыны және т.б. көтеру» [92].
23 қыркүйек, Астана қаласы, сот ҚР ҚК 380-бабының 3-бөлігімен 2 жылға бас бостандығынан айырылған А.Тоқпаеваның апелляциялық шағымын қарады. Сот үкім шығарды: Үкім бес жылға кейінге қалдыруға өзгертілсін. Үкімнің қалған бөлігі өзгеріссіз қалдырылсын[93].
24 қыркүйек, Астана қаласы, Парламент Мәжілісінде Еңбек кодексіне өзгерістер енгізу туралы заң жобасы талқыланды: еңбек дауларын және ереуілдер өткізу тәртібін реттеу. Өкілдік формаларын кеңейту ұсынылуда [94].
24 қыркүйек, Астана қаласы, Мәжіліс депутаты Р.Зайытов Назарбаевтар отбасының заңсыз иемденген мүлкіне қатысты Бас прокурор Б.Асыловқа сауал жолдады. Мәжіліс депутаты сот Нұрбол Назарбаевты 57 миллиард теңгенің мүлкінен айырып, 925 миллион теңге айыппұл салып, 230,4 миллион теңге өтемақы өндіріп алғанын еске салды[95].
24 қыркүйек, Ақтау қаласы, белсенді А.Сағандықұлы босатылды. 2025 жылдың 4 қыркүйегінде «Саяси тұтқындарға бостандық» плакатымен пикетке қатысқаны үшін ҚР ӘҚБтК-нің 667-бабының 2-бөлігімен 15 тәулікке қамауға алынған болатын. 2025 жылдың 10 қыркүйегінде ҚР ӘҚБтК-нің 653-бабының 1-бөлігімен сотқа құрметсіздік көрсеткені үшін 5 тәулікке қамау қосылған [96].
24 қыркүйек, Ақмола облысы, Гранитный кенті, №7 мекемесі, А.Сыздықов ҚР ҚК-нің 297-бабы бойынша 5 жылға бас бостандығынан айырылған. Адвокаттың айтуынша, Айдарға жазаны бас бостандығынан шектеу жазасына ауыстырмау үшін арандатушылық пен қысым жасалып жатыр[97].
24 қыркүйек, Степногорск қаласы, №4 мекеменің басшысы Қ.Толақовтың М.Жыланбаевтан құқық қорғаушы Б.Төреғожинаға сенімхат беруден бас тартуы бойынша прокуратура тарапынан хат жарияланды. «Сенімхат беруден бас тартуға заңды негіз жоқ. Прокуратурадан заң бұзушылықты жою және кінәлілерді жауапкершілікке тарту туралы ұсыным Ақмола облысының қылмыстық-атқару жүйесіне берілді[98].
24 қыркүйек, Астана қаласы, А.Тоқпаева, ҚР ҚК 380-бабының 3-бөлігі бойынша бес жылға кейінге қалдырумен 2 жылға бас бостандығынан айырылған, анасына құқық қорғау органдары тарапынан қысым жасалғанын хабарлады. «Алдымен олар мені қылмыстық іс қозғалды, мен өз өмірімді қатерге тігіп жатырмын деп қорқытты. Содан кейін маған магистратурада оқу үшін шетелге кетуді ұсынды», — дейді Тоқпаева[99].
24 қыркүйек, Семей қаласы, Абай аудандық кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі соты Б.-ның кәмелетке толмаған үш баласының атынан, олардың анасы қайтыс болғаннан кейін мұраны қабылдау мерзімін қалпына келтіруді сұраған талапарызы бойынша істі қарады. Нотариус мұрагерлік құқық туралы куәлікті беруден бас тартқан. Сот мұраны қабылдау мерзімін қалпына келтіріп, оны қабылданды деп есептеді[100].
24 қыркүйек, Ақмола облысы, Гранитный кенті, №7 мекемесі, А.Сыздықов, ҚР ҚК-нің 297-бабы бойынша 5 жылға бас бостандығынан айырылған. Ә.Әбішевті мекеме директоры Т.Бикеевпен жеке кездесуге де, Айдармен қысқа кездесуге де жібермеді. Олар №819 бұйрыққа сілтеме жасап, басқа тұлғалар мекеме басшысының рұқсатымен ғана қысқа мерзімді кездесуге жіберілетінін айтты[101].
24 қыркүйек, Алматы қаласы, адвокат Ғ.Нұрпейісов, Р.Сәрсенбай және басқа да жақтастары ҚР ҚК 258 және 405-баптары бойынша жеті жылға сотталған журналист Д.Мұхаммедкәрімнің денсаулығының нашарлағанын айтып, оны шұғыл түрде ауруханаға жатқызуды талап етті. Бұл туралы, олар баспасөз мәслихатында мәлімдеді[102].
24 қыркүйек, Орал қаласы, қала әкімдігі белсенділер Р.Қариева мен Б.Өтебаевқа 25 қазанда «Қазақстанның даңқты қыздары» алаңында митинг өткізуге рұқсат бермеді. Бас тарту себебі: мәдени бұқаралық іс-шараларлар өткізу, сондай-ақ әкімшілік балама орын беруден бас тартты, бірақ рұқсат етілмеген демонстрацияларға ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабына сәйкес шаралар қолданылатынын ескертті[103].
24 қыркүйек, Солтүстік Қазақстан облысы, Бірлік ауылы, белсенді Өнерхан Нұрболдың үйіне полиция қызметкерлері келді, ҚР ӘҚБтК-нің 456-2-бабының 4-бөлігі бойынша жалған ақпарат таратқаны үшін іс қозғалғанын мәлімдеді. Новоишимск кентінде сот отырысы өтті, бірақ ол 25 қыркүйекке сағат 15.00-ге ауыстырылды[104].
24 қыркүйек, Қостанай қаласы, блогер М.Сәрсенбаев, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 194-бабы 4-бөлігінің 2-тармағы, өзінің тәртіптік камераға орналастырылғанына және медициналық көмек көрсетілмегеніне наразылық ретінде аштық жариялағанын мәлімдеді. Сәрсенбаев бұны, тергеу изоляторындағы өзінің белсенділігі үшін кек алу деп санайды, ол мекемеде өрт дабылы мен өрт сөндіргіштердің жоқтығын әкімшілікке көрсеткен[105].
24 қыркүйек, Астана қаласы, ауылшаруашылық тақырыбына мамандандырылған журналист К.Павлов ауыл шаруашылығы министрі А.Сапаровқа сүт туралы әдейі жалған ақпарат таратқаны үшін шағым түсірді. Ол президент әкімшілігінен шағымды қадағалауды сұрады[106].
24 қыркүйек, Алматы қаласы, Алмалы аудандық соты, Тимур Пралиев, ҚР Қылмыстық кодексінің 172-бабы – «Шетелдік қарулы қақтығыстарға қатысу» бойынша сотталуда. Ол 2025 жылы 4 қаңтарда АҚШ-та шекараны заңсыз кесіп өтпек болған кезінде ұсталған, «Вагнер» жеке әскери компаниясымен ынтымақтастығын мойындаған. Онда екі төлқұжат болған: бірі қазақстандық, бірі ресейлік [107].
24 қыркүйек, Алматы қаласы, Қазақстан азаматы өз күмәнін дәлелдеп, қосымша немесе қайталама сараптама жүргізуді талап етуге құқылы екенін Әділет министрлігінің Сот сараптамасы орталығының директоры Б.Байтілесов мәлімдеді. Оның айтуынша, заң бойынша сот сараптамасын жүргізуге 30 күнтізбелік күн берілген[108].
25 қыркүйек, Астана қаласы, Ішкі істер министрлігі, Жамбыл полицейлерінің қатарында бірқатар атышулы тұтқындаулар және кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстық жағдайдың ушығуына байланысты Жамбыл облысы полициясының бастығы Б.Малыбаев қызметінен босатылды[109].
25 қыркүйек, Алматы қаласы, Алматыдағы ретсіз құрлысқа қарсы шыққан белсенді Асқар Жұмағали ҚР Қылмыстық кодексінің 120-бабы «зорлау» бойынша айыпталып, сегіз жылға сотталды. Оның әйелі бұған дейін қауіпсіздік органдарын қылмыстық істі қолдан жасады деп айыптаған. ҚазТАГ редакциясының қолында «арызданушының»- Д.Тоқтасынованың өзінің видео мойындауы бар, ол арыз жазғанға дейін Жұмағалимен тіпті кездеспегенін айтқан[110].
25 қыркүйек, Әділ Байзақов, «Ұлттық мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама орталығының» заңгері президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа кәсіподақтағы қызметі үшін жұмыс беруші мен құқық қорғау органдары тарапынан қысым көріп жатқанын мәлімдеген видеоүндеу жазды. А.Байзақов жағдайды «сахналық саяси қойылым» деп атап, сыбайлас жемқорлық ықтималдығын көрсетеді[111].
26 қыркүйек, 2021 жылы Қазақстан Парламенті Мәжілісіндегі әйел депутаттардың үлесі 27 пайызды құраса, 2024 жылы бұл көрсеткіш 18 пайызға дейін төмендеді. Factcheck.kz редакциясы гендерлік теңдік тұрғысынан бұл квота жүйесіндегі қателіктерді және нені өзгертуге болатынын талқылайды[112].
26 қыркүйек, Черногория, «Біз «Немолчи» қорын сақтап қалуға, оның жұмысын және командасын сақтап қалуға және зорлық-зомбылықты жою үшін оның форматын неғұрлым білім беретінге өзгертуге тырысамыз!» — деді Д.Смаилова[113].
26 қыркүйек, Астана қаласы, қалалық сот А.Ілияшевтің апеляциялық шағымын қанағаттандырмады, ол сотқа Қазақстан Республикасы үкіметінің болашақ атом электр стансасының Сары-Шаған белсенді әскери полигоны маңында орналасуы туралы шешіміне шағым түсірген[114].
26 қыркүйек, Астана қаласы, Ұлттық ғылым және технологиялар кеңесінің отырысында Қазақстан президенті Қ.Тоқаев үкіметті сынаған әлеуметтік желі қолданушыларына наразылығын білдіріп, қоғамдық пікірді білікті мамандар қалыптастыруы керек деген тұжырым жасады [115].
26 қыркүйек, АҚШ Мемлекеттік департаменті Қазақстан бойынша 2024 жылғы адам құқықтары жөніндегі есебін жариялады. Онда елде тұтқындарды азаптайтыны, журналистердің қудаланатыны, балалардың діни некеге тұруына жол берілгені айтылған. Үкімет саяси қарсыластар мен сыншыларды рұқсат етілмеген жиналыстар сияқты ұсақ құқық бұзушылықтар үшін жиі тұтқындады, нәтижесінде айыппұл салынды немесе 15 тәулікке дейін қамауға алынды[116].
27 қыркүйек, Алматы облысы, Талғар қаласы, мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған «Аяла» Талғар арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығының қызметкерлері наразылық акциясына шықты. Олар жұмыс кестесінің өзгеруіне, жалақының қысқартылуына, зейнетақы төлемдерінің бұзылуына шағымданып, аудиторлық тексеру жүргізуді талап етті[117].
27 қарағанды, Қарағанды қаласы, №32 орта мектептің бастауыш сынып оқушылары бопсалау, үнемі ұрып-соғу, тіпті жыныстық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттерін де көрген. Мектепті бітірген жасөспірім Әділ ғимарат ішінде де, алаңқайда да оқушыларды нысанаға алып, ақша бопсалауды жалғастыруда. Ақшасы жоқтарды немесе беруден бас тартқандарды ұрып-соғады[118].
27 қыркүйек, Атырау қаласы, «Облыстық полиция департаментінің тергеушісі Р.Биғалиев менің үстімнен ҚР ӘҚБтК-нің 456-2 бабы бойынша «жалған ақпарат таратумен» айналысады деп шағым түсірді, оны теріске шығаратын куәгерлер де, тіпті бейнекамералар да бар», — деп хабарлады журналист Олеся Вертинская [119] .
29 қыркүйек, Ақмола облысы, Степногорск қаласы, №4 мекеме, М.Жыланбаев ҚР Қылмыстық кодексінің 405-бабының 2-бөлігімен, 258-бабының 2-бөлігімен 7 жылға сотталған. Ол аштық акциясын 2025 жылдың 13 қазанында қайта бастайды; талаптары нақтылануда[120].
29 қыркүйек, Астана қаласы, Жоғарғы сотында Ж.Бурабаеваның Алматы әкімдігінің жалғыз адам пикеттерін бекітуден бірнеше рет бас тартуына байланысты кассациялық шағымы қаралды. Қаулы: кассациялық шағым қанағаттандырусыз қалдырылсын[121].
29 қыркүйек, Алматы қаласы, ауғандық әйел Ф. өз еліндегі қауіпсіздікке елеулі қатер төнгендіктен оның иммиграциясын жеделдетуге келіскен Еуропа еліне ұшып кеткен. Ол бұған дейін қыздар мектебінде сабақ беріп, батыстық үкіметтік емес ұйымдармен жұмыс істеген. Талибан заңы бойынша ол жазбаша бұйрықтармен жазалануы тиіс[122].
29 қыркүйек, Астана қаласы, Қазақстанда Қылмыстық кодекс «Банктік шотқа, төлем құралына немесе сәйкестендіру құралдарына рұқсатты заңсыз беру, аудару және алу, сол сияқты заңсыз ақша төлемдерін және (немесе) аударымдарын жасау» 232-1-баппен толықтырылды[123].
29 қыркүйек, Қарағанды қаласы, И.Зубов, «СМУ-5» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің директоры мен қызметкерлері Қазақстан президенті Қ.Тоқаевқа қарызды өтеу бойынша шығарылған шешімдерге қатысты судья А.Муталяпова мен облыстық сот төрағасы Е.Әріповке шара қолдануды сұрап шағымданды[124].
30 қыркүйек, Солтүстік Қазақстан облысы, Н.Өнерхан, ҚР ӘҚБтК-нің 456-2-бабы 4-бөлігі, аудандық сот судьясы Г.Мүсірепова белсендіге қатысты «көрнеу жалған ақпарат таратқаны үшін» әкімшілік істі құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты тоқтату туралы қаулы шығарды[125].
30 қыркүйек, Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясы (ЕКПА) «Парламенттік Ассамблея Қазақстанға демократиялық реформаларды жалғастыруда қолдау көрсетуі керек» атты баяндаманы қабылдады. Баяндамада Қазақстандағы адам құқықтарының тез нашарлап бара жатқан жағдайына назар аударуды талап етіп, сот реформасы, сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар, бейбіт шерулер мен азаматтық белсенділік үшін түрмеде отырған 39 саяси тұтқынды босату туралы нақты талаптар айтылды[126].
30 қыркүйек, Шымкент қаласы, «Құқықтық медиа-орталық» журналистер мен блогерлер үшін ұйымдастырған «БАҚ және заң: өмір сүруге арналған нұсқаулық» атты практикалық тренинг өткізді. Баяндамашылар Г.Біржанова мен Д.Окремова өз тәжірибелерімен бөлісіп, өмірден алынған жағдайларды талқылап, сұрақтарға жауап берді[127].
30 қыркүйек, Астана қаласы, Кассациялық сот адвокат С.Ахметжановтың сағатты өзгерту мен уақыт белдеуін өзгертуді жарамсыз деп тану туралы үкіметке қарсы талап арызын қанағаттандырудан бас тартты. «Сарапшылардың қорытындыларына сәйкес, 5- сағаттық уақыт белдеуі стандартты болып саналады және елдің көп бөлігі үшін табиғи күндізгі түнгі циклге ең жақын», — деген қаулы шығарды сот[128].
30 қыркүйек, Қостанай облысы, Арқалық қаласы, қалалық сот ҚР ӘҚБтК-нің 456-2-бабының 3-бөлігімен айыпталған Т.Нұрмановқа қатысты істі қарады. Сот үкімі: әкімшілік құқық бұзушылық туралы дәлелдемелердің болмауына байланысты іс қысқартылсын[129].
[1] https://rus.azattyq.org/a/v-almaty-zaderzhali-blogera-i-zhurnalista-mirbolata-myrzatayuly-po-delu-o-razzhiganii-natsionalnoy-rozni/33520502.html
[2] https://kaztag.kz/ru/news/supruga-osuzhdennogo-na-shest-let-za-posty-v-podderzhku-palestiny-obratilas-k-tokaevu
[3] https://orda.kz/shtraf-ili-tjurma-chem-grozit-uklonenie-ot-armii-v-kazahstane-406190/
[4] https://www.facebook.com/reel/652885484049504
[5] https://kmsu.kz/tpost/3kb2dykf71-chs-v-kushoki-zhiteli-trebuyut-pomoschi
[7] https://rus.azattyq.org/a/33519809.html
[8] https://www.facebook.com/reel/1226626455934378
[9] https://www.facebook.com/profile.php?id=100072192885952
[10] https://bes.media/news/vi-gromko-razgovarivaete-glava-mvd-otkazalsya-slushat-zhurnalista/
[12] https://www.facebook.com/reel/1822214302043395
[13] https://www.facebook.com/watch/live/?ref=watch_permalink&v=1500437681398946
[14] https://www.instagram.com/reel/DOJJMVpiHu9/?igsh=MWVwaHF5enpuMzQ0Nw%3D%3D
[15]https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=24446956774943270&id=100001668607139&rdid=1T7knj23YZT00pf4#
[16] https://azh.kz/ru/news/view/119181
[17] https://ok.ru/sor1113/topic/156630769655135
[19]https://www.facebook.com/ruslan.toleu/posts/pfbid0Kfa4sQDPBH8bZXJiqhMu3kCiDnDzWeHLDU8dU9MPVR1Zbcve2AW2bFzGxjyeWakol
[20]https://www.facebook.com/alnur.ilyashev/posts/pfbid02byf1mRJcXynojpbRD5yzvamhJWVe27Cf5ty11o5TQ9pNAepWEtuQaiNHEkFHm5S2l
[21] https://www.facebook.com/reel/1965198337373624
[22] https://orda.kz/specoperacija-v-almatinskoj-oblasti-zaderzhali-pjat-chelovek-ukravshih-oruzhie-vo-vremja-kantara-406496/
[23]https://www.facebook.com/dianaokremova/posts/pfbid033zPwpgogziEP53by7cJehgib6St1g9A73TEATTbKvPqbBc5Zi7qBcpAC3SDVVcgol
[24] https://hronika.kz/ne-deidy-ei/v-kazahstane-arestovana-rossijskaya-aktivistka/
[25] https://rus.azattyq.org/a/aktivistku-ayzhan-mameshovu-pomestili-pod-domashniy-arest-/33523285.html
[26] https://ulysmedia.kz/news/58445-delo-almasbeka-sadyrbaia-fermeru-aktivistu-vnov-prodlili-arest/
[28] https://www.instagram.com/reel/DOi2UBkimRp/?igsh=MWt3dDdvMXU1amRlbw%3D%3D
[29] https://kaztag.kz/ru/news/ot-prokurorov-trebuyut-nezamedlitelnoy-reaktsii-na-gruboe-zaderzhanie-obshchestvennitsy-v-almaty
[31]https://www.facebook.com/taraznews.kz/posts/pfbid0NCTqxp1TunAnGieg2xvj74tF8dCAAvvjXNRvEWRKCTZjCLMv2bZZmmuNo5Rnq9ol
[32] https://ok.ru/sor1113/topic/156635901058399
[33] https://www.facebook.com/reel/1296918968794290
[34] https://www.facebook.com/reel/24775048838815670
[35] https://kaztag.kz/ru/news/sluzhebnoe-rassledovanie-nachato-posle-zaderzhaniya-prokurora-aktau
[36] https://kaztag.kz/ru/news/perezhivshiy-pytki-aktivist-timur-danebaev-budet-nakhoditsya-pod-admnadzorom
[37] https://www.lada.kz/aktau_news/vlast/143136-v-zhanaozene-gossluzhashchego-otstranili-ot-dolzhnosti-za-oderzhimost-azartnymi-igrami.html
[38] https://www.lada.kz/kazakhstan-news/143121-dlia-grazhdan-kazakhstana-vvodiatsia-novye-ogranicheniia-pri-peresechenii-rossiiskoi-granitsy.html
[39] https://kaztag.kz/ru/news/genprokuratura-predupredila-kazakhstantsev-v-svyazi-s-utechkoy-dannykh-google
[40] https://ok.ru/sor1113/topic/156637341801823
[41]https://www.facebook.com/toregozhina/posts/pfbid032THJKnDo8DeZo8NEFAh8NaPQj34pHZFMRsa1P7MRBxyT69NYi2b6YQHzfwej25Uzl
[43] https://ratel.kz/kaz/sudja_pokazal_jazyk_zhurnalistu_ozvucheno_reshenie_komissii_po_etike
[44] https://tirek.info/v-almaty-gorodskoj-sud-otkazal-v-udovletvorenii-apellyatsionnoj-zhaloby-advokata-zhubatavoj/?preview=true
[45] https://www.instagram.com/reel/DOYP1naiNxF/?igsh=MW1tMjdsMHBnaXZoMw%3D%3D
[46] https://www.instagram.com/reel/DOYMjIHjEcw/?igsh=MXdmcXA3cjRzcGRxZw%3D%3D
[47] https://azh.kz/ru/news/view/119508
[48] https://kaztag.kz/ru/news/ugolovnoe-delo-o-vrazhdebnykh-vyskazyvaniyakh-pro-detey-s-autizmom-zaveli-na-blogera-v-almaty
[49] https://orda.kz/ne-otpustili-domoj-blogerov-obvinjaemyh-v-vymogatelstve-budut-sudit-prisjazhnye-406453/
[50] https://kaztag.kz/ru/news/estestvennymi-vozrastnymi-izmeneniyami-obyasnili-vrachi-sostoyanie-zdorovya-zhylanbaeva
[51] https://azh.kz/ru/news/view/119465
[52] https://www.facebook.com/reel/1426671488421796
[53] https://kaztag.kz/ru/news/obzhalovano-prekrashchenie-dela-prokurora-aktau
[54] https://respublika.kz.media/archives/150380
[55] https://vlast.kz/novosti/66392-priuty-dla-sobak-almatinskoj-oblasti-zaavili-o-davlenii-so-storony-vlastej-i-zitelej.html
[56] https://rus.azattyq.org/a/33529387.html
[57] https://bureau.kz/novosti/spasatelya-uvolili-za-bezopasnost-detej/
[58] https://semeyainasy.media/2025/09/12/sud-otkazal-minyustu-v-iske-o-lishenii-liczenzii-advokata/
[59] https://rus.azattyq.org/a/kazahstanki-kritikuyut-prezidenta-za-vyskazyvanie-o-skandalyaschih-zhenschinah/33529435.html
[60] https://www.instagram.com/reel/DOk0KqpDNiA/?igsh=eTVwbDZwbWpieWxp
[61] https://kaztag.kz/ru/news/tokaeva-prosyat-zashchitit-kok-zhaylyau
[62] https://kaztag.kz/ru/news/vygovor-obyavili-sotrudniku-tsentra-dlya-detey-s-osobymi-potrebnostyami-v-pavlodarskoy-oblasti
[63] https://rus.azattyq.org/a/osuzhdyonnye-na-tri-goda-eks-politseyskie-podali-na-dosrochnoe-osvobozhdenie-odin-podal-v-iyule-posle-apellyatsii-v-iyune/33532820.html
[64] https://www.instagram.com/p/DOnsL1XCLrQ/?img_index=4&igsh=MTM0MGpkaXd5cWF2Zg%3D%3D
[65] https://www.facebook.com/watch/live/?ref=watch_permalink&v=1823844261541700
[66] https://rus.azattyq-ruhy.kz/zakon-i-poriadok/93840-prokurora-ust-kamenogorska-otstranili-ot-dolzhnosti-v-sviazi-s-rassledovaniem
[67] https://polisia.kz/ru/s-16-sentyabrya-v-kazahstane-vvoditsya-ugolovnaya-otvetstvennost-za-prinuzhdenie-k-braku/
[68]https://www.facebook.com/toregozhina/posts/pfbid02gxCTGokHvFmTTjx2m5z412LZdKYnMrfXdSDk194XjHVsedoAwW5MiViPioUYzKgJl
[69]https://www.facebook.com/uralskweek/posts/pfbid02NQNPGKrSYhE6LvpakoYewSCTGGnjtwbhRRRY5MEshk46iBwy3udy6BpaaiViDK9dl
[70] https://t.me/AdalSotKz/2403
[72] https://respublika.kz.media/archives/150846
[73] https://www.facebook.com/photo?fbid=25017149154537667&set=a.335858629760062
[74] https://ratel.kz/kaz/glavnaja_voennaja_prokuratura_rk_vzjala_pod_kontrol_smert_soldata_shynarbeka
[75] https://www.instagram.com/p/DOyBFVEjORA/?igsh=MTM1cHZ2ZmRvMW4xZQ%3D%3D
[76] https://bureau.kz/novosti/proshhaj-shkola-osobogo-rezhima/
[77] https://semeyainasy.media/2025/09/19/sud-otkazal-v-udovletvorenii-iska-kandidata-v-akimy-goroda-semej/
[78] https://orda.kz/maraldy-snova-tonet-v-jade-v-massovoj-gibeli-skota-obvinjajut-zavod-po-pererabotke-zolota-v-vko-406896/
[79] https://kaztag.kz/ru/news/11-chelovek-osudili-za-razzhiganie-rozni-s-nachala-goda-v-astane
[80] https://bureau.kz/goryachee/konchilisya-tanczy-2/
[81]https://www.facebook.com/lunara.maksutova/posts/pfbid0wiBwUFBHRj8NT1F7sA9qRR1aHwdCzRVZSbvucVZ2C1jw5r3AgFxbV1JgJFTiiBNml
[82] https://www.instagram.com/p/DOxzFA5DJm3/?igsh=ZjMzamhidjF6YjNp
[83] https://adilsoz.kz/monthly-monitoring/narusheniya-svobody-slova-v-kazahstane-avgust-2025-goda-.html
[84] https://kaztag.kz/ru/news/komitet-po-vozvratu-aktivov-transformiruetsya-v-komitet-po-zashchite-prav-investorov-asylov
[85] https://liter.kz/kakie-prava-osuzhdennykh-v-kazakhstane-chashche-vsego-narushaiutsia-1758183995/
[86]https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=764598009713944&id=100084912547699&mibextid=wwXIfr&rdid=1nvd5Nd0IAsDv9g9#
[87] https://respublika.kz.media/archives/150926
[88] https://bureau.kz/goryachee/imenem-tarabarskogo-korolya/
[89] https://www.instagram.com/reel/DO5yK0fiHec/?igsh=Zzc0YTc0cnZhbjF1
[90] https://kaztag.kz/ru/news/vozmozhnuyu-diskriminatsiyu-v-primenenii-adminaresta-rassmotryat-v-kazakhstane
[91] https://orda.kz/zheny-voennyh-vyshli-na-piket-v-aktobe-407037/
[92] https://www.facebook.com/reel/1902794170577589
[93] https://t.me/AdalSotKz/2413
[94] https://bureau.kz/goryachee/pravo-na-zabastovku-stanovitsya-vse-bolee-nedosyagaemym/
[95] https://orda.kz/deputat-zaitov-trebuet-proverit-aktivy-i-nedvizhimost-nurbola-nazarbaeva-407092/
[97] https://www.facebook.com/groups/ActivistsNotExtremists/posts/4310596965926220/
[98]https://www.facebook.com/toregozhina/posts/pfbid02m8envxmn1WAxX5eCBWoY1wuK7mJtqpY67d2LdoUzCbJGB5oKsZVLjoakL4R5LEXql
[99] https://www.facebook.com/reel/651790414669682
[100] https://semeyainasy.media/2025/09/24/v-oblasti-abaj-sud-vosstanovil-sroki-prinyatiya-nasledstva/
[101] https://www.facebook.com/reel/1340093284386083
[102] https://rus.azattyq.org/a/pravozaschitniki-i-advokaty-trebuyut-srochnoy-gospitalizatsii-dumana-muhammedkarima/33539740.html
[103] https://www.facebook.com/photo/?fbid=1525993265501257&set=a.655062435927682
[104] https://tirek.info/na-onerhan-nurbola-otkryli-administrativnoe-dela-po-politicheskim-motivam/
[105] https://www.instagram.com/reel/DO_RQhXCFgz/?igsh=MXd3ZmlqN3ppMjIxYw%3D%3D
[107] https://kaztag.kz/ru/news/priznavshegosya-v-ssha-v-sotrudnichestve-s-chvk-vagner-sudyat-v-almaty
[108] https://kaztag.kz/ru/news/kazakhstantsy-pri-somneniyakh-vprave-trebovat-povtornuyu-ekspertizu-v-sude
[109]https://www.facebook.com/taraznews.kz/posts/pfbid02GyR4XJML5pZYZnRu7gHPmKjFLYBogo86aFWyujmptwVbKzRbMcSq3LPJLjofDtFQl
[110] https://kaztag.kz/ru/news/aktivista-osudili-na-vosem-let-po-obvineniyu-v-iznasilovanii-v-almaty
[111] https://bureau.kz/novosti/razygrannyj-politicheskij-spektakl/
[113]https://www.facebook.com/NeMolchiKZ/posts/pfbid02qWnFEgvXcQ8QdzLboBXxii9Vn6aXBCBtJWmUcTsGL4PmXJ4FCcZjwPr2oDmcX4MTl
[114] https://kaztag.kz/ru/news/sud-otkazal-v-zhalobe-aktivistu-alnuru-ilyashevu-k-kabminu-po-voprosu-aes
[115] https://rus.azattyq.org/a/33541721.html
[116] https://bes.media/news/ne-bilo-takogo-vlasti-kazahstana-otritsayut-narusheniya-prav-cheloveka-ukazannie-v-otchyote-gosdepa-ssha/
[117] https://www.instagram.com/kris_p_talgar/reel/DPD7K-hCsSX/
[118] https://www.instagram.com/reel/DPDahhniFv5/?igsh=c21wZHJoaWxwZnVm
[119] https://www.instagram.com/reel/DPDqJhLjGag/?igsh=MTlreTlubHAxMmxiYw%3D%3D
[120] https://www.facebook.com/reel/2649074555433233
[121] https://bureau.kz/novosti/dva-otkaza-akimata-tri-otkaza-tryoh-sudov/
[122] https://bureau.kz/novosti/kogda-gumanizm-stanovitsya-politikoj/
[123]https://total.kz/ru/news/finansi/novaya_statya_poyavilas_v_ugolovnom_kodekse_kazahstana_date_2025_09_29_16_58_03
[124] https://www.instagram.com/reel/DPJeC4JCJ-Q/?igsh=M3VkeWJwNWRuNGFl
[125] https://www.facebook.com/groups/ActivistsNotExtremists/posts/4319367608382489/
[126] https://www.facebook.com/groups/ActivistsNotExtremists/posts/4319683048350945/
[127] https://www.facebook.com/reel/1173376651512258
[128] https://orda.kz/sud-postavil-tochku-v-spore-o-perevode-vremeni-v-kazahstane-407318/
Обсуждение закрыто.