ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЯСИ ҚУДАЛАУ БОЙЫНША 2022 ЖЫЛҒЫ 1 ТАМЫЗДАН 31 ТАМЫЗҒА ДЕЙІНГІ АХУАЛДЫҢ МОНИТОРИНГІ

1 тамыз, Алматы қаласы, Есенғазы Мұратбек, ҚР ҚК 272-бабы 2-бөлігі, қала прокуратурасы Алматы қ. аумағындағы жаппай тәртіпсіздіктерге қатысу фактісі бойынша ҚР ҚК 35-бабының 1-бөлігі 2-тармағы, 2-бөлігі негізінде оның әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылықтың дәлелденбеуіне байланысты қылмыстық іс шеңберінде қылмыстық қудалауды тоқтатты [1].

1 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, «4642 қылмыстық іс қозғалды. 15 мыңға жуық адамнан жауап алынды. 35 мыңнан астам тергеу және 2500 сараптама жүргізілді. 343 миллион теңге залал өтелді. Соттарға 474 қылмыстық іс жіберілді. 717 адам сотталды, 92 адам нақты түрме мерзімін алды», — деп хабарлады Бас прокуратураның өкілі Нұрлыбек Сәбитов[2].

1 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, « Полициямен қаңтар айындағы оқиғалар бойынша 4,6 мыңнан астам қылмыстық іс қозғалды. Оның ішінде 2,5 мыңнан астамы ұрлық, 708 жымқыру немесе қару сақтау, 418 бұзақылық, 199 мүлікті жою, 26 қарақшылық және тонау фактілері. Тергеушілер 15 мың адамнан жауап алды. Қамаудан 255 адам босатылды», — деп хабарлады Қазақстан ІІМ өкілі Мұхтар Қожаев [3].

1 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, «Ұрланған қарудың 2089 бірлігінің орналасқан жері анықталмаған күйінде қалып отыр. Полиция қосымша 1936 қаруды тәркіледі, олардың көбісінің нөмірлері жойылған, қазір олар қаңтар оқиғаларында пайдалануға қатысы бар болуына»сәйкестендірілуде»» — деп хабарлады Қазақстан ІІМ өкілі Мұхтар Қожаев[4].

1 тамыз, Жезқазған қаласы, «Қазақмыс» мердігерлік ұйымына қарасты «Tranco Zhezkazgan» теміржол компаниясының жүздеген жұмысшылары таңертеңнен бастап өздерінің наразылықтарын және жалақыны көтеру мен еңбек жағдайларын жақсарту талаптарын білдіру үшін бейбіт наразылық акциясына шықты [5].

1 тамыз, Маңғыстау облысы, Бейнеу ауданы, «Қазақстан темір жолы «ҰК» АҚ қызметкерлері ереуіл жариялап, жалақыны 100 пайызға арттыруды талап етті [6].

1 тамыз, Шымкент қаласы, Әштаев Жанмұрат, Сұлтанбек Қайрат, Досмамбетова Ләззат ҚР ҚК 269, 272, 405-баптары бойынша әртүрлі мерзімге сотталғандар хаттар жазып жіберді, онда олар өздерінің құқықтары бұзылғанын және билік оларды заңсыз айыптағанын көрсеткен. Бейбіт наразылықтарға қатысып, сөз бостандығын, адал сайлауды және адам құқықтарын сақтауды талап еткен, олардың белсенді азаматтық ұстанымы –оларды түрмеге қамауда негізгі себепке айналды [7].

1 тамыз, Алматы қаласы, Дүйсебаев Дархан, ҚР ҚК 272-бабы 2-бөлігі, қаңтар айындағы оқиғалар кезінде тәртіпсіздіктерге қатысқаны үшін қылмыстық қудалау тоқтатылды, барлық айыптаулар алынып тасталды. Алматы прокуратурасы басқармасының бастығы Қанат Күнғожиновтың қаулысында оның тәртіпсіздікке қатысы бар екендігі туралы ешқандай дәлел жоқ екендігі көрсетілген [8].

2 тамыз, Ақтөбе қаласы, облыстық прокуратураның жанына, ҚР ҚК 380-бабы 2-бөлігі бойынша қаңтар айындағы оқиға бойынша қамауға алынған, Нұрсұлтан Исаевтың жақын туыстары облыстық прокурордың қабылдауын талап етіп жиналды.

Тергеу әрекеттерінің озбырлығының келесі құрбандары әділ тергеу мен заңды шешімге үміттенеді [9].

2 тамыз, қазақстандық және халықаралық құқық қорғау ұйымдарының «Белсенділер Экстремистер» емес тобы Қазақстанда 2022 жылғы қаңтардағы драмалық оқиғалардан кейін саяси тұтқындардың саны күрт артқанын хабарлайды. Алдын-ала тізімде қазір 140 атау бар, және бұл соңғы сандар емес шығар, дейді құқық қорғаушылар. Өткен жылдың соңында ұқсас тізімде онға жуық атаулар болды. Яғни, тізім 11 еседен артық өсті [10].

2 тамыз, Маңғыстау облысы, Бейнеу станциясы, 300-ге жуық темір жол қызметкерлері наразылықты жалғастыруда. Олар жалақыны көтеруді, еңбек жағдайларын жақсартуды талап етуде, үйлеріне тарамай отыр [11].

2 тамыз, Алматы қаласы, Әділбекұлы Саят, ҚР ҚК 272-бабының 2-бөлігі, Алматы қ. аумағындағы жаппай тәртіпсіздіктерге қатысу фактісі бойынша, оның әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылықтың дәлелденбеуіне байланысты, ҚР ҚК 35-бабының 1-бөлігінің 2-тармағы, 2-бөлігі негізінде, қалалық прокуратурамен қылмыстық іс шеңберінде қылмыстық қудалау тоқтатылды[12].

2 тамыз, Ақтөбе қаласы, Исаев Нұрсұлтан, қаңтар оқиғаларына байланысты қылмыстық іс бойынша қамауға алынған ол, аштық жариялады. «Тергеу барысында жасалған азаптаулар мен әділетсіздіктерге наразылық білдірді», — деп хабарлады тұтқынның әйелі Аида Хазеева[13].

3 тамыз, Алматы қаласы, Мамай Жанболат, ҚР ҚК 274-бабы, 378-бабы, 272-бабының 1-бөлігі, 274-бабының 4-бөлігі, қамауға алуды тағы бір айға 12 қыркүйекке дейін ұзартты. Прокурордың қамауға алуды ұзартуға қабылдаған уәжі: «бостандықта болған Мамай ақпарат тарату арқылы тергеуге кедергі келтіреді» [14].

3 тамыз, Алматы қаласы, «10 күн бұрын біз адам құқықтары жөніндегі уәкіл Әзімоваға, ҚР ҚК 269-бабы 2-бөлігі, 405-бабы бойынша, мерзімі 3 жыл 8 айға сотталған Ләззат Досмамбетованың ауруханаға дереу жатқызылуына жәрдем көрсету туралы өтінішпен жүгіндік. Біздің хаттарымызға оның көмекшілері жауап жазады, ал өзі біз оны бағаламайтындай және құрметтемейтіндей болып ренжиді», — деп хабарлады құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожина[15].

3 тамыз, Өскемен қаласы, белгісіз бес адам «Жол бақылауы» ҚБ ақпараттық порталының журналисі Антон Князевті соққыға жықты. Бұл туралы ақпарат әлеуметтік желілерде пайда болғаннан кейін, полиция департаменті ҚР ҚК 293-бабы 2-бөлігі 1-тармағы (бұзақылық) бойынша сотқа дейінгі тергеу басталғанын, екі күдікті анықталғанын және қажетті тергеу іс-шаралары жүргізілгені туралы хабарлады[16].

3 тамыз, Өскемен қаласы, журналист Антон Князьев қызметкерлердің әрекетсіздігі туралы мәлімдеді. Белгісіз бір топ адам, полиция келгеннен кейін де, оған қатысты заңсыз әрекеттерін жалғастырған. «Бәрі олардың көз алдында болды. Біз патрульдерге жазамыз, өйткені олар бұл фактінің орын алуына жол берді», — деп айтады Князьев,Үлбі аудандық полиция бөліміндегі видеода [17].

3 тамыз, Алматы қаласы, Сараптамалық кеңестің шешімімен саяси тұтқындар болып танылғандар: Шымкент қаласы, Сәдібеков Молдабай, ҚР ҚК 272-бабымен 3 жылға бас бостандығынан айырылған; Өскемен қаласы, Байсағатов Айдар ҚР ҚК 380-бабымен 1 жыл 4 айға бас бостандығынан айырылған; Ақтөбе қаласы, Бекеев Абылайхан ҚР ҚК 272-бабымен тергеуде отыр; Семей қаласы, Жолатов Азиз ҚР ҚК 272, 269-баптарымен тергеуде отыр[18].

3 тамыз, Алматы қаласы, Тәшімова Салтанат, әкімшілік сот қаулы шығарды: адвокат Р.М. Қожахметтің Әуезов ауданының полиция инспекторы Б. Қ. Рахмановтың іс-әрекетінің заңсыздығы туралы шағымында А.З. Нұрсейітоваға қатысты сот-медициналық сараптама тағайындау туралы 2022 жылғы 8 мамырдағы қаулысымен танысу құқығын Тәшімоваға бермеу туралы талаптары- қанағаттандырылсын.

4 тамыз, Ақтау қаласы, он шақты адам Қазақстан халықтары Ассамблеясының жергілікті филиалының ғимаратына жиналып, Қызылорда қаласындағы колонияда 5 жылдық түрме жазасын өтеп жатқан Ержан Елшібаевты босатуды талап етті. Жиналғандар ұсталып, учаскеге жеткізілді

[19].

4 тамыз, Ақтау қаласы, Қорбақов Мерей, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабы 7-бөлігі, әкімшілік сот, Елшібаев Ержанды босату туралы талап айтылған заңсыз наразылыққа шақырғаны үшін, 10 тәулікке қамауға алуға шешім шығарды

[20].

4 тамыз, Ақтау қаласы, Елшібаевты босату акциясында ұсталған Дүйсекеева Жадыраға сот 110 000 теңге көлемінде айыппұл салды. Өтегенова Айгүлді, Тәңірбергенова Нұргүлді, Қарамұрзаев Нұрланды «заңсыз митингке» қатысқаны үшін сот кінәлі деп таныды және әкімшілік ескерту тағайындады

[21].

4 тамыз, Қостанай қаласы, Нұрмағамбетов Диас, ҚР ҚК 274-бабы 2-бөлігі 3-тармағы, мерзімі 1 жылға бас бостандығын шектеу. Апелляциялық сот бірінші сатыдағы соттың оны көрінеу жалған ақпарат таратқаны үшін кінәлі деп тану туралы үкіміне шағымды қарады және шағымды қанағаттандырусыз қалдырды[22].

4 тамызда courthouse News Service америкалық басылымы Нұрсұлтан Назарабаев Қорының қылмыс және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тақырыптарына 10 жыл бойы маманданған жаңалықтар сайты Journalism Development Network-қа (Журналистиканы дамыту желісі) сотқа талап арыз бергенін хабарлады. Талапкер 2022 жылғы 19 қаңтардағы мақалада жарияланған Қордың қаражаты мақсатқа сай пайдаланылмайды деген болжамдары, оның іскерлік беделіне нұқсан келтіреді, жалған және жала болып табылады деп есептейді[23].

4 тамыз, Шымкент қаласы, ИЧ-167/11 мекемесі, Досмамбетова Ләззат, ҚР ҚК 269-бабы 2-бөлігі, қамау мерзімі 3 жыл 8 ай, адам құқықтары жөніндегі қазақстандық бюроның филиалына саяси тұтқынның қызы Надирбек Айжан арызданды. Ол анасының бас ауруына шағымданатынын және остеохондроз ауруына байланысты оң қолын көтере алмайтынын, жүрек тұсының ауыратынын, ауруханада стационарлық емдеуді қажет ететінін жазды[24].

5 тамыз, Алматы қаласы, Достияров Абзал, ҚР ҚК 274-бабы 2-бөлігі 3-тармағы бойынша «көрінеу жалған ақпарат таратқаны үшін» оған қарсы қозғалған қылмыстық іс туралы хабарлады. Полиция үшін YouTube-тағы хостингті мониторингтеу негіз болды, онда мазмұнында көрінеу жалған ақпаратты тарату белгілері болуы мүмкін бейнелер анықталған[25].

4 тамыз, Қызылорда қаласы, ЗК-169/5 мекемесі, саяси тұтқын Елшібаев Ержан, ҚР ҚК 106-бабы 2-бөлігі 7-тармағы, мерзімі 5 жыл, сот басталды. Колония әкімшілігі оны әкімшіліктің заңды талаптарына бағынбағаны үшін айыптайды. Белсендінің өзі бұл айыптауды қабылдамайды. Кінәлі деп танылған жағдайда оның түрмелік мерзімі ұзартылуы мүмкін.

4 тамыз, Қызылорда қаласы, «Елшібаевтың қылмыстық ісі тек айыптау тарапының куәгерлерінің айғақтарына негізделген. Іске бейнебақылау камераларынан жазбалар қосылмаған, олар жұмыс істемеген сияқты. Қызметкерлердің бейне жетондарының жазбаларында дәлелдемелердің бар екендігі туралы мәлімделеді. Алайда бізді олармен таныстырған жоқ», — деп хабарлады адвокат Сүндетқалиева Жанар[26].

4 тамыз, Алматы қаласы, «Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау халықаралық қоры 28 шілде мен 4 тамыз аралығында пікір білдіру және ақпарат алу бостандығы құқығы бар Қазақстандағы жағдайға зерттеу жүргізді[27].

5 тамыз, Алматы қаласы, Айтеленов Нұрәлі, блогер, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет ғимаратына, ұсталған журналист Абжан Махамбетті қолдау мақсатында, жеке пикетке шықты[28].

5 тамыз, Ақмола облысы, Сәдуақасова Айя, Шортанды аудандық соты, ҚР ҚК 274-бабы 4-бөлігі, 405-бабы 2-бөлігі, белсендіге қатысты таңдалған бұлтартпау шарасын қайта қарады және үй қамауын күзетпен ұстауға ауыстырды. Ол бұл шешіммен келіспейтінін мәлімдеді және аштық жариялады[29].

6 тамыз, Алматы қаласы, Арон Атабектің қызы Нутушева Алмаға Ш.Уәлиханов атындағы саябақта«Арон Атабекті оңалту және оның шығармашылығы» тақырыбында бейбіт митинг өткізуден билік тағы да бас тартты. Мәлімделген митинг күндері ауыл шаруашылығы жәрмеңкесін өткізу себебіне байланысты бас тартылды[30].

7 тамыз, Орал қаласы, Өтебаев Бекболат тіркелмеген «Алға Қазақстан» партиясының үнпарақтарын тарату кезінде полиция қызметкерлерімен ұсталып, тіркелмеген қоғамдық бірлестікке қатысқаны үшін ҚР ӘҚБтК-нің 489-бабы бойынша 153150 теңге айыппұл салынды[31].

8 тамыз, Нұрсұлтан қаласы, ЕЦ-166 мекемесі, Макин Дәурен, ҚР ҚК 256-бабы 1-бөлігі. Тоқсан күн бойы суретші өзінің Фейсбуктегі парақшасында экстремистік сөздерді таратқаны және діни негізде терроризмді насихаттағаны үшін қамауда отыр[32].

8 тамыз, Алматы қаласы, «#qantar2022-ден 6 ай өткен соң және биліктің қаза тапқандарды террористер жасауға тырысқаны туралы көптеген хабарламалардан кейін біз ҰҚК-ге ҚР ҚК 255-бабы бойынша қанша адам және қандай ТАӘ өтіп жатқаны туралы ақпарат беру туралы кезекті сұрау салдық, бірақ жауапқа-жауап алдық» — деп хабарлады құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожина[33].

8 тамыз, «Бас прокуратураға сұрау: 2022 жылғы қаңтардағы оқиғадан алты айдан астам уақыт өтті. Билік осы уақытқа дейін қаза тапқандар мен қылмыстық жауапкершілікке тартылған адамдардың тізімін берген жоқ. Бас прокуратураның жауабы: ҚІЖК — нің 201-бабына сәйкес мәліметтер жария болуға жатпайды», — деп хабарлады құқық қорғаушы Төреғожина Бақытжан

[34].

8 тамыз, Алматы қаласы, ЛА-155/18 мекемесі, Мамай Жанболат, ҚК 274-баптың 4-бөлігі, 378-бап, 272-баптың 1-бөлігі, бірнеше айдан бері қамауда отыр. Ол өзінің күйзеліске ұшыраған жағдайда болуы және өзінің серіктестеріне куәлік етіп жатқаны туралы мәлімдемелерді жоққа шығарды

[35].

9 тамыз, Семей қаласы, Иржанұлы Тимур, ҚР ҚК 272-бабы 2-бөлігі, 269-бабы, үйқамақта, белсенді БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі комитетіне жүгінген өтінішінде ДВК-ға тыйым салу және оны «экстремистік ұйым» деп тану туралы сот шешімінің күшін жоюды Қазақстанға ұсынуды, сондай-ақ белсендіге тағылған үкімнің күшін жоюды, оның заңды қолдау төлемақысына байланысты залалдың орнын толтыруды сұрайды. Одан басқа, БҰҰ Комитеті азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің ережелерін мемлекеттің бұзғанын мойындауын сұрайды[36][37].

9 тамыз, Алматы қаласы, «Бізге жолданған қаңтар айындағы оқиғалар барысында зардап шеккендердің барлығын біз прокуратураға, Мәжіліс депутаттарына ғана емес, омбудсменге де жібердік. Омбудсменге жүгіну мүмкіндігі туралы естігенде, адамдардың реакциясы қандай екенін білесіз бе: «бұл омбудсменша тәте ма? одан ешқандай көмек жоқ», — деді құқық қорғаушы Төреғожина Бақытжан [38].

9 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, «Қаңтар оқиғаларына қатысқандардың 23-не үтікпен азаптау жасалғаны дәлелденді. Прокурорлар Алматы облысының полиция департаментінде үтікпен күйдіру әрекеттерін қолданумен азаптау туралы іс бойынша тергеуді аяқтады. Полиция қызметкерлерінің Талдықорғанда ұсталған 23 азаматқа 7-17 қаңтар аралығында азаптауларды қолданғаны дәлелденді», — деп хабарлайды Бас прокуратураның баспасөз қызметі[39].

9 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, « ҚР ҚК 146 — бабы (азаптаулар) бойынша бес полиция қызметкері күдікті деп танылды, оның ішінде криминалдық полиция басқармасының үш қызметкері, әкімшілік полиция басқармасының бір инспекторы және ЖҚАЖ-ң бір қызметкері» -деп хабарлайды Бас прокуратураның баспасөз қызметі [40].

9 тамыз, Ақтөбе қаласы, тергеу изоляторында аштық жариялаған Нұрсұлтан Исаевтың туыстары облыстық прокуратураға қайта келді. Исаевтың отбасы мүшелері қаңтар оқиғаларына байланысты оған қатысты қозғалған қылмыстық істі қайта дәрежелеуге шақырады[41].

9 тамыз, Ұйымдасқан қылмысты және сыбайлас жемқорлықты зерттеу орталығы (OCCRP) «Назарбаев Қорының» американдық сотқа жүгінуін «PR-қадам» деп бағалайды [42].

10 тамыз, Алматы қаласында «Араша» қоғамдық комитетінің баспасөз конференциясы өтті. Мұрат Әуезов, Евгений Жовтис, Марат Сембин: — «Саяси тұтқындарды босату өздерінің мақсаты» екенін мәлімдеді[43].

10 тамыз, Алматы қаласы, Жансейітов Бұрхан, тергеу соты заңгер Жансейітовке қатысты бұлтартпау шарасын үй қамақтан қамауға алуға өзгертті. Ол қылмыстық кодекстің екі бабымен, бұзақылық және билік өкіліне қатысты зомбылық көрсету бойынша айыпталуда[44].

10 тамыз, Алматы қаласы, көзі көрмейтін мүгедек-белсенділер «Қазақ соқырлар қоғамындағы» ауқымды сыбайлас жемқорлық схемаларын әшкерелегені үшін саяси қудалауға түскені туралы айтты. Белсенділерді қудалаудың артында мемлекет қаражатын ұрлаудың көпмиллиардталған схемаларына қатысы бар ҚОҚ төрағасы – Наурызбаев Алмат тұр[45].

10 тамыз, Тараз қаласы, қаңтар айында жақындарын жерлеген және жыл басындағы қайғылы оқиғалардың ізімен сотталғандардың туыстары Тараз қаласынан Нұр-Сұлтан қаласына тағы да жол тартты, бірақ жолда тоқтатылып, таксиден түсіріп тасталды. Содан кейін олар жолға жаяу шықты, оларды прокурор мен облыс әкімі тоқтатып, оларды кері қайтаруға тырысты[46].

10 тамыз, Шымкент қаласы, ИЧ-167/11 мекемесі, Сәдібеков Молдабай, ҚР ҚК 272-бабы 3-бөлігі, «жаппай тәртіпсіздіктерге қатысу» деген айыппен 3 жыл бас бостандығынан айырылған. Сот апелляциялық шағымды қанағаттандырды және түрме мерзімін шартты мерзімге ауыстырды. Белсендінің бұрын сотталмағаны, тұрақты тұратын жері және жұмыс орнының болуы, оның асырауында кәмелетке толмаған балаларының бары осыған негіз болды[47].

10 тамыз, Алматы қаласы, Бас прокуратура өткен жылы түрмеден шыққаннан кейін көп ұзамай қайтыс болған ақын және диссидент Арон Атабекті саяси қуғын-сүргіннің құрбаны деп танудан бас тартты, онда ол 15 жылдан астам уақыт болды. Аронның қызы Атабек әкесін ақтауды жалғастыратынын айтады[48].

11 тамыз, Алматы қаласы, « #QANTAR2022-ге қатысқан күштік құрылымдар туралы ақпаратты ұсынамыз. Ол толық емес, біз тапқандарымызды көрсетіп отырмыз. Барлық ақпарат БАҚ, интернет, сотталғандардың қаулылары мен үкімдерінің жарияланымдарынан жинақталған. Біз, құқық қорғаушылар және ҰҚК, ІІМ және ҚМ қалай құрылғанын толық түсінбейтіндіктен, жарияланымда РММ атауында, мекенжайларында және ТАӘ-де қателер бар екеніне сенімдіміз» — деп хабарлады Бақытжан Төреғожина[49].

11 тамыз, Қазақстанның үкіметтік емес ұйымдарының Азаптауларға қарсы коалициясы Қазақстан Президенті Тоқаевқа саяси ерік-жігер танытуға және елде азаптаулар мен қатыгездікке қарсы іс-қимыл жөніндегі кешенді стратегияны әзірлеуге ықпал етуге шақырды[50].

11 тамыз, Алматы қаласы, ЛА-155/18 мекемесі, Намазбаев Данат, ҚР ҚК-нің 179-бабы 2-бөлімі, 5 жылға бас бостандығынан айырылған. Ол түрмеден хат жолдап, онда оның объективті сот талқылауына және әділ үкім шығаруға конституциялық құқығының ақталмағанын көрсеткен, дегенмен де ол сенімін/ рухын жоғалтпады.

11 тамыз, Алматы қаласы, «Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау халықаралық қоры 2022 жылдың 4 тамызы мен 11 тамызы аралығындағы Қазақстандағы сөз бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығының жағдайына зерттеу жүргізді[51].

12 тамыз, Алматы қаласы, қазақстандық интернет басылымдардың басшылары журналистерге кибершабуылдар мен қоқан-лоққылар жасалғаны туралы хабарлады. Orda.kz сайты шілденің ортасынан бері ашылуын тоқтатты. Elmedia жобасының жетекшісі Гүлжан Ерғалиева ұялы телефонына түскен жасырын қоңыраулар туралы айтады. Ақпарат министрлігі оқиғаның барысын «қадағалап» отырғандарын мәлімдеді [52].

12 тамыз, Алматы қаласы, «Жанболаттың соты кезінде тікелей эфир жүргізгені үшін Жанболат Мамайдың адвокаты — Ернар Кенжебаевқа қарсы тәртіптік іс қозғамақшы, эфирге адвокаттың ешқандай қатысы болмаса да», — деп хабарлады саясаткердің жұбайы Инга Иманбай[53].

12 тамыз, Қазақстан мен Өзбекстан билігтері бізге, «БелсенділерЭкстремистер емес» мониторингтік тобының құқық қорғаушыларына адам құқықтарын бұзу фактілерін жазуға, биліктің үгіт-насихаттарын әшкерелеуге жол бермеуге тырысуда. Билік Facebook алгоритмдерін теріс пайдалануда. Боттардың топтары біздің жарияланымдарымызға жаппай шағымданады және оларды блоктауға тырысады[54].

12 тамыз, Ақмола облысы, Шортанды ауданы, Садвокасова Айя, ҚР ҚК 405-баптың 2-бөлігі, 274-баптың 4-бөлігінің 2- тармағымен, көрінеу жалған ақпарат таратқаны және тиым салынған ұйымдардың қызметіне қатысқаны үшін 3 жылға бас бостандығын шектеу, 3 жылға қоғамдық-саяси қызметке және әлеуметтік желілерді пайдалануға тыйым салу және 261 620 теңге көлемінде міндетті төлем төлеу [55].

14 тамыз, Петропавл қаласы, YouTube арнасында «Бүгін Петропавлда» видео жарияланды, онда Александр Данчев, Сергей Измаилов және Дмитрий Агапов Солтүстік Қазақстан бойынша ұлттық алдын алу тетігінің/құрылымының мүшелігінен, осы ұйымның басшысы Марина Нистолийға және омбудсмен Эльвира Азимоваға сенім жоғалуына байланысты, отставкаға кеткенін хабарлаған [56].

15 тамыз, Петропавл қаласы, полиция тергеушісі Д.Сапарғали құқық қорғаушылар А.Данчевқа, С.Измаиловқа және Д.Агаповқа телефон соғып, 14 тамызда ҰПМ және Солтүстік Қазақстан облысы бойынша қоғамдық бақылау комиссиясының басшысы Марина Нистолий оларға, жалған ақпаратпен бейнежазба жариялағаны туралы арыз жазғаныны байланысты, түсініктеме жазуға келулерін сұрады. Шақыру қағазы берілмеді, тергеуші олардың құқықтық мәртебесін хабарламады [57].

15 тамыз, Қазақстанда келесі жылдан бастап міндетті биометриялық тіркеу енгізіледі. Әр адам төлқұжат немесе жеке куәлік алған кезде саусақ іздерінің үлгісін тапсыруы тиіс. Бұл норма бес жыл бұрын қабылданған, бірақ құқық қорғаушылар мәжбүрлі процедураны адам құқығын бұзу деп санайды[58].

15 тамыз, Алматы, «Бүгінгі күні 11 белсенді тергеу мерзіміне қамауға алынған», — деп хабарлады Бақытжан Төреғожина[59].

15 тамыз, Өскемен қаласы, Ишмұхаметов Фарит, ҚР ҚК-нің 269, 272, 405 баптары бойынша облыстық сот ұсталған азаматтың бұлтартпау шарасын өзгерту туралы арызды қарап, «бәрі заңды» болғанына байланысты қанағаттандырудан бас тартты[60].

17 тамыз, Өскемен қаласы, Ишмұхаметов Фарит, ҚР ҚК-нің 269, 272, 405-баптары, «Қаңтардағы басқа да ұсталғандар сияқты оған кінәсін тану туралы процессуалдық келісімге қол қою ұсынылады. Әдетте, қол қойғандар үйқамаққа немесе кепілге босатылады», — деп хабарлады адвокат Айжан Дәрібаева [61].

16 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, «Қаңтар айында өлтірілген қылмыскерлердің туыстарына айыбын дәлелдейтін құжаттар әр облыс бойынша жеке-жеке ұсынылады», — деп хабарлады Бас прокуратураның өкілі Елдос Қилымжанов [62].

16 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, «Тергеу анықтағандай, тәртіп сақшыларының жауап алудың рұқсат етілмеген әдістерін қолдануы нәтижесінде жаппай тәртіпсіздікке қатысты деген күдікке ілінген 6 адам қаза тапты. 15 қауіпсіздік қызметкері күдікті болып танылды, оларға қатысты түрлі алдын алу шаралары қолданылды», — деп хабарлады Бас прокуратураның өкілі Елдос Қилымжанов[63].

16 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, Қазақстанның Бас прокуратурасы қаңтар оқиғасы кезінде қаза тапқандардың тізімін жариялады. Тізімде 238 адамның тегі/фамиялиясы көрсетілген, аты/ есімі көрсетілмеген, орнына инициалдары көрсетілген, адамдардың қайтыс болу жағдайлары көрсетілмеген. Олардың қайсысы қауіпсіздік күштерімен «антитеррорлық операция» кезінде өлтірілгені, ал кімдердің азаптаудан қайтыс болғаны белгісіз[64].

16 тамыз, Алматы қаласы, Бас прокуратура қаңтар оқиғасы кезінде қаза тапқандардың тізімін жариялады. Бұл, ақпараттың толық болмауына байланысты жұртшылық пен құқық қорғаушылардың наразылығын тудырды. Құқық қорғаушы Төреғожина Бақытжанның келтіргені: Израиль азаматы Когеашвили Леван [65]; Қилыбаев Ақжол [66]; Қыдырбеков Жанайдар Саятұлы [67]; Сланбеков Рахат Нұрбайұлы[68]. Қаңтар оқиғасы кезінде қаза тапқандардың Бас прокуратурамен құрастырылған тізімді қосып береміз [69].

16 тамыз, Алматы қаласы, әкімдік Бибігүл Иманғалиева мен Әсет Әбішевке 21 тамызда «Барлық саяси партияларды тіркеу. Саяси тұтқындарға бостандық және саяси қуғын-сүргіндерді тоқтату» тақырыбында бейбіт митинг өткізуден бас тартты. Бас тарту себебі: «шеру өткізілетін күні мәдени іс-шара жоспарланған»[70].

16 тамыз, Алматы қаласы, баспасөз мәслихатында адвокаттар Елена Жигалёнок пен Анна Веретельникова 5 тамызда олардың үйқамақта отырған қорғаушысы Жансейітов Бұрхан, «Mildom Kazakhstan» қонақүйінің бөлмесінен микрофонға ұқсас тыңдау құрылғысын тапқанын мәлімдеді[71].

17 тамыз, Алматы қаласы, «Қаңтар оқиғасы кезінде қаза тапқандардың прокуратура жариялаған тізімі толық емес», — деді Құрманкүл Станбекова, ол басынан оқ жарақатын алған ұлынан 5 қаңтарда айырылған [72].

17 тамыз, Алматы қаласы, «Мәйітханаға келген күні 226-шы нөмірде кезекте тұрдық, артымызда адам көп болды. Іштегі барлық бөлмелер мәйіттерге толы болды, менің баламның денесі көшеде жатты. Мәйітхана қызметкерлерінің өздері мәйіттерді КамАЗ көлігімен әкеліп, жай ғана аулаға тастағанын бізге айтты», — деді Құрманкүл Станбекова[73].

17 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, Марат Жыланбаевқа 21 тамызда «Барлық саяси партияларды тіркеу. Саяси тұтқындарға бостандық және саяси қуғын-сүргіндерді тоқтату» тақырыбында митинг өткізуге рұқсат берілмеді.

Бас тарту себебі: бейбіт кездесулерге арналған барлық мамандандырылған орындар, 21 тамызға алдын ала келісілген кездесулер мен іс-шараларға байланысты, бос емес[74].

17 тамыз, Шымкент қаласы, 17 жастағы Абылай Ергеш «қанды қаңтарда» қаза тапқан 20 адамның бірі. Туыстары мәйітті мәйітханадан қаңтар оқиғасынан кейін бір жарым айдан кейін алған. Оның қандай жағдайда өлтірілгенін отбасы білмейді. Анасы бәрін «уақыттың үкіміне» қалдырған, ұлының өліміне байланысты мемлекетті сотқа бермеймін дейді. Жасөспірімге қатысты қылмыстық іс «Жаппай тәртіпсіздіктер» бабы бойынша қайтыс болғаннан кейін қозғалған [75].

17 тамыз, Алматы қаласы, «Біз омбудсмен Әзімоваға да қаңтар оқиғасында қаза тапқан балалардың ата-аналарына көмек көрсету туралы өтінішпен хат жаздық. Біздің соңғы өтінішіміз 20 шілдеде рәсімделген. Шұңқырға жазғандай болдық десе болады, шамасы, бізде адам құқықтары жағынан жаман емес деп ойлайтын сияқты? Өмірбаева, Өтебаева, Нұрымбетова, Нұртазиннің шеңберінде, барлығы 13 адам бар және олар бір-біріне хат жазауда»,- деп жазды құқық қорғаушы Төреғожина [76].

17 тамыз, Алматы қаласы, адвокат Жұмабеков Дәулет қалалық сотқа екінші рет пикетке шықты. Адвокат өзінің келісілмеген әрекетін үш судьяға және заң бұзушылықтар орын алғаны мойындалған, бірақ егжей-тегжейлері мен салдары айтылмаған мекеме төрағасына арнады [77].

18 тамыз, Өскемен қаласы, Байсағатов Айдар, ҚР ҚК-нің 380 бабының 1- бөлігі, мерзімі 1 жыл 6 айға бас бостандығынан айырылған. Облыстық сот белсендінің арызын қарап, «заңсыз әрекетке барды, кінәсін мойындамады, кешірім сұрамады, істеген ісіне өкінбеді, қорытынды жасамады» деген себеппен, оны қанағаттандырусыз қалдырды[78].

18 тамыз, Алматы қаласы, Адам құқықтары жөніндегі бюрода өткен баспасөз мәслихатында қаңтар оқиғасы бойынша сотталғандардың туыстары жақындарының ісін қайта қарауды талап етті. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 293-бабының 3-бөлігі, 4-тармағы бойынша алты жылға сотталған Әлібек Иманбековтың әйелі — Баян Шырынбекова сот үкімімен «келіспеймін» деп мәлімдеді, жұртшылықтың назарын тергеу барысындағы «бұзушылықтарға» аударды[79].

18 тамыз, Алматы қаласы, Адам құқықтарын қорғау бюросында өткен баспасөз мәслихатында Жетісай қаласының тұрғыны Тәңірбергенова Гүлфария, ҚР Қылмыстық кодексінің 291-бабы «Қару ұрлау» бойынша, 23 маусымда сотталған ұлына шығарылған «бес жылға бас бостандығынан айыру» сот үкімін «заңсыз» деп атады [80].

18 тамыз, Алматы қаласы, Адам құқықтары жөніндегі Қазақстандық халықаралық бюрода қаңтар оқиғасы кезіндегі және одан кейін ұсталғандардың құқықтары туралы сараптамалық баяндаманың онлайн презентациясы өтті. Бюроның дайындаған есебіне сәйкес, қаңтар оқиғасына байланысты ұсталғандардың 71%-ы азаптауға, 63%-ы қамау кезінде күш қолдануға ұшыраған[81].

18 тамыз, Алматы қаласы, презентация жасаған Бюро директоры Евгений Жовтис 83 пайыз адвокаттардан азаптау фактілері бойынша шағым түскенін, оларға реакция болғанын және тексерулер жүргізілгенін хабарлады. Ал 77% жағдайда күдіктілерді анықтау мүмкіндігі болды. Бірақ 18% жағдайда ғана азаптау күдіктілері анықталды немесе ұсталғандарға азаптау құрбаны мәртебесі берілді [82].

18 тамыз, Алматы қаласы, сотқа дейінгі тергеу сатысында Адам құқықтары жөніндегі халықаралық бюро құрастырған 2022 жылғы қаңтар оқиғасы кезінде және одан кейін ұсталған адамдардың құқықтарының сақталуы туралы талдамалық есеп ұсынылды[83].

18 тамыз, Алматы қаласы, «Неге Қазақстанның Бас прокуратурасы Ақжол Қилыбаевты #Қантар2022 құрбаны деп санамайды? Полиция қызметкерлерінің өз-өзіне қол жұмсауы да мемлекеттен екеніне ешкім күмән келтірмейді деп ойлаймын. Сол күндері Шығыс Қазақстан облысының ішкі істер органдарында болып жатқан азаптан 2 адам полиция қабырғасында қаза тапты! Ақжол азапталып, қорлық көрген соң үйіне келіп, өз-өзіне қол жұмсады», — деп мәлімдеді Бақытжан Төреғожина[84].

18 тамыз, Алматы қаласы, «Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау халықаралық қоры 2022 жылдың 11 тамызы мен 18 тамызы аралығында Қазақстандағы сөз бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығының жағдайына зерттеу жүргізді

[85].

18 тамыз, Алматы қаласы, шетелдіктерге арналған орыс тілі пәнінің мұғалімі Омарова Жаңыл Алматы халықаралық мектебінің алдында жеке пикет өткізді, ол онда отыз жыл жұмыс істеген, тәуелсіз кәсіподақ ұйымын құрып, қазақстандық және шетелдік жұмысшыларға тең еңбек үшін тең еңбекақы төлеу талабын қойғаны үшін жұмыстан босатылған болатын[86].

18 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, Елорданың СІМҚК ҚР Конституциялық Кеңесіне қарсы шағымды қараудан бас тартты, бұл Конституцияның 18-бабының талаптарын бұзады. Конституцияның 33-бабында көрсетілген құқығымызды жүзеге асыру үшін бұл әкімшілік талапты соттың қайтаруына шағымдануымыз керек, дейді азаматтық белсенді Әлнұр Ілияшев[87].

18 тамыз, Алматы қаласы, «Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау халықаралық қоры 18-25 тамыз аралығында Қазақстандағы сөз бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығының жағдайына зерттеу жүргізді [88].

19 тамыз, Петропавл қаласы, «Хабар-24» телеарнасы журналистерінің қызметіне кедергі келтіргені туралы сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталғанына бір жыл толғаннан кейін оператор Иманов Төлеген тергеуші полиция капитаны А.К.Омаровадан, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 35-бабы 1-бөлігінің 2-тармағы негізінде тергеуді тоқтату туралы қаулы шығарылғаны туралы хабарлама алған[89].

19 тамыз, Қостанай қаласы, УК-161/2 мекемесі, «Шаңырақ ісі» бойынша 16 жылға сотталған Өтегенов Құрманғазы бостандыққа шықты [90].

19 тамыз, Алматы қаласы, «Қазақстан билігі қанды оқиғадан кейін жеті ай өткен соң қаңтарда қаза тапқандардың тізімін жариялады. Онда 238 адамның тегі\ фамилиясы бар. Аты\ есімдері жоқ — тек инициалдары. Жасы да, жынысы да көрсетілмеген. Орны және өлімнің мән-жайы көрсетілмеген. Құқық қорғаушылар, марқұмдар туралы ақпарат жинаушылар өздерінің тізімдері мен құзырлы органдардың тізімі арасындағы сәйкессіздікті айтып жатыр», — деп мәлімдеді Бақытжан Төреғожина.

20 тамыз, Тараз қаласы, «2022 жылдың 05 қаңтарынан 06 қаңтарына қараған түні азаматтар Г., Ә., Б., Б., А., Қ., С., Б., Ш. қаңтардағы жаппай тәртіпсіздіктерге қатысқаны сотпен анықталды. Сотталушылар процессуалдық келісімге қол қойып, кінәларын мойындады. 9 адам — 4 жылға, 8 адам — 3 жыл 6 ай бас бостандығынан айырылды [91].

20 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, Пушкин мен Құдайберді көшелерінің қиылысындағы алаңда «соттардың әділетсіз шешімдеріне» қарсы рұқсат етілген митинг өтті. Қолдарында «Сот түзелмей, ел өзгермейді», «Сот, Жаңа Қазақстанға ілес», «Екі бірдей сот – екі түрлі шешім» деген мәтіндер жазылған плакаттар болды [92].

20 тамыз, Маңғыстау облысын, «Қарақұдықмұнай» компаниясының қызметкерлері жалақыны көтеруді талап етіп, 17 тамыздан бастап ереуілге шыққан болатын. Серіктестіктің басшылығы олардың талаптарын орындай алмайтынын мәлімдеп отыр [93].

20 тамыз, Орал қаласы, әкімдік қоғам қайраткері Аслан Өтеповке «Есірткіге қарсы» бейбіт жиын өткізуге рұқсат бермей, сол жиынды бекіткеннен кейін екі күннен кейін бас тартты. Бас тартуға Өтеповтың әлеуметтік желі арқылы азаматтарды бейбіт жиынға қатысуға шақыруы себеп болды. Берілген өтініште мұндай ақпарат көрсетілмеген деп хабарлайды әкімдіктегілер[94].

21 тамыз, Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов атындағы саябақта тіркелмеген «Алға, Қазақстан» партиясы белсенділерінің қарсылық акциясы өтті. Олар барлық партияларды тіркеуді және саяси тұтқындарды босатуды талап етті[95].

21 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, тіркелмеген «Алға, Қазақстан» партиясының митингісі Жеңіс пен Абай көшелерінің қиылысында өтті. Белсенділер қудалауды тоқтатуды және саяси тұтқындарды босатуды талап етті. Жиынға қатысушылар таңертеңнен бері полицияның оларды «күзеткенін» хабарлады[96].

22 тамыз, Алматы қаласы, «Билік қарсылық білдіретін адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін ҚР Қылмыстық кодексінің 274-бабын қолдана бастады. Егер адамның «экстремистік ұйымдардың қызметіне», «өшпенділік тудыруға» қатысқанын дәлелдеу қиын болса – сол жерде оны дәлелдеу, сараптама жүргізу керек болса, ал бұл бап бойынша дәлелдеу оңайырақ. Маман қажет емес. Олар жай ғана өздері жалған деп есептейтін ақпаратты «тауып», оны айыптайды»,- деді АҚмЗСЖҚХБ директоры Евгений Жовтис[97].

22 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, Еуропарламенттің адам құқықтары жөніндегі кіші комитеті делегациясының Қазақстанға келуіне байланысты саяси тұтқындар Ж.Әштаевтың және К.Сұлтанбектің әйелдері Еуроодақ елшілігі ғимаратының алдында биліктен олардың күйеулерін босатуды және қаңтар оқиғасына халықаралық тәуелсіз тергеу жүргізуді талап етіп акция жасады[98].

22 тамыз, Семей қаласы, Әлия Исенова, құқық қорғаушы «Еуропалық Парламенттің адам құқықтары жөніндегі кіші комитетінің делегациясына жүгінді. «Мен 2022 жылғы қаңтардағы қанды оқиғада атыс жасағандардың құрбанымын және тәуелсіз халықаралық тергеуді талап етемін. Мен, маған оқ атқан қызметкерді тауып, оны жауапқа тартуды талап етемін» [99].

22 тамыз, Алматы қаласы, «Мендегі ашу-ызаға шек жоқ! Біз Ләззат Досмамбетоваға тиісті медициналық көмек көрсетуді және емдеуді сұрап хат жолдадық. Әйелдердің құқықтарын қорғау ұлттық орталығына Балаеваға, Омбудсмен Азимоваға және Шымкент қаласы Әл-Фараби аудандық сотына хат жолдадық. Жауапты біз ІІД-нен алдық: «Сотталған 1971 жылы туған Л.Қ.Досмамбетованың жалпы жағдайы қанағаттанарлық, ауруханада емделуді қажет етпейді, сотталушы медицина қызметкерлерінің бақылауында», — деп хабарлады Бақытжан Төреғожина[100].

22 тамыз, Маңғыстау облысы, жалақыны 100 мың теңгеге көтеруді талап еткен «Қарақұдықмұнай» серіктестігінің мұнайшылары талаптың орындалуына қол жеткізе алмады. Сот ереуілді «заңсыз» деп танығаннан кейін, олар өз жұмыстарына оралды[101].

«22-24 тамыз, Алматы қаласы, Еуропарламенттің адам құқықтары жөніндегі кіші комитетінің делегациясы азаптау құрбандарымен кездесті. Депутаттар 2022 жылғы қаңтардағы оқиғаларды ашық және әділ тергеудің маңыздылығын атап өтті. Олар белсенділерді қудалау мен қорқытуды дереу тоқтатуға шақырды[102].

22 тамыз, Еуропарламент депутаттары Қазақстанның халықаралық міндеттемелеріне сәйкес адам құқықтарын қорғау, негізгі саяси құқықтар, жаңа саяси партияларды тіркеу және БАҚ бостандығына қатысты іс жүзінде әлі көп жұмыс істеуі қажет деп санайды[103].

23 тамыз, Ақтау қаласы, Ақбердиева Айгүл, учаскелік полиция қызметкері Абылайхан Әлихан азаматтық белсендінің үйіне саяси астарлы іс бойынша жауап алуға куә ретінде қатысу үшін 24 тамыз күні сағат 9:30-да полиция бөліміне келуді талап еткен шақыру қағазын тапсыру үшін келді[104].

23 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, «Қаңтардағы тәртіпсіздіктерге қатысқан екі адам қауіпсіздік күш қызметкерлеріне күш көрсеткені үшін сотталды. Семей қаласының тұрғыны Ұлттық ұлан қызметкерін соққыға жыққаны үшін 4 жылға бас бостандығынан айырылады. Ал өскемендік тұрғын қарсылық көрсеткені үшін 3 жылға сотталды. 4500-ден астам қылмыстық іс қозғалды. Қазіргі таңда полицейлер 800-ден астам қаруды тауып, тәркіледі, оның жартысы– қызметтік қару. Тағы 2 мыңнан астамы әлі іздестіріліп жатыр», — деді ІІМ баспасөз хатшысы Санжар Әділов [105].

23 тамыз, Telegram мессенджерінің өкілі Реми Вон өз хатында Қазақстан билігінің «заңсыз» контентті жою туралы келісімге келу туралы бұған дейінгі хабарламасын жоққа шығарды. «Telegram Қазақстан үкіметімен мұндай келісімдер жасамаған. Контент Telegramды пайдаланудың шарттарын ол бұзса ғана жойылады» [106].

23 тамыз, Алматы қаласы, «Біз тексеруді қажет ететін, бейресми ақпарат алдық, бірақ ол, расталған жағдайда тергеу жүргізудің заңсыз әдістері қолданылып жатқанын көрсетеді, ол қаңтар оқиғасы бойынша істерді тергеп-тексеру жөніндегі ведомствоаралық жедел-іздестіру тобының тергеушілері қорқыту арқылы, тергеудегі адамдарды Мамай Жанболатқа қарсы куәлік беруге мәжбүрлеп жатқаны жөнінде», — деп мәлімдеді «Араша» комитеті [107].

23 тамыз, «Бас прокуратура қаңтар оқиғасында қаза тапқандардың толық емес тізімін жариялады. Бас прокуратураның тізімінде тек аты-жөні мен инициалы ғана жарияланған. Адамның толық аты-жөні, әкесінің аты, туған жылы (күні, айы, жылы), қай қалада өлтірілгені, өлтіру жағдайлары жарияланбаған. Біз қаза болғандардың толық тізімінің жариялануын талап етеміз», — деп мәлімдеді «БелсенділерЭкстремистер емес» қозғалысының құқық қорғаушысы Данияр Хасенов[108].

23 тамыз, Алматы қаласы, Болат Әбілов, әкімшілік соты адвокат Құспан Абзалдың арызын қарап, ҚР ӘҚБтК-нің 73-бабымен «Жала жабу» бойынша 572 400 мың теңге көлемінде айыппұл салды, «Билік адамдары» мен «Қызыл заңгерлер»ге берген сұхбатында адвокат туралы айтқан пікірі үшін[109].

23 тамыз, Ақтау қаласы, Жадыра Досекеева, Қазақстанда қаңтарда бейбіт тұрғындарды жаппай атуға қатысы барларға жеке санкциялар салуға Батыс елдерін шақырумен бейбіт пикетке шықты [110].

23 тамыз, Алматы қаласы, қала әкімдігі Бибігүл Иманғалиеваға 27 тамызда Ш.Уәлиханов алаңында «Барлық саяси партиялар тіркелсін. Саяси тұтқындарға бостандық беріліп, саяси қуғын-сүргінге тосқауыл қойылсын» деген тақырыпта бейбіт шеру өткізуден бас тартты. Сол күнге бас тарту себебі «бұқаралық мәдени іс шара» жоспарланған[111].

23 тамыз, Алматы қаласы, қалалық прокуратураның өзі қаңтарда қаза тапқандардың туыстарын еуропалық депутаттар келер алдында, олардың мәселелерін «шешеміз» деген әдеттегі уәделерімен халықты тыныштандыру үшін шақырған болатын. Осылайша, билік бұл адамдарды ауыз ашпауға көндіргісі келеді, 24 тамызда келетін Еуропарламент депутаттарымен кездесуге жол бермеу мақсатында[112].

24 тамыз, Ақтау қаласы, кәсіподақ жетекшісі Елеусінов Амин екі күн қатарынан полицияға жауап алуға шақырылғанын хабарлады. Бір күн бұрын оның үйіне азаматтық киім киген екі адам келіп, қаңтар оқиғасына байланысты қозғалған қылмыстық іс бойынша Маңғыстау облысының ІІД-не жауап алу үшін бірге баруын талап еткен [113].

24 тамыз, Шымкент қаласы, ИЧ-167/11 мекемесі, Сұлтанбек Қайрат, ҚР ҚК-нің 269, 272, 405 баптары бойынша, 3 жыл 6 айға сотталған, түрмеден хат жолдады. Онда ол, БҰҰ мен Еуроодақты Қазақстан билігінің қаңтар оқиғасы туралы хабарларына «сенбеуге» шақырып, сот процесі мен сот үкімін азаматтық қоғамды «қорқыту» мақсатындағы «көрсеткіштік жаза» деп сипаттады[114].

24 тамыз, Алматы қаласы, Тарас Шевченко ескерткішінің жанында Украинаның Тәуелсіздік күніне орай пикет өтті. Митингке шыққан бес адам қолдарында Украинаның туын ұстаған. Олар бейбітшілікті жақтап, соғысқа қарсы екендіктерін мәлімдеді. Қауіпсіздік күштері пикетті бақылап отырды, ешкімді ұстаған жоқ[115].

24 тамыз, Глазго университетінің Орталық Азия бойынша зерттеушісі, профессор Лука Анчески «Назарбаев Қорының» АҚШ-а сотқа жүгіну шешімін қаңтардағы қантөгіс пен оның отбасына тағылған айыптардан кейін бұрынғы президенттің шайқалған имиджін жақсарту әрекеті деп санайды[116].

24 тамыз, Алматы қаласы, Досмамбетова Ләззаттың қызы Айжан Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 269-бабының 2-бөлігімен, 405 — бабымен 3 жыл 8 ай мерзімге сотталған, Еуропарламент депутаттарымен кездесіп, анасының жағдайы туралы егжей-тегжейлі айтып берді. Жалған айыппен түрмеге қалай қамалғанын, қалай прокурорлардың Досмамбетованы бостандығынан айыру жазасына кесілмейді деп алдағандарын[117].

25 тамыз, Орал қаласы, Охасов Орынбай, ҚР ҚК 405-бабының 2-бөлігі, бас бостандығынан айыру мерзімі 7 ай және 17 күн. Апелляциялық сот шағымды қанағаттандырусыз қалдырды. «Ұсынылған материалдарға сәйкес, сотталушының түзеу жолына түскенін және өзінің түзелуін мінез-құлқымен дәлелдегенін дұрыс дәлелдеу мүмкін болмады, оның өзгеруінің оң тенденциясы байқалмайды. Осыған байланысты өзгертуге сотта негіз жоқ», - деп хабарлады судья Азат Ізбасаров[118].

25 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, әкімдік Жыланбаев Маратқа «Қаңтар оқиғасына халықаралық тергеу жүргізу және сол күні болған оқиғаларға байланысты саяси партияларды тіркеу» тақырыбында митинг өткізуден тағы да бас тартты , оған жүргізілетін іс-шаралар себеп болды[119].

25 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, Марат Жыланбаев 15, 19 және 23 тамызда әкімдікке 21, 27 және 28 тамызда іс-шаралар өткізу туралы үш хабарлама жолдаған. Үшеуінен де бас тарту алды. Әкімдік берген жауаптарда бейбіт жиналыстар туралы заңнамаға сәйкес, егер митинг өткізу сұралған жерде басқа іс-шара жоспарланған болса, атқарушы органның митингіге рұқсат бермеуге құқығы бар екені айтылған [120].

25 тамыз, Алматы қаласы, Құдайберген Қайрат, олигарх блогер, ҚР ҚК 272-бабының 1/2-бөлігі, Мамандандырылған тергеу соты қалалық мәслихаттың бұрынғы депутатын қамауға алу мерзімін 21 қазанға дейін ұзарту туралы тергеудің өтінішін қанағаттандырды,- деп хабарлады соттың баспасөз қызметі [121].

25 тамыз, Қазақстанға жұмыс сапарымен келген Еуропарламент депутаттары Мамай Жанболатты тез арада босатуды, сондай-ақ қаңтар оқиғасы кезінде қаза тапқандарды қылмыстық қудалауды тоқтатуды талап етті[122].

25 тамыз, Жаңаөзен қаласы, Досекеева Жадыра, ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 11-бөлігі, 23 тамызда жеке ереуілге шыққаны үшін, 153 150 теңге айыппұл салынды. Оған бейбіт жиындарды ұйымдастыру және өткізу тәртібінің бұзылуы себеп болды [123].

25 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің (ҰҚК) бұрынғы басшылығы Мәсімов Кәрімге, Садықұлов Әнуарға, Ерғожин Дәулетке, Осипов Маратқа және лауазымды тұлғалар Д. Акипов және Н.Қ.Бекмұратқа қатысты қаңтар оқиғасына байланысты тергеу амалдарын жүргізу аяқталды[124].

25 тамыз, «Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау халықаралық қоры 25 тамыз бен 1 қыркүйек аралығында Қазақстандағы сөз бостандығы, ақпарат алу және тарату құқығының жағдайына зерттеу жүргізді [125].

26 тамыз, Шымкент қаласы, ИЧ-167/11 мекемесі, Сұлтанбек Қайрат, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 269, 272. 405-баптары, бас бостандығынан айыру мерзімі 3 жыл 6 ай, «жаппай тәртіпсіздіктер» айыбы бойынша, «өміріне қауіп төнді» деп мәлімдеді [126].

28 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, елордалық цирк жанындағы алаңда «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы келісілген митинг өтті. Митингке қатысушылар мемлекетті сайлаудағы тәуелсіз бақылаушыларды аккредитациялау идеясынан толығымен бас тартуға шақырды[127].

28 тамыз, Жаңаөзен қаласы, Жадыра Досекеева, жарияланған митинг күні полиция қызметкерлері ҚР ӘҚБтК-нің 488-бабының 11-бөлігі бойынша қозғалған әкімшілік іс аясында 29 тамызда жауап алуға келу туралы талаппен шақыру қағазын тапсырды. Жауап алуға шақырылды деген желеумен белсенділерді үйлерінде тосқауылдап, митингке қатысуға кедергі келтіріп отыр[128].

28 тамыз, Алматы қаласы, жарияланған митинг күні учаскелік инспектор белсенді Шегебекұлы Нұртайға ҚК-нің 405-бабы бойынша қозғалған қылмыстық іс бойынша куәгер ретінде тергеушіге шақырту үшін шақырту қағазын бермек болған. Нұртай шақыру қағазын қабылдаудан бас тартты[129].

28 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, жарияланған митинг өтетін күні Венера Жаңабаева Қаржы министрлігі ғимаратына қарама-қарсы саябақта смартфонына видео түсіріп жатқан жерінде ұсталды. Мұсабаев Қайратта дереу ұсталды. Сондай-ақ дөрекі күш қолданумен, себебіне түсініктеме берместен белсенді Әсия Бақаева ұсталды[130].

28 тамыз, Алматы қаласы, Сыздықов Айдар митингі жарияланған күні полиция қызметкерлерімен ешқандай түсініктемесіз және қызметтік куәліктерін көрсетпестен ұсталып, Жетісу полиция бөліміне жеткізілді. Учаскелік полиция қызметкері белсендіні өлтіреміз деп қорқытты. Сыздықов прокурор беруді, оның прокурорлық қызмет шараларын қабылдауын талап етті [131].

2022 жылдың 28 тамызы, Нұр-Сұлтан қаласы, Ғалия Тамабаева, жарияланған митинг күні ол полиция қызметкерлерімен дөрекі түрде ұсталды және оның телефонын тартып алды[132].

28 тамыз, Алматы қаласы, Иманжанов Арман жарияланған митинг күні полиция қызметкерлерімен заңсыз ұсталды[133].

28 тамыз, Алматы қаласы, жарияланған митинг күні полиция қызметкерлері Мұхамбетова Сәуле мен Иманғалиева Бибігүл отырған көлікті, шақырту қағазын тапсыру үшін тоқтатты[134].

28 тамыз, Нұр-Сұлтан қаласы, жарияланған митинг өтетін күні Нұғұманов Мереке мен Жүсіпова Назгүл митинг өтетін жерге бара жатқан жерінде полиция қызметкерлерімен ұсталды. Олар Алматы ауданының полиция департаментіне жеткізілді. 5 сағатқа жуық ұстады[135].

28 тамыз, Алматы қаласы, Қабанбай батыр мен Фурманов көшелерінің қиылысы маңында жарияланған митингі күні полиция қызметкерлері Жанар Анарбаева мен Әлібек Кнасовты заңсыз ұстады. Оларды Бостандық аудандық полиция бөліміне жеткізіп, телефондарын ашуға мәжбүрлеген, содан кейін полицей телефондарындағы барлық фотолар мен видеоларды өшіріп тастаған. Бірнеше сағат бойы заңсыз ұстап отырды[136].

29 тамыз, Қазақстанның 15 қаласында әйелдердің зейнетке шығу жасын 58 жасқа дейін төмендетуге арналған митингілер өтті. Билікпен келіскен акцияны зейнет жасын 58 жасқа дейін төмендетуді жақтайтын Қазақстан әйелдер қозғалысы жариялады [137].

29 тамыз, Австрияда орналасқан Freiheit Für Eurasien үкіметтік емес ұйымы қазақстандық белсенді Исаева Ботагөз депортациялану алдында тұрғанын хабарлады. Швеция билігі оның отанында қауіп төніп тұрғанына сенбейді және оған баспана беруден бас тартты[138].

30 тамыз, Анафияев Жасұланның жесірі — Омарбаева Гүлзия Жасұланды азаптағандардың және өлтіргендердің әлі анықталмағанына, тергеу жұмыстарының ілгерілемей жатқанына, кінәлілер жауап беруден жалтарып кетуі мүмкін екеніне алаңдаулы[139].

31 тамыз, Алматы қаласы, ЛА-155/18 мекемесі, Мамай Жанболат, ҚР ҚК-нің 272-бабының 1-бөлігі, 274-бабының 4-бөлігі, 378-бабы, қамауда ұстау мерзімін тағы бір айға, 12 қазанға дейін ұзартты. Тергеу соты Мамайды тергеу изоляторына қалдыруды сұраған тергеудің өтінішін қанағаттандырды, — деп хабарлайды Инга Иманбай[140].

31 тамыз, Атырау қаласы, сотта қаңтар оқиғасы бойынша алдын ала тыңдаулар өткізді. 27 айыпталушының 22-сі үйқамақта, 5-уі оқшауланған. Екі адамға ҚР Қылмыстық кодексінің 380-бабы 1-ескерту 2-бөлігінің 6-тармағы (Билік өкіліне күш қолдану) бойынша аса ауыр айып тағылды, оларға 15 жылдан бастап өмір бойына бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалуы мүмкін[141].

31 тамыз, Ақтөбе қаласы, Nur.kz және Orda.kz сайттарының тілшісі Ерубаева Ардақ Қазақстан премьер-министрі Смайылов Әлиханның кортежін камераға түсірмек болған кезде ұсталды. Журналист Заводская полиция бөліміне жеткізіліп, үш сағатқа жуық ұсталды. Полицияның мәліметінше, журналист қызметкерлердің заңды талабын орындаудан бас тартқан[142].

[1]https://www.facebook.com/murat.yessengazy/posts/pfbid0Z8fbta2nMqRGBLU4G8KMdVEGy3Q3deXtoTbNf7EfLWYpiesPX4bGiVQBr7hDkYYil

[2]https://rus.azattyq.org/a/31968940.html

[3]https://rus.azattyq.org/a/31968940.html

[4]https://rus.azattyq.org/a/31968940.html

[5]https://rus.azattyq.org/a/31968811.html

[6]https://kaztag.kz/ru/news/rabotniki-ktzh-obyavili-zabastovku-v-mangistau

[7]https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0c4bGss5nzJtd2mo1XK2YBvj5nJzsqPY9QbTRMydAbDqStYsTx9DG7NzMzFinqwxHl&id=100077124002517

[8]https://www.facebook.com/sholpan.yeleussizova.3/posts/pfbid07iSCVe7BjrzZExUHaxSKv5FXVewXAFXXk8J8mopenzas6EueCsiJByueheEkzCG7l

[9]https://www.facebook.com/akkop.kz/posts/pfbid02JGZBLfaWJWn2EHBveYX9kaX9sc2rNKEt4zkWtNYqVPGCvgoyeHGGfuFiNN1yrmNZl

[10]https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-january-2022-spisok-politzaklyuchennyh-vyrosv-bolee-chem-11-raz/31968451.html

[11]https://rus.azattyq.org/a/31972405.html

[12]https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02btDWurmF3EmNgM15fnLY7cRvbVjb9ACTiYShoTDBmjzgiKirjJYo3X14W2kWWCU2l&id=100018542628438